آرایه «تلمیح»
• تلمیح ، در لغت به معنای با گوشه چشم نگریستن است.
در اصطلاح ادبی، آوردن اشاره ای محسوس ،به آیه ،حدیث، داستان تاریخی معروف،اشعار، روایات و امثال در ضمن نوشتار یا گفتار است به منظور
آراستن معنوی گفتار یا نوشتار.
مثال داستانی:
پدرم روضه رضوان به دو گندم بفروخت/ ناخلف باشم اگر من به جویی نفروشم
اشاره به داستان معروف علت اخراج حضرت آدم از بهشت.
مثال آیهای:
ما ز بالاییم و بالا می رویم/ ما ز دریاییم و دریا می رویم
تلمیح به آیه : إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُون
برخی از اسامی و عنوان ها را می توان دالّ بر وجود تلمیح گرفت:
بازگشت به خدا ، اصحاب کهف ، لیلی و مجنون ، خسرو و شیرین ، فرهاد ، ویس و رامین ، بیژن و منیژه ، وامق و عذرا، جمشید (جم)، ابراهیم ، یوسف ، دارا و اسکندر ، غدیر خم و ....
نمونه آرایه تلمیح در کنکور ۹۹ رشته ریاضی:
آرایه های مقابل ابیات در همه گزینه ها تماما درست است ،به جز :
1) نازنین تر می شوی هر روز از روز دگر/ ناز چندانی که می ریزد ز سر تا پای تو) (حسن تعلیل – واج آرایی)
2) باغبان همچو نسیمم ز در خویش مران/ کآب گلزار تو از اشک چو گلنار من است ( ایهام – کنایه)
3) در غبار خاطر مجنون حصاری گشته است/ دیده ی آهو ز شرم نرگس شهلای تو ( استعاره-تشبیه)
4) پرده های دیده اش پیراهن یوسف شود/ هر که یک شب را به روز آورد در سودای تو (تلمیح- ایهام تناسب)
پاسخ: گزینه «1» حسن تعلیل ندارد پس جواب است.
تشریح گزینه ۴:
در این بیت، اشاره به داستان حضرت یوسف (ع) و یادآوری داستان پاره شدن پیراهن یوسف، آرایه تلمیح محسوب می شود.
نویسنده: پرگل رحیمی- رتبه 63 منطقه 2- 220 کشوری