این مطلب شامل درسنامه با 5 تست چالشی از کتاب سه سطحی جامعه شناسی پایه، مبحث جهان فرهنگی میباشد.
در قسمت ضمیمه فایل درسنامه به همراه پاسخ تشریحی سوالات قرار داده شده است.
این مطلب توسط محمدحسین شکری تهیه شده است.
* گروه برترهای کانون *
جهان فرهنگی
خلاصه ای از نکات مهم درس:
هر فرهنگی در عمیق ترین لایه های خود به بنیادی ترین پرسش های بشر پاسخ می دهد.
پرسش های بنیادی به سه دسته اصلی تقسیم می شوند:
هستی شناسانه
انسان شناسانه
معرفت شناسانه
جهان انسانی:
جهان انسانی محصول زندگی انسان است و هر چه با اندیشه و عمل انسان پدید می آید به این جهان تعلق دارد.
جهان انسانی به دو بخش فردی و اجتماعی تقسیم می شود؛
بخش فردی آن به زندگی شخصی و فردی انسان ها باز می گردد.ابعاد ذهنی، اخلاقی و روانی انسان ها به این بخش تعلق دارد. هر کدام از ما دانسته ها،تجربه هاو خلقیات ویژه ای داریم که افراد دیگر با ما در آنها شریک نیستند.
بخش اجتماعی آن، زندگی اجتماعی انسان ها را در بر می گیرد. این بخش هویت فرهنگی دارد. فرهنگ، شیوه زندگی اجتماعی انسان ها را شکل می دهدو خود نیزمحصول آگاهی و عمل مشترک انسان هاست.
نکته: بخش فردیِ جهان انسانی را جهان ذهنی و بخش اجتماعی آن را جهان فرهنگی نیز می نامند.
وقتی فردی دربارۀ موضوعی خاص می اندیشد،در محدودۀ فردی و ذهنی خود قرار دارد، ولی هنگامی که اندیشه اش را به صورت گفته یا نوشته بیان می کند یا براساس اندیشه و تصمیم خودبا دیگران رفتار می کند،به جهان فرهنگی وارد می شود.
بین دو بخش ذهنی و فرهنگی جهان انسانی تناسب و هماهنگی وجود دارد. هر فرهنگی نوع خاصی از عقاید و خصوصیات ذهنی را در افراد به وجود می آوردو به همان نوع از عقایدو خصوصیات، اجازۀ بروز می دهد.هر نوع عقیده و اخلاقی نیز فرهنگی متناسب با خود راجست وجو می کند.
جهان تکوینی:
تمامی پدیده های جهان هستی محصول زندگی انسان نیستند. در مقابل جهان انسانی، جهان دیگری به نام جهان تکوینی وجود دارد. این جهان، پیش از انسان هم بوده و وجود آن مستقل از خواست و اراده انسان است.
برخی جهان تکوینی را به طبیعت محدود می کنند.آنها طبیعت را در مقابل جهان انسانی قرار می دهند. جهان انسانی را به دو جهانِ ذهنی و فرهنگی تقسیم می کنند و به این ترتیب از وجود سه جهان سخن می گویند.جهان طبیعت، جهان ذهن و جهان فرهنگ.
متفکران مسلمان، جهان تکوینی را به جهان طبیعت محدود نمی دانند.از نظر آنان، جهان طبیعت بخشی از جهان تکوینی است و جهان تکوینی را هم به دو جهان طبیعت و فوق طبیعت تقسیم می کنند.
تعامل جهان های ذهنی، فرهنگی و تکوینی:
دیدگاه اول:
براساس این دیدگاه جهان تکوینی به جهان طبیعت محدود می شود و جهان طبیعت مهم تر از جهان ذهنی و جهان فرهنگی است. ذهن افراد و فرهنگ نیز هویتی طبیعی و مادی دارندو علوم مربوط به آنها نظیر علوم طبیعی است. طرفداران این دیدگاه بین علوم طبیعی و علوم انسانی تفاوتی قائل نیستند. نادیده گرفتن تفاوت علوم انسانی با علوم طبیعی، ظرفیت هاو قابلیت هایی را ازعلوم انسانی و اجتماعی سلب می کند.
دیدگاه دوم:
گروهی دیگر جهان فرهنگی را مهم تر از جهان ذهنی و تکوینی می دانند.در این دیدگاه جهان ذهنی و فردی افراد تابع فرهنگ آنهاست و جهان تکوینی مادۀ خامی است که فرهنگ هاو جوامع مختلف در آن دخل و تصرف می کنند. از این دیدگاه، جهان ذهنی و جهان تکوینی اهمیتی ندارند و استقلال خود را در برابر جهان فرهنگی از دست می دهند.
دیدگاه سوم:
براساس این دیدگاه، جهان فرهنگی، جهان ذهنی و جهان تکوینی، مهم و درتعامل با یکدیگرند.
از نگاه قرآن، جهان تکوینی محدود به جهان طبیعت نیست. ادراک و آگاهی نیز به انسان منحصر نمی شودو جهان تکوینی بر اساس حکمت و خواست خداوندسبحان، با افراد و جوامع انسانی رفتاری حکیمانه دارد.قرآن کریم برای جامعه و فرهنگ جایگاه ویژه ای قائل است و از زندگی و مرگ امتّ ها سخن می گوید.درعین حال، جهان فردی اشخاص را نادیده نمی گیرد و برمسئولیت فرد در قبال فرهنگ و جامعه تأکید می کند.
نکته: از منظر قرآن، هرگاه انسان، اخلاق الهی داشته باشد و جامعه نیز از فرهنگ توحیدی برخوردارباشد، جهان تکوینی درهای برکات خود را به روی آنها می گشایدو هرگاه افراد و فرهنگ جامعه هویتی مشرکانه داشته باشند، زمین و آسمان از تعامل سازنده با آنها سرباز می زنندوظرفیت های الهی و آسمانی خود را از آنها پنهان می کنند.
نکته: قرآن کریم باورها و اعمالی را که اجازه شناخت حقیقت انسان و جهان را به افراد نمی دهند اغلال و سلاسل می نامد.
تست های گزینش شده:
......................................................... منبع: سهسطحی جامعهشناسی پایه ـ 06/07/97
195- در دیدگاه … ذهن افراد و فرهنگ جامعه هویتی مادی دارند. فرهنگگرایان، جهان ذهنی و فردی افراد را تابع … میدانند و … را نیز مادة خامی برای دخل و تصرف فرهنگها و جوامع مختلف میدانند.
1) طبیعتگرایان- جامعه- جهان اجتماعی 2) متفکران مسلمان- فرهنگ- جهان تکوینی
3) متفکران مسلمان- جامعه- جهان ذهنی 4) طبیعتگرایان- فرهنگ- جهان تکوینی
......................................................... منبع: سهسطحی جامعهشناسی پایه ـ 20/07/97
101- عبارات زیر را بهترتیب از لحاظ صحیح یا غلط بودن مشخص کنید.
- بخش فردی جهان انسانی به جهان تکوینی معروف است.
- هر نوع عقیدهای، جویای فرهنگی متناسب با خود است.
- متفکران مسلمان جهان تکوینی را به دو جهان طبیعت و فوق طبیعت تقسیم میکنند.
- جهان فرهنگی پیش از انسان و مستقل از خواست و ارادة انسان وجود دارد.
1) غ- ص- ص- غ 2) ص- غ- ص- ص 3) غ- غ- ص- غ 4) ص- ص- غ- غ
......................................................... منبع: سهسطحی جامعهشناسی پایه ـ 20/07/97
125- کدام یک از عبارات زیر نادرست است؟
1) جهان فرهنگی بخشی از جهان انسانی است.
2) بخش اجتماعی جهان انسانی، زندگی اجتماعی را پدید میآورد.
3) بخش فردی جهان انسانی، هویتی فرهنگی دارد.
4) جهان انسانی به دو بخش ذهنی و فرهنگی تقسیم میگردد.
......................................................... منبع: سهسطحی جامعهشناسی پایه ـ 20/07/97
139- کدام یک از گزینههای زیر، بهترتیب در مورد جهان انسانی، صحیح است ولی در رابطه با جهان فرهنگی، صحیح نیست؟
1) جهان انسانی، محصول زندگی انسان است.- از بخش فردی جهان فرهنگی، با عنوان جهان ذهنی تعبیر میکنند.
2) در مقابل جهان نسانی میتوان از جهان دیگری به نام جهان طبیعت نام برد.– بخش اجتماعی جهان انسانی، هویتی فرهنگی دارد و به همین دلیل، جهان اجتماعی را جهان فرهنگی مینامند.
3) جهان فرهنگی به دو بخش فردی و اجتماعی تقسیم میشود و ابعهاد ذهنی و روانی انسانها به این بخش مربوط میشود.– جهان فرهنگی، بخش فردی جهان انسانی است و بین دو بخش فردی و اجتماعی جهان انسانی، تناسب و هماهنگی وجود دارد.
4) جهان انسانی بخشی از جهان اجتماعی است که محصول زندگی انسان است.– جهان فرهنگی بخشی از جهان انسانی است و هر فرهنگی نوعی خاص از عقاید و خصوصیات ذهنی را در افراد پدید میآورد.
......................................................... منبع: سهسطحی جامعهشناسی پایه ـ 16/09/97
147- بهترتیب، کدام یک، نظر کسانی است که جهان فرهنگی را مهمتر از جهان ذهنی و جهان تکوینی میدانند و کدامیک، دیدگاه گروهی است که جهان تکوینی را به جهان طبیعت، محدود میکنند؟
1) بین علوم طبیعی، انسانی و اجتماعی تفاوت واقعی وجود ندارد.- ذهن افراد و فرهن جامعة هویتی طبیعی و مادی دارند.
2) علوم مربوط به ذهن افراد و فرهنگ جامعه نظیر علوم طبیعی است.- جهان ذهنی و فردی افراد را تابع فرهنگ جامعه میدانند.
3) ذهن افراد و فرهنگ جامعه، هویتی طبیعی دارند.- جهان تکوینی را مادة خاص میدانند که در معرض برداشتها و تصرفات مختلف فرهنگی و اجتماعی انسانها قرار میگیرد.
4) جهان ذهنی و فرادی افراد، تابع فرهنگ جامعه است.- ذهن افراد و فرهنگ جامعه، هویتی طبیعی و مادی دارند و علوم مربوط به آنها نظیر علوم طبیعی است.
پاسخنامه
95- گزینة «4»...................................................................................................................................................
- گروه اول (طبیعتگرایان)، جهان تکوینی را به جهان طبیعت محدود میکنند و جهان طبیعت را مهمتر از جهان ذهنی و جهان فرهنگی میدانند. در این دیدگاه ذهن افراد و فرهنگ نیز هویتی طبیعی و مادی دارند و علوم مربوط به آنها نظیر علوم طبعیی است.
- گروه دوم (فرهنگگرایان)، جهان فرهنگی را مهمتر از جهان ذهنی و تکوینی میدانند. این گروه جهان ذهنی و فردی افراد را تابع فرهنگ میدانند و جهان تکوینی را نیز مادة خامی برای دخل و تصرف فرهنگها و جوامع مختلف میدانند. در این دیدگاه جهان ذهنی و جهان تکوینی اهمیت و استقلال خود را در برابر جهان فرهنگی از دست میدهند.
101- گزینة «1»................................................................................................................................................
- از بخش فردی جهان انسانی به جهان ذهنی و از بخش اجتماعی آن به جهان فرهنگی نیز یاد میکنند.
- تمامی پدیدههای جهان هستی محصول زندگی انسان نیستند، در مقابل جهان انسانی میتوان از جهان دیگری نام برد که از آن به جهان تکوینی یاد میشود. این جهاان، پیش از انسان و مستقل از خواست و ارادة انسان وجود دارد.
125- گزینة «3»................................................................................................................................................
بخش اجتماعی جهان انسانی، هویتی فرهنگی دارد.
139- گزینة «1»................................................................................................................................................
- جهان انسانی محصول زندگی انسان است و هر چه با اندیشه و عمل انسان پدید میآید، مربوط به این جهان است.
- از بخش فردی جهان انسانی، با عنوان جهان ذهنی تعبیر میکنند.
147- گزینة «4»................................................................................................................................................
- نظر گروهی که جهان فرهنگی را مهمتر از جهان ذهنی و جهان تکوینی میدانند: جهان ذهنی و فردی افراد را تابع فرهنگ جامعه میدانند و جهان تکوینی را مادة خامی میدانند که در معرض برداشتها و تصرفات مختلف فرهنگی و اجتماعی انسانها قرار میگیرد.
- نظر کسانی که جهان تکوینی را به جهان طبیعت محدود میکنند و این جهان را مهمتر از جهان ذهنی و جهان فرهنگی میدانند: ذهن افراد و فرهنگ جامعه، هویتی طبیعی و مادی دارند و علوم مربوط به آنها نظیر علوم طبیعی است. این گروه بین علوم طبیعی و علوم انسانی و اجتماعی، تفاوتی واقعی قائل نیستند.
