سلام به دوستان کنکوری 1401 😊
امیدوارم همگی حالتون خوب باشه.
درسنامه و نکات کامل فصل دوم زیست یازدهم ⬅ فصل حواس
منطبق باآزمون 3دی
نویسنده: آقای محمدمهدی مقصودی، رتبه 268منطقه 2 کنکور تجربی99 و دانشجوی دندانپزشکی دانشگاه اصفهان
درصد زیست کنکور:79%
باماهمراه باشید😄
قسمت سوم
خب، اینجا دیگه می خواهیم بریم سراغ گفتار دوم:
در گفتار اول، راجب گیرنده های حس پیکری گفتیم و اینجا می خواهیم راجب حواس ویژه بگیم. همونطور که میدونید حواس ویژه شامل حس های بینایی، چشایی، شنوایی، بویایی و تعادل هستش. این گیرنده ها در اندام های حسی ویژه ای قرار گرفته اند...
بیشتر اطلاعاتی که ما از محیط پیرامون می گیریم، به وسیله چشم دریافت میشه. کره چشم ما در حفره ای استخوانی به نام کاسه چشم قرار گرفته است. حرکت کره چشم به وسیله ماهیچه هایی که بهش وصل هستن صورت میگیره.... همینطور یه سری ساختار هایی مانند پلک ها، مژه ها، بافت چربی روی کره چشم و اشک نیز از چشم ها محافظت می کنن...
*حواستون باشه که در اندام های حسی ویژه، علاوه بر حس ویژه ما گیرنده های حواس پیکری رو هم داریم.
*همه عوامل حفاظتی چشم: اشک – پلک – مژه ها – بافت چربی اطراف کره چشم
*ترکیب با 3 یازدهم: ماهیچه های متصل به کره چشم از نوع اسکلتی هستن چونکه میتونیم به صورت ارادی کره چشممون رو حرکت بدیم...
*ترکیب با 3 یازدهم: ماهیچه های متصل به کره چشم، انقباض سریع دارن به همین خاطر بیشتر تارهای اونا از نوع تند هست.
*ترکیب با 1 دهم: بافت چربی در برخی نقاط به عنوان ضربه گیر و نقش حفاظتی عمل می کنه، یکی از اونجاها، کره چشم هست!
*ترکیب با 5 یازدهم: اشک یکی از ساختار های حفاظتی کره چشم هست. اشک با داشتن لیزوزیم در تخریب دیواره باکتری ها نقش موثری در حفاظت ایفا می کنه...
خب بریم که ساختار کره چشم رو با هم یاد بگیریم:
خارجی ترین لایه کره چشم: خارجی ترین لایه کره چشم، از صلبیه و قرنیه تشکیل شده. صلبیه در واقع پرده سفیدرنگ و محکمی هست و قرنیه پرده شفافیه که جلوی چشم رو میپوشونه.
لایه میانی کره چشم: لایه میانی شامل مشیمیه، جسم مژگانی و عنبیه هست. مشیمیه در واقع لایه ای پر از رگ های خونی و رنگدانه های فراوان هست. مشیمیه با داشتن مویرگ های فراوان در تغذیه شبکیه چشم، نقش بسیار مهمی را ایفا می کند. جسم مژگانی نیز حلقه ای بین مشیمیه و عنبیه هست و شامل ماهیچه های مژگانی و تارهای آویزی هستش. عنبیه هم، بخش رنگین چشم هست که در پشت قرنیه واقع شده است. در وسط عنبیه، سوراخ مردمک رو داریم. عنبیه همینطور شامل دو دسته ماهیچه های صاف هست که مردمک را در نور زیاد، تنگ و در نور کم، گشاد می کنن. ماهیچه های تنگ کننده رو اعصاب پاراسمپاتیک و ماهیچه های گشادکننده رو اعصاب سمپاتیک عصب دهی میکنن.
داخلی ترین لایه کره چشم: داخلی ترین لایه رو شبکیه ایجاد میکنه. شبکیه شامل گیرنده های نوری (یاخته های مخروطی و استوانه ای) و همینطور یاخته های عصبی هست. آکسون این یاخته های عصبی در نهایت میان و عصب بینایی رو ایجاد میکنن که پیام های بینایی توسط این عصب به مغز برده میشه. محل خروج عصب بینایی از شبکیه، نقطه کور نام دارد.
عدسی چشم: عدسی چشم همگرا و انعطاف پذیر هست و با رشته هایی به تام تار آویزی، به جسم مژگانی متصل هست.
زلالیه: مایع شفافی هست که از مویرگ ها ترشح میشه و فضای جلوی عدسی رو پر میکنه. زلالیه در واقع موادغذایی رو برای عدسی و قرنیه فراهم میکنه و مواد دفعی رو از اونا میگیره و به خون تحویل میده.
زجاجیه:ماده ژله ای و شفافی هست که در فضای پشت عدسی قرار گرفته و شکل کروی چشم رو حفظ میکنه.
لکه زرد:بخشی از شبکیه هست که در امتداد محور نوری کره چشم قرار گرفته و در دقت و تیزبینی نقش موثری داره. لکه زرد کمی فرورفته هست و تعداد بیشتری از گیرنده های مخروطی رو داره.
*زجاجیه برخلاف زلالیه حالت مایع ندارد. در واقع زلالیه مایع و شفاف هست و زجاجیه، ماده ای ژله ای و شفاف هست.
*زلالیه از مویرگ های خونی کره چشم تحت تاثیر فشارخون خارج میشه...
*یاخته های مخروطی و استوانه ای در واقع نورون های تمایز یافته هستند اما جزو یاخته های عصبی شبکیه محسوب نمی شوند!
*هورمون های آلدسترون، ضدادراری،اپی نفرین و نوراپی نفرین با افزایش فشارخون، در میزان حجم مایع زلالیه موثر هستن.
*عدسی و قرنیه ساختارهای زنده هستن و دارای یاخته هستن ولی چون مویرگ ندارن، تغذیه و تامین اکسیژن اونا بر عهده زلالیه هست.
*قرنیه در جلوی چشم، حالت برجسته ای داره.
*مشیمیه در جلوی چشم به جسم مژگانی منتهی میشه و دقت کنیم که جسم مژگانی انداره بزرگتری نسبت به مشیمیه داره.
*صلبیه ضخیم ترین لایه کره چشم هست و پشت کره چشم، عصب بینایی رو در بر میگیره. (ولی حواستون باشه بخشی از شبکیه در تشکیل عصب بینایی نقش داره و صلبیه فقط عصب رو احاطه میکنه...)
*شبکیه در جلوی چشم وجود نداره و در واقع در حدود دو سوم خلفی کره چشم میتونیم اون رو ببینیم. اتفاقا هرچی به عقب تر میریم، ضخامت شکبیه بیشتر میشه...
*جسم مژگانی از طریق تارهای آویزی به عدسی متصل میشه.
*نقطه کور و لکه زرد تقریبا در سطح یکدیگر هستن (دقت کنیم در شکل 5، ما از بالا داریم به کره چشم نگاه می کنیم). نقطه کور در واقع همون، محل خروج عصب بینایی از کره چشم هست...
*نقطه کور نسبت به لکه زرد، در بخش های داخلی تر قرار میگیره. یعنی در واقع نقطه کوره هر چشم به بینی نزدیک تر هست! (نسبت به لکه زرد)
*همون طور که بالاتر گفتم، صلبیه در پشت چشم عصب بینایی رو در بر میگیره اما حواستون باشه که که مشیمیه دیگه در نقطه کور خاتمه پیدا میکنه و برخلاف صلبیه، از کره چشم خارج نمیشه...
*تارهای آویزی به صورت مدور دورتادور عدسی رو در برگرفتن.
*در وسط عصب بینایی، ما رگ های خونی رو داریم و درواقع تارهای عصبی ای که از شبکیه خارج شدن، اونا رو احاطه میکنن. این رگ های خونی درون عصب بینایی، در مجاورت شبکیه تقسیم میشن.
*با توجه به اینکه مردمک بین عدسی و عنبیه قرارگرفته، زلالیه از طریق سوراخ مردمک جا به جا میشه. پس با گشادشدن مردمک در نور کم، جریان این مایع زلالیه بیشتر میشه.
*در زجاجیه، رگ های خونی رو میتونیم ببینیم. (برخلاف زلالیه)
*در محل اتصال صلبیه به قرنیه، سوراخی را می تونیم ببینیم. (این سوراخ مربوط به تخلیه وریدی خون های کره چشم هست...)
*بین صلبیه و استخوان های کاسه چشم، بافت چربی و ماهیچه های اسکلتی حرکت دهنده کره چشم رو میتونیم ببینیم.
*مویرگ های لایه میانی چشم، در ترشح مایع زلالیه نقش موثری دارند.
*دقت کنیم مردمک اصلا ساختار سلولی نداره و صرفا یک سوراخی در وسط عنبیه هست که مایع زلالیه در اون جریان داره...
*صلبیه و قرنیه فاقد یاخته های ماهیچه ای هستند و همینطور رگ های خونی ای در آن یافت نمی شوند.
*مشیمیه نسبت به شکبیه دارای ضخامت بیشتری هست.
*عنبیه فقط با اجسام مژگانی در تماس هست و با هیچ لایه دیگه ای در ارتباط نیست.
*دقت کنیم که ماهیچه های کره چشم با ماهیچه های کاسه چشم متفاوت هستن. در واقع ماهیچه های کاسه چشم شامل ماهیچه های کره چشم و ماهیچه های حرکت دهنده چشم هستن. ماهیچه های کره چشم شامل ماهیچه های عنبیه، اجسام مژگانی و دیواره های رگ های خونی هست. ماهیچه های حرکت دهنده کره چشم هم شامل، ماهیچه اسکلتی حرکت دهنده کره چشم و ماهیچه موجود در داخل پلک ها هست.
*بخش های دارای رگ خونی : مشیمیه، اجسام مژگانی ، عنبیه ، شبکیه
*یاخته های عصبی شبکیه که در ایجاد عصب بینایی شرکت می کنند، دارای دندریت کوتاه تر از آکسون می باشن.
*تار های آویزی از سمت داخل به صورت مدور دور عدسی قرار گرفته اند و از سمت خارج به ماهیچه مژگانی اتصال دارد.
*دقت کنیم ماهیچه های حلقوی عنبیه نسبت به ماهیچه های شعاعی، در سطح داخلی تر قرار گرفته اند.
*هر مقدار کره چشم بزرگتر باشد، مقدار زجاجیه درون چشم بیشتر خواهد بود.
*در قسمت لکه زرد یک فرورفتگی در شبکیه موجود می باشد.
*عصب بینایی در هنگام خروج به سمت داخل خم می شود.
*دقت کنید که سرخرگی از چشم خارج نمی شود. بلکه سرخرگی که از قسمت میانی عصب بینایی عبور می کند، وارد زجاجیه می شود و در نقطه کور منشعب می شود.انشعابات این سرخرگ تا اواسط کره چشم دیده می شود.
*دقت کنید که سیاهرگی به کره چشم وارد نمی شود. بلکه انشعابات سیاهرگی در نقطه کور به یکدیگر می پیوندند و در قسمت نقطه کور از درون کره چشم خارج می شوند.
*دقت کنید قرنیه فاقد رگ خونی است اما یاخته های آن قادر به تولید و ذخیره آدنوزین تری فسفات هستند.
*اگرچه عنبیه با زلالیه در تماس است اما تامین موادغذایی و اکسیژن برای یاخته های آن از طریق مویرگ های خونی صورت می گیرد.
*ترکیب با 6 یازدهم: بخش های رنگی و دارای رنگدانه چشم شامل عنبیه و مشیمیه هستن. در فصل 6 میبینیم که ملانین نیز نوعی رنگدانه موجود در پوست می باشد.
*ترکیب با 1 یازدهم: در فرد مبتلا به ام اس، ارسال پیام های عصبی به درستی انجام نمیشه، در نتیجه بینایی فرد مختل میشه.
*ترکیب با 5 دهم: در دیابت شیرین که با افزایش قند خون همراه هست، عوارضی همچون بیماری قلبی، نابینایی و نارسایی کلیه ایجاد میشه...
*ترکیب با 2 دهم: دیدن غذا و استشمام بوی غذا، سبب تحریک ترشح بزاق میشه.
*ترکیب با فصول دیگر: دقت کنیم پیام های بینایی فقط به لوب پس سری نمی روند، به طور کلی پیام های بینایی به مخ، مخچه، مغزمیانی، تالاموس ها ، پل مغزی (موثر در ترشح بزاق) و هیپوکامپ ( برای ایجاد حافظه) نیز میروند.
*ترکیب با 5 یازدهم: اشک که از عوامل محافظتی چشم محسوب میشه، جزو نخستین خط دفاعی بدن هست...
یکی از مسائلی که در ارتباط با ساختار کره چشم همیشه مطرح هست، مجاورت های بخش های مختلف اون با هم هست. اینجا چند نکته مهم در ارتباط با این موضوع رو بررسی می کنیم:
*صلبیه از سطح خارجی با بافت چربی در تماس هست و از سمت داخل با مشیمیه، جسم مژگانی، قرنیه و پلک ها در تماس می باشد.
*مشیمیه با قرنیه و زلالیه در تماس نمی باشد.
*جسم مژگانی در تماس با صلبیه، مشیمیه، عنبیه و همینطور زلالیه و زجاجیه در تماس هست.
*جسم مژگانی با قرنیه و شبکیه هیچ گونه تماسی ندارند.
*عنبیه با سطح قدامی عدسی، مایع زلالیه و اجسام مژگانی در تماس هست.
عنبیه: عنبیه بخشی از لایه میانی چشم هست که شامل دو دسته ماهیچه حلقوی و شعاعی هست. ماهیچه های حلقوی تنگ کننده و ماهیچه های شعاعی گشاد کننده هستن.
*زمانی که با نور کم مواجه میشیم، ماهیچه های شعاعی تحت تاثیر اعصاب سمپاتیک باعث گشادشدن مردمک میشن و سبب افزایش نور ورودی به کره چشم میشه.
*زمانی که با نور زیاد مواجه میشیم، ماهیچه های حلقوی تحت تاثیر اعصاب پاراسمپاتیک باعث تنگ شدن مردمک میشن و سبب کاهش نور ورودی به کره چشم میشه.
اثر نور بر شبکیه: پرتو های نور از قرنیه عبور میکنن.همانطور که میدونیم سطح قرنیه دارای انحنا هست و این انحنا، سبب همگرایی پرتوهای نور میشه. پرتو ها از زلالیه، سوراخ مردمک، عدسی و زجاجیه عبور میکنن و در نهایت روی پرده شبکیه متمرکز می شوند. متمرکز کردن پرتوهای نوری روی شبکیه و یاخته های گیرنده نور برعهده عدسی هست...
در شکل 5-ب یاخته های گیرنده نوری در شبکیه رو مشاهده می کنیم. این یاخته به دو دسته یاخته مخروطی و استوانه ای تقسیم میشن که هر کدوم ویژگی های خاص خودشونو دارن که در ادامه بررسی می کنیم. قبل از اون بگم که وقتی نور به شبکیه برخورد میکنه، ماده حساس به نور درون این گیرنده های نوری تجزیه میشن و واکنش هایی ایجاد میکنن که سبب ایجاد پیام عصبی میشن. ویتامین A برای ساخت ( نه تجزیه!) این ماده حساس به نور لازم هست...
*ماده حساس به نور در دندریت گیرنده های نوری وجود داره...
در شکل 5-پ ، با دستگاه ویژه ای از طریق مردمک شبکیه را مشاهده می کنیم. در این مشاهده لکه زرد به رنگ تیره دیده می شود و نقطه کور به رنگ روشن تر.
*نقطه کور، نور را بهتر بازتاب میکنه و به همین دلیل روشن تر دیده میشه...
*همون طور که قبل تر هم گفتیم در زجاجیه رگ های خونی فراوانی وجود دارن، این رگ های خونی در نقطه کور منشعب شده و در بخش های مختلف زجاجیه پراکنده میشن...
*لکه زرد واقع در چشم چپ نسبت به عصب بینایی، سرخرگ و سیاهرگ موجود در نقطه کور به گوش چپ نزدیک تر می باشد.
*لکه زرد واقع در چشم راست، نسبت به عصب بینایی، سرخرگ و سیاهرگ موجود در نقطه کور به گوش راست نزدیک تر است.
*به طور کلی در هر چشم، نقطه کور نسبت به لکه زرد به بینی نزدیک تر است.
*در نور زیاد مردمک تنگ می شود و پرتوهای نوری واردشده به کره چشم بیشتر در لکه زرد متمرکز می شوند و بیشتر گیرنده های مخروطی تحریک می شوند.
*در نور کم مردمک گشاد می شود و پرتوهای نوری واردشده به کرده چشم بیشتر به اطراف لکه زرد می رسند و گیرنده های استوانه ای بیشتر تحریک می شوند.
*اگه به شکل یاخته های گیرنده نوری خوب دقت کنین، متوجه میشین که محل سیناپس دهنده یاخته مخروطی نسبت به یاخته استوانه ای یکم پهن تر هست و این باعث میشه که این یاخته با تعداد بیشتری از نورون های حسی بتونه سیناپس بده. اصلا دلیل دقت و تشخیص جزئیات اجسام به وسیله یاخته مخروطی همین هست!
*ترکیب با 2 دهم: ویتامین A یه نوع ویتامین محلول در چربی هست که به همراه چربی ها جذب مویرگ های لنفی پرز میشه. اگر به هر دلیلی نقص در جذب یا دریافت این ویتامین صورت بگیره، ساخت ماده حساس به نور دچار اختلال میشه...
پایان قسمت سوم
صفحه اینستاگرام تجربی گروه برترها
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174 (حیدریان) تماس بگیرید.
