درس دو تاریخ دهم - درس‌نامه و تست - محمدمهدی برزگر

سلام دوستان! 👋 

در این مطلب خلاصه نکات درس دو تاریخ دهم انسانی - تاریخ؛ زمان و مکان - همراه با تست‌های کنکور مرتبط با این مبحث را بررسی می‌کنیم. 📚✨

درس دوم تاریخ؛ زمان و مکان ⏳📍

زمان و مکان، دو رکن مهم دانش تاریخ است و نخستین پرسش تاریخ نگاران این است که رویدادهای تاریخی در چه زمانی و کجا رخ داده‌اند. در این درس، با بررسی تجربیات جوامع باستانی برای اندازه‌گیری زمان، با اهمیت گاه‌شماری در مطالعه تاریخ می‌پردازیم. 🕰️🌍

ابداع گاه‌شماری 📅

مواجه بودن انسان از گذشته‌های بسیار دور با زمان و نحوه سنجش آن یکی از دستاوردهای مهم بشر، اندازه‌گیری زمان و ابداع گاه‌شماری یا تقویم است. گاه شماری توسط انسان برای اندازه‌گیری دقیق زمان (سال، ماه و روز) ابداع شده است. اندازه گیری زمان با علومی مانند ریاضیات، نجوم و فیزیک ارتباط دارد و نتیجه تلاش مشترک دانشمندان این علوم ابداع تقویم است. 🌙🌞

موفقیت بشر در اختراع ابزارهایی مانند ساعت‌های آفتابی، آبی و شنی و همچنین وسیله پیچیده‌تری مثل اسطرلاب برای رصد خورشید ماه و دیگر سیارگان و ستارگان در نتیجه نیاز به زمان سنجی بوده است. 🧭⏳

تاریخچه گاه‌شماری در جهان 🌐

پیشگامی مردمان بین النهرین (میان رودان ) و مصریان باستان در تنظیم و تدوین گاه شماری 🏺

رواج گاه‌شماری بابلی در بین النهرین و به خصوص در میان بابلی‌ها  🌙

گاه‌شماری خورشیدی قمری ☀️🌙

در این گاه شماری سال به 12 ماه قمری ۳۰ یا ۲۹ روزه تقسیم شده است. بعلت تفاوت سال قمری با شمسی (سال قمری 354 شبانه روز و سال شمسی ۳۶۵ و یک چهارم شبانه روز) یک ماه به سال برای رفع این اختلاف هر سه سال یکبار اضافه می‌شود. ➕📅

گاه‌شماری مصری

مصریان دارای گاه شماری خورشیدی دقیق و منظم بودند. محاسبه سال توسط آنان برابر با ۳۶۵ و یک چهارم شبانه روز بود. در گاه شماری مصری سال به 12 ماه ۳۰ روزه تقسیم می‌شد و پنج روز اضافی به آخر ماه دوازدهم اضافه می‌گشت. همچنین برای محاسبه یک چهارم شبانه روز اضافی، هر چهار سال یک روز به سال معروف به سال کبیسه اضافه می‌شد. ☀️➕1️⃣

گاه‌شماری هجری قمری 🕌🌙

تقویم رایج بیشتر کشورهای اسلامی است که تنظیم آن بر پایه گردش ماه به دور زمین و مبدا آن از سالی است که پیامبر اسلام از مکه به مدینه هجرت کرد. 🚶‍♂️🌙

تاریخچه گاه‌شماری در ایران

گاه‌شماری هخامنشی 🦁

رواج گاه‌شماری خورشیدی - بابلی در قلمرو هخامنشیان بر اساس محتوای سنگ نوشته‌های بیستون و تخت جمشید بود، اما نام گذاری ماه ها براساس فرهنگ و آیین ایرانی.

گاه‌شماری اشکانیان ⚔️

گاه‌شماری های بابلی، سلوکی و اوستایی در دوره اشکانیان متداول بود.

در دوره ساسانیان 🔥

گاه شماری اوستایی یعنی گاه شماری دینی زرتشتیان رواج یافت. در گاهشماری اوستایی سال به 12 ماه خورشیدی 30 روزه تقسیم می‌شد سپس پنج روز اضافی به نام اندرگاه اینجه به آخر ماه دوازدهم اضافه می‌شد. مبدا گاه شماری اوستایی به تخت نشستن هر پادشاه بود. 👑

عقب افتادن سال در هر ۲ سال یک شبانه روز و در هر 120 سال 30 روز از سال حقیقی رخ می‌داد. برای رفع این مشکل، بعد از هر 120 سال یک ماه به دوازده ماه سال اضافه می‌شد. ➕🗓️

در ایران دوران اسلامی 🕌

رواج گاه‌شماری هجری قمری رخ داد. اما در کنار آن رواج گاه‌شماری های دیگری مانند یزدگردی، جلالی، دوازده حیوانی و هجری خورشیدی وجود داشت.

گاه‌شماری جلالی یکی از دقیق‌ترین گاه‌شماری‌های جهان است و رسمیت گاه‌شماری هجری خورشیدی از سال 1304 در ایران بر اساس گاه‌شماری جلالی به وقوع پیوست. ⭐📅

خط زمان 📈⏳

وقوع رویدادهای تاریخی در زمانی معین و تلاش مورخان برای تحلیل و توصیف این رویدادها بر اساس زمان وقوع آنها است. گاه‌شماری به دنبال نظم و ترتیب بخشیدن به رویدادها است و اهمیت آن در مطالعه و پژوهش تاریخ است. خط زمان ابزار مناسبی برای نمایش رویدادهای یک دوره با دوران های مختلف تاریخی به ترتیب زمان وقوع آنها است. 🗺️📍

اهمیت نقشه‌های تاریخی 🗺️

نمایش انواع مختلف اطلاعات شامل حکومت‌ها، پایتخت‌ها، شهرهای مهم محل دقیق رویدادها به خصوص جنگ‌ها، شبکه راه ها مسیرهای مهاجرت و لشکرکشی‌ها و تقسیمات اداری و مالیاتی با پیشرفت و تکامل شیوه علمی پژوهش در تاریخ مورخان به اهمیت استفاده از نقشه ها، در نتیجه تهیه و ترسیم نقشه‌هایی از دوره‌های مختلف تاریخی در تالیفات تاریخی مربوط به این دوره تاکید می‌کنند.

اهمیت نقشه‌های تاریخی برای تحقیقات امروزی استفاده از نقشه‌های تاریخی برای ارائه اطلاعات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جمعیتی و دیگر جلوه‌های حیات اجتماعی انسان در گذشته است. 📍📊

در ادامه سوالات کنکور و منتخب آزمون‌های سال‌های گذشته مربوط به این درس را بررسی می‌کنیم. 📝🎯

❓در کدام گاهشماری باستانی ایران، هر ۱۲۰ سال یک ماه به دوازده ماه سال اضافه میکردند؟ 

(۱) یزدگردی 

(۲) اوستایی 

(3) دوازده حیوانی 

(۴) سلوکی

❓کدام مورد درباره گاه شماری در مصر باستان درست است؟ 

(۱) هر ۱۲۰ سال یک ماه به سال می افزودند. 

(2) هر چهار سال یک ماه ۳۶ روزه به سال اضافه می کردند. 

(3) هر سه سال یک ماه به سال اضافه می کردند. 

(۴) هر چهار سال یک بار سال را ۳۶۶ روز محاسبه می‌کردند.

❓در گاهشماری اوستایی دوره ساسانی اصطلاح «اندرگاه» به کدام گزینه اشاره داشت؟ 

(۱) پنج روزی که به آخر ماه دوازدهم افزوده میشد. 

(۲) ماه سیزدهم که هر سه سال یک بار به سال افزوده میشد. 

(۳) ماه سیزدهم که هر ۱۲۰ سال یک بار به پایان سال اضافه میشد. 

(۴) روزی که هر چهار سال یک بار به هنگام کبیسه کردن به سال افزوده میشد.

❓کدام مورد درباره گاه شماری در تاریخ ایران درست است؟ 

(۱) افزودن اندرگاه به آخر ماه دوازدهم در یکی از گاهشماریهای دوره اشکانی معمول بود. 

(۲) در دوره اشکانی استفاده از گاهشماری قمری - خورشیدی متروک شد. 

(۳) با سقوط هخامنشیان گاه شماری بابلی برای همیشه کنار گذاشته شد. 

(۴) گاه شماری جلالی در سال ۱۳۰۴ شمسی ابداع شد و رسمیت یافت.

❓در تقویم اوستایی دوره ساسانی مبدأ سال شماری بر اساس کدام رویداد تعیین می‌شد؟ 

(۱) به تخت نشستن هر پادشاه 

(۲) به دنیا آمدن زرتشت 

(۳) قیام اردشیر علیه اشکانیان

(4) دوره بندی 120 ساله

📌 تحلیل این تست‌ها را می‌توانید در مطلب مربوط به تحلیل سوالات درس یک تاریخ دهم انسانی از طریق این لینک مشاهده کنید.

عضویت در کانال تلگرامی کانون برترها

با آرزوی موفقیت :)