سلام به دوستان کنکوری 1401 😊
امیدوارم همگی حالتون خوب باشه.
درسنامه و نکات کامل فصل دوم زیست یازدهم ⬅ فصل حواس
منطبق باآزمون 3دی
نویسنده: آقای محمدمهدی مقصودی، رتبه 268منطقه 2 کنکور تجربی99 و دانشجوی دندانپزشکی دانشگاه اصفهان
درصد زیست کنکور:79%
باماهمراه باشید😄
قسمت دوم
حواس پیکری
در بخش های مختلف بدن، مثل پوست ، ماهیچه های اسکلتی و زردپی ها گیرنده هایی وجود دارن که اطلاعات حسی رو دریافت می کنن. به اینها میگیم گیرنده های حس پیکری. حس های پیکری شامل درد، تماس، وضعیت و دما می باشن. گیرنده های حس پیکری شامل انتهای دندریت آزاد مثله گیرنده های درد هستن یا اینکه انتهای دندریت هستن که درون پوششی از بافت پیوندی قرار گرفتن، مانند گیرنده های فشار در پوست.
شکل بالا، نشون دهنده بخشی از گیرنده های حس پیکری درون پوست هست که در جدول زیر ویژگی هاشون رو بررسی می کنیم:
*گیرنده های حواس پیکری بخشی از یک یاخته نورونی هستن...
*دقت کنید که در ارتباط با گیرنده های تماسی، هر کدومشون مربوط به یه محرک خاص هستن. مثلا گیرنده تماسی ای که حساسه به فشار با گیرنده تماسی ای که به ارتعاش پاسخ میده، متفاوت هست....
*حواسمون باشه که حساسیت بیشتر در لب و نوک انگشتان به دلیل تعداد بیشتر گیرنده های مربوطه در آن نقاط هست. نه اینکه حساسیت یک یاخته گیرنده در اونجا بیشتر هست.
*گیرنده های حس وضعیت هم در حالت سکون فعالیت دارن و هم هنگام فعالیت! ( نه صرفا هنگام حرکت...)
*ماهیچه های صاف و قلبی برخلاف ماهیچه های اسکلتی دارای گیرنده های حس وضعیت نمی باشند.
خب بریم سراغ نکات تخصصی شکل 2 :
*در قسمت زیر شکل، یاخته های چربی رو میبینیم . حواستون باشه که این یاخته های چربی جزو درم پوست محسوب نمیشن، خود این یاخته های چربی یه لایه ای به نام هیپودرم رو تشکیل میدن.
*هم در درم و هم در هیپودرم، رگ های خونی شامل سرخرگ و سیاهرگ رو داریم که البته قطر این رگا در لایه هیپودرم بیشتر از درم هستن...
*اپیدرم دارای مویرگ های خونی نیست. پس چجوری مواد غذایی و اکسیژنشو به دست میاره؟ از طریق انتشار موادمغذی از لایه درم J
*گیرنده های فشار هم در درم و هم در بافت چربی وجود دارن.
*غدد ترشح کننده عرق در عمق لایه درم قرار گرفتن و ترشحات خودشونو از طریق مجرایی به سطح پوست میرسونن...
*مجرای غده عرقی هر چه به سطح پوست نزدیک تر میشیم، نازک تر میشه و بیشترین قطر رو در همون نزدیکای غده عرقی داره...
*در لایه درم پوست، اطراف فولیکول مو ، ماهیچه ای هست که از اپیدرم تا ریشه قاعده مو قرار گرفته...
*در سطح پوست مجرا های متفاوتی داریم. مثلا یک مجرا برای خروج عرق، مجرای دیگه برای خروج چربی سطح پوست و یه مجرا هم برای خروج مو!
*واضحه اما حواستون باشه که گیرنده حس ویژه ای در پوست نداریم!
*حواستون باشه که ترشح عرق و چربی توسط یاخته های پوششی صورت میگیره اما این یاخته های پوششی در لایه درم قرار گرفتن! در واقع اینجوریه که اپیدرم به درم نفوذ می کنه و غدد چربی و عرقی ایجاد میشن. مجرای خروج این عرق و چربی ها هم باقی مونده همون بافت پوششی ای هست که از اپیدرم به درم کشیده شده!
*همون طور که گفتیم در اپیدرم، رگ های خونی وجود ندارن ولی حواستون باشه که رشته های عصبی رو میتونیم ببینیم...
*دقت کنید که همه رشته های عصبی موجود، حسی نیستن! برخی از این رشته ها ممکنه حرکتی باشن که از دستگاه عصبی خودمختار میان و در انقباض ماهیچه ها و همچنین ترشح غدد در سطح پوست نقش دارن...
*ماهیچه متصل به فولیکول مو، وظیفه حرکت دادن مو رو برعهده داره!
*برخی گیرنده های حسی پوست (رشته هایی از یاخته های عصبی) به دور بخش نزدیک به انتهای مو پیچیده اند.
*همه گیرنده های حسی پوست در لایه درونی و در تماس با یاخته های پیوندی این لایه که از نوع بافت پیوندی رشته ای هستند، قرار دارند.
*همه گیرنده های درون ماهیچه های اسکلتی به تغییر طول حساس نیستن ها! این ویژگی مربوط به گیرنده های حس وضعیت میشه....
*گیرنده درد در بالای غشای پایه پوست و در بافت سنگفرشی چندلایه قابل مشاهده است.
*در پوست انسان در لایه درم و اپیدرم امکان مشاهده گیرنده های حسی فاقد غلاف پیوندی وجود دارد. اما دقت کنید گیرنده های حسی دارای غلاف پیوندی تنها در لایه درم پوست موجود می باشند.
*ترکیب با 5 یازدهم: اپیدرم پوست از یاخته های سنگفرشی چندلایه تشکیل شده که البته خارجی ترین (سطحی ترین) یاخته های اون مردن!
*ترکیب با 5 یازدهم: درم از بافت پیوندی رشته ای ایجاد شده که در اون رشته های پروتئینی کلاژن و کشسان هم وجود دارن...
*ترکیب با 5 یازدهم: زیر اپیدرم پوست، شبکه ای از رشته های پروتئینی و غیرپروتئینی رو داریم که تشکیل غشای پایه رو میدن.
*ترکیب با 5 یازدهم: حواستون باشه که پوست خودش یه اندام محسوب میشه و انواع 4 بافت اصلی در اون یافت میشه...
*ترکیب با 5 یازدهم: عرق و چربی موجود در سطح پوست، در خط اول دفاعی نقش دارن...
*ترکیب با 4 دهم: برخی از سیاهرگ های بزرگ بدن انسان: بزرگ سیاهرگ زیرین و زبرین، سیاهرگ زیر ترقوه ای راست و چپ، سیاهرگ باب، سیاهرگ فوق کبدی و ...
*ترکیب با 3 دهم:در نایژه ها و نایژک ها، گیرنده های کششی داریم که وقتی شش ها بیش از حد پر بشن، ماهیچه های صاف دیواره نایژه ها و نایژک ها کشیده میشه و در نتیجه پیامی توسط عصب به مراکز تنفسی در بصل النخاع ارسال میشه که ادامه دم را متوقف می کند.
*ترکیب با 5 دهم:در دیواره مثانه نیز ما گیرنده های کششی داریم. چنانچه حجم ادرار از حد مشخصی فراتر بره، کشیدگی دیواره مثانه باعث تحریک این گیرنده ها میشه و در ادامه سبب رساندن پیام به نخاع میشه، به این ترتیب انعکاس تخلیه ادرار فعال می شود و ... اما خیلی دقت کنید که این ماهیچه ها از نوع صاف هستن و بنابرین، گیرنده حس وضعیت ندارن!(نوعی گیرنده دیگه دارن...)
*ترکیب با 3 یازدهم: حواستون باشه که گیرنده های حس وضعیت در مفاصل متحرک یافت میشن! (به این خاطر که کپسول مفصلی فقط در مفاصل متحرک یافت میشه...)
*ترکیب با 3 یازدهم: گیرنده های درد درون ماهیچه های اسکلتی یافت می شوند. به طور مثال در شرایط کم اکسیژن و انقباض ماهیچه، تخمیر لاکتیکی صورت میگیره. در اثر این واکنش ها لاکتیک اسید تولید میشه که این ماده باعث گرفتگی و درد ماهیچه ای می شود. لاکتیک اسید به تدریج تجزیه میشه و اثرات گرفتگی و درد ماهیچه ای کاهش می یابد. این مثال نمونه ای از تحریک گیرنده درد به وسیله ماده شیمیایی هست!
*ترکیب با 2 دهم: در هنگام رخ دادن ریفلاکس و برگشت اسید معده به مری، مخاط انتهایی مری آسیب پیدا میکنه و در این هنگام گیرنده های درد تحریک میشن.
*ترکیب با 2 دهم: در هنگام رخ دادن سنگ کیسه صفرا، سنگ مجرای خروج صفرا را می بندد و در نتیجه درد ایجاد می شود. علاوه بر درد، بیلی روبین در خون افزایش می یابد و در بافت ها، زردی یا یرقان ایجاد میشه...
*ترکیب با 5 دهم: اوریک اسید نوعی ماده دفعی نیتروژن دار هست که از سوخت و ساز نوکلئیک اسید ها حاصل میشه. این ماده انحلال پذیری زیادی توی آب نداره و تمایل آن به رسوب کردن و تشکیل بلور زیاد هست.... بنابراین رسوب بلور های اوریک اسید در مفاصل سبب رخ دادن نقرس میشه. این بیماری با التهاب مفاصل و دردناک شدن مفاصل همراه هست. همینطور رسوب این بلور ها در کلیه ها سبب ایجاد سنگ کلیه و درد میشه. پس این بلور ها سبب تحریک گیرنده های درد در مفاصل و کلیه ها میشن...
*ترکیب با 1 یازدهم: در فصل قبل گفتیم که الکل میتونه باعث کاهش درد بشه. این مکانیسم رو با تاثیر بر روی گیرنده های درد پیاده میکنه!
*ترکیب با 1 یازدهم:در انعکاس عقب کشیدن دست، علاوه بر گیرنده حسی در پوست، گیرنده درد نیز تحریک میشه...
*ترکیب با 5 یازدهم:گیرنده های درد در حین بروز پاسخ التهابی تحریک می شوند.
*ترکیب با 7 یازدهم: شروع انقباض ماهیچه های رحم با درد همراه هست!
خب شکل بالا، نشون دهنده همون گیرنده حس در زردپی هست.
*گیرنده حس وضعیت در زردپی از نوع انتهای دندریت آزاد هستش که درون زردپی به حالت منشعب در می آید. پس حواستون باشه گیرنده حس وضعیت در زردپی، پوشش پیوندی نداره.
*ماهیچه دو سر بازو از پایین به زند زیرین و از بالا به استخوان کتف متصل میشه، در حالی که ماهیچه سه سر در پایین به زند زیرین و از بالا به استخوان کتف و بازو متصل میشه...
*دقت کنید که هر عضله اسکلتی لزوما به همراه زردپیش، گیرنده حس وضعیت نداره! چون ممکنه کلا زردپی ای نداشته باشه. (زیرا همه ماهیچه های اسکلتی به استخوان متصل نیستن که زردپی داشته باشن!) ولی خود اون ماهیچه ها و همینطور مثلا ماهیچه مربوط به پلک ها، گیرنده حس وضعیت رو داریم.
*گیرنده های حس وضعیت در همه جای زردپی به صورت منظم قرار نگرفتن!
*گیرنده های حس وضعیت پیام خودشون رو به مخچه میبرن و به کمک اون در تنظیم تعادل بدن نقش موثری دارن...
*حواستون باشه بین گیرنده های حس وضعیت با زردپی ها یا تارهای ماهیچه اسکلتی سیناپسی نداریم! پس در نتیجه ناقل عصبی ای هم ترشح نمیشه...
*ارسال پیام از گیرنده های حس وضعیت به مخچه، از طریق نخاع و ساقه مغز صورت میگیره...
*گیرنده حس وضعیت در ماهیچه هایی یافت می شود که به صورت ارادی فعالیت می کنند.
*اطلاعات موجود در گیرنده حس وضعیت صورت بدون عبور از نخاع به مغز منتقل می شود. اما اطلاعات گیرنده های حس وضعیت پایین تر از صورت ابتدا به نخاع و سپس به مغز می روند.
*ترکیب با 3 یازدهم: زردپی چگونه تشکیل میشه؟ پوشش های پیوندی متراکم دستجات ماهیچه ای که اطراف تارهای ماهیچه ای را فرا گرفته اند، در نهایت در کنار هم قرار میگیرن و به صورت طناب سفیدرنگ در میان که سبب اتصال ماهیچه به استخوان میشن. این طناب سفیدرنگ، همون زردپی نام داره!
پایان قسمت دوم
صفحه اینستاگرام تجربی گروه برترها
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174 (حیدریان) تماس بگیرید.
