سلام به دوستان عزیز رشته انسانی . . . ! ! !
در این بخش قصد داریم مطالب و نکات درس پایه های آوایی همسان (1) را بررسی کنیم .
دوستان توجه کنید که مطالب وزن های عروضی در هر سه پایه ، وابسته و در ادامه یکدیگر هستند
و مطالب هر پایه ، لازمه یادگیری مطالب پایه تحصیلی بعد هستند ؛ لذا توصیه می کنم که برای
یادگیری بحث عروض پایه یازدهم ، مروری بر پایه دهم هم داشته باشید .
 | دانشجوی رشته علوم قضایی دانشگاه علوم قضایی تهران رتبه 16 منطقه دو - کنکور انسانی 1400 |
صفحه اینستاگرام و کانال تلگرام ما
برای ارتباط بیشتر با رتبه برترها و رزرو پشتیبان ویژه ، پیج کانون برترها را دنبال کنید و به کانال تلگرام کانون برترها ملحق بشید .
همچنین می توانید با شماره 0218451 داخلی 3123 تماس بگیرید .
پایه های آوایی همسان
هر گاه در مصراعی ، یک پایه آوایی به صورت منظم تکرار شود ، پایه آوایی همسان شکل می گیرد .
وزن واژه یا رکن
معادل پایه های آوایی هستند که با استفاده از آنها وزن بیت را مشخص می کنیم .
راه های تشخیص وزن شعر
1- به صورت سماعی و از طریق تمرین و تکرار 2- از طریق قرار دادن نشانه های هجایی ( تقطیع )
*نکته : در برخی از مصراع ها ، هجای آخر رکن آخر حذف می شود . با این حال ، این وزن ها ، همچنان وزن همسان به شمار می آیند .
وزن واژه ها یا ارکان شعر فارسی متعدد هستند که در پایه یازدهم با تعدادی از آنها و در پایه دوازدهم هم با تعداد دیگری آشنا می شویم .
در جدول زیر ، به تمام وزن واژه ها اشاره شده است .
🔴 مثال هایی از کتاب درسی 🔴
تا نگردی بی خبر از جسم و جان کی خبر یابی ز جانان یک زمان
عزیزا کاسه‌ی چشمم سرایت میان هر دو چشمم جای پایت
🔴 مثال های خارج از کتاب 🔴
دلم جز مهر مه‌رویان طریقی بر نمی گیرد ز هر در می دهم پندش ولیکن در نمی گیرد
چه کند بنده که بر جور تحمّل نکند دل اگر تنگ شود مهر تبدّل نکند
📌 تست 📌
1_ با توجه به ارکان سازنده ، کدام گزینه با سایر گزینه ها تفاوت دارد ؟
1) هر که را با دلستانی عیش می افتد زمانی گو غنیمت دان که دیگر دیر دیر افتد شکاری
2) با جوانی سر خوش است این پیر بی تدبیر را جهل باشد با جوانان پنجه کردن پیر را
3) هر که می ورزد درختی در سرابستان معنی بیخش اندر دل نشاند تخمش اندر جان بکارد
4) جهان پیر است بی بنیاد از این فرهادکش فریاد که کرد افسون و نیرنگش ملول از جان شیرینم
پاسخ گزینه 4 است ؛ رکن گزینه 4 مفاعیلن است درحالی که گزینه های دیگر از رکن فاعلاتن تشکیل شده اند .
2- کدام گزینه با سایر گزینه ها هم وزن نیست ؟
1) عمر گویندم که ضایع می کنی با خوب رویان
2) بگفتم عذر با دلبر که بی گه بود و ترسیدم
3) مگر دنیا سر آمد کاین چنین آزاد در جنت
4) شبی دل را به تاریکی ز زلفت باز می جستم
پاسخ گزینه 1 است ؛ رکن گزینه یک ، فاعلاتن است در حالی که گزینه های دیگر از رکن مفاعیلن تشکیل شده اند .
3-ارکان کدام گزینه متفاوت است ؟
1)گله از فراق یار و جفای روزگاران / نه طریق توست سعدی ، کم خویش گیر و رستی
2)گرت کسی بپرستد ملامتش مکنم من / تو هم در آینه بنگر که خویش بپرستی
3)ای که ز دیده غایبی ، در دل ما نشسته ای / حسن تو جلوه می کند وین همه پرده بسته ای
4)عاشق از قاضی نترسد می بیار / بلکه از یرغوی دیوان نیز هم
پاسخ گزینه 4 است . در گزینه 1 ، اگر وزن سماعی آن را در نظر گرفته بگیریم، می شود : فَعَلاتن فاعلاتن ، فَعَلاتن فاعلاتن . که تکراری نیست . در گزینه 2 ، وزنش مفاعِلُن فَعَلاتُن است که تکراری نمی باشد . گزینه 3 ، بر وزن مفتَعِلُن مَفاعِلُن که تکراری نیست . گزینه 4 ، بر وزن فاعلاتُن فاعلاتُن قرار دارد که تکراری می باشد .
4-کدام گزینه از تکرار رکن مفتعلن درست شده است ؟
1)گر متصور شدی با تو درآمیختن / حیف نبودی وجود در قدمت ریختن
2)جز سر پیوند آن نگار ندانم / گر چه از او جز دل فکار ندارم
3)دیده گریان به دلم فاش همی گفت خود این / کاتش غم زود کشد اشک روان گشته من
4)دل باز در سودای او افتاد و باری می برد / جوری که آن بت می کند بی اختیاری می برد
گزینه 3 صحیح می باشد . نخست وزن عروضی مفتعلن را باید به دست بیاوریم . وزن عروضی مفتعلن (( –UU– –UU– –UU– –UU– )) می شود. وزن عروضی گزینه 1 مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن می باشد . وزن عروضی گزینه 2 مفتعلن فاعلاتن مفتعلن فع می باشد . گزینه 3 دارای وزن عروضی مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن می باشد که پاسخ صحیح تست است . در گزینه 4 نیز وزن عروضی مستفعلن مستفعلن است .
5-خوشه های هجایی در کدام گزینه تکراری است ؟
1)باز در اسرار روم ، جانب آن یار روم
2)ای تو بداده در سحر از کف خویش باده ام
3)ماه فرو ماند از جمال محمد
4)هر شب و هر سحر تو را من به دعا بخواستم
گزینه 1 صحیح می باشد . در گزینه 1 وزن عروضی به صورت –UU– –UU– –UU– –UU– یا همان مفتعلن مفتعلن مفتعلن مفتعلن می باشد که تکراری و جواب تست است . در گزینه 2 وزن به صورت مفتعلن مفاعلن می باشد . در گزینه 3 وزن به صورت مفتعلن فاعلات مفتعلن فع می باشد. وزن مصراع گزینه 4 همان ابتدای شعر وزن به صورت مفتعلن مفاعلن آغاز می شود .
تهیه کننده :
مـهـرشـاد ایمانی نسب - دانشجوی دانشگاه علوم قضایی
سپاس از توجه شما 🌹 🌹 🌹
