درس یک تاریخ دهم - درس‌نامه و تست - محمدمهدی برزگر

سلام دوستان! 👋

در این مطلب خلاصه نکات درس یک تاریخ دهم انسانی - تاریخ و تاریخ‌نگاری - همراه با تست‌های کنکور مرتبط با این مبحث را بررسی می‌کنیم. 📚

درس یک

تاریخ و تاریخ‌نگاری 🕰️📖

🔍 در این درس با کاوش دربارۀ چیستی علم تاریخ، شیوه‌های تاریخ نگاری و کارکردهای آن، پاسخ این پرسشها را جستجو می‌کنیم و به بررسی منابع پژوهش علمی در تاریخ می‌پردازیم. 

🧾 منابع پژوهش علمی در تاریخ 

🏺🏛️ منابع دسته اول یا اصلی

به همه‌ی آثاری گفته میشود که در زمان وقوع حادثه یا نزدیکترین زمان به وقوع آن نوشته شده اند. به عبارت دیگر خود نویسنده ناظر رویدادها بوده یا شرح ماجرا را از شاهدان واقعه شنیده است.

منابع مکتوب، تمامی آثار باستانی و تاریخی شامل بناها، ابزارها، اشیا، سنگ‌نگاره‌ها، سنگ‌نوشته‌ها، سکه‌ها و هر وسیله‌ای که از گذشته به جای مانده است. 

📜 منابع دسته دوم یا فرعی

به همه‌ی تحقیقات و آثاری گفته می‌شود که بر پایه‌ی منابع دست اول پدید آمده اند.

🎯 فواید و کارکردهای مطالعه‌ی تاریخ 

الف) منبع شناخت و تفکر 

ب) بهره‌گیری از گذشته برای حال و آینده 

ج) تقویت حس میهن دوستی و هویت ملی 

📌 تعاریف تاریخ 

1. گاهی منظور از آن مجموعه‌ی حوادث و رویدادهایی است که فرد یا جامعه از سر گذرانده است. مانند تاریخ ایران 🗺️

2. گاهی واژه‌ی تاریخ در نوشته‌ها و زبان علمی به کار میرود و منظور از آن علم و روش علمی است که به وسیله‌ی آن رویدادهای گذشته بر اساس شواهد و مدارک مطالعه و تحلیل می‌شوند. مانند تاریخ روابط اقتصادی ایران و هند در دوران اشکانیان 

3. گاهی نیز منظور از تاریخ تعیین روز و ماه و سال است؛ یعنی همان تقویم 📅

🌍 هدف علم تاریخ، آگاهی از زندگی اجتماعی در گذشته است که شامل تمامی جنبه‌های فکری، مذهبی، سیاسی و میشود. 

🔎 تاریخ علمی است که به مطالعه‌ی جنبه‌های مختلف زندگی انسانها و جامعه‌ها در گذشته می پردازد و علل و نتایج افکار و اعمال پیشینیان را بررسی و تحلیل میکند. 

🧩 ویژگی‌های رویدادهای تاریخی 

الف. دور از دسترس‌اند و قابل مشاهده نیستند و نمیتوان آنها را به طور مستقیم درک کرد بلکه آنها را باید با استفاده از شواهد و مدارک شناخت. 🔐

ب. تکرار ناپذیرند و قابل تجربه نیستند. ♻️🚫

ج. مجزا و مستقل نیستند و با یکدیگر رابطه‌ی علت و معلولی دارند. 🔗

پیشینه‌ی تاریخ‌نگاری 🏺

علم تاریخ پیشینه ی بسیار کهنی دارد. پس از اختراع خط در حدود ۵۰۰۰ سال پیش به تدریج توجه انسان به ثبت و نگارش رویدادهای عصر خویش جلب شد. ✍️

قدیمی ترین متن تاریخی که تاکنون کشف شده سنگ نوشته ای به خط کهن مصری است که بیش از ۴ هزار سال قدمت دارد. 🪨

تاریخ نگاری در مفهوم کامل آن از قرن پنجم پیش از میلاد در یونان باستان و با ظهور هرودت که پدر علم تاریخ لقب گرفت آغاز شد. 🏛️

کهن ترین و کامل ترین کتاب تاریخی به جا مانده از عصر باستان کتاب تاریخ هرودت است که بیشتر مطالب آن شرح جنگ های یونان و ایران است. ⚔️

وی در گزارش رویدادهای مربوط به ایران خواسته یا ناخواسته دچار لغزش ها و گاه غرض ورزی هایی شده است.

در دوران اسلامی تاریخ نگاری در میان مسلمانان رواج چشمگیری یافت شمار زیادی از این مورخان مانند، طبری و بیهقی ایرانی بودند. 📜🌙

ویژگی های مورخان دوران اسلامی 👇

1. بیشتر مورخان به تنظیم، ثبت و نگارش وقایع می‌پرداختند و توجه چندانی به بررسی علل آثار و نتایج رویدادهای تاریخی نداشتند. 🗒️

2. بیشتر به بیان حوادث سیاسی و نظامی و شرح حال فرمانروایان می‌پرداختند و به مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اهمیت چندانی نمی‌دانند. ⚔️👑

3. برخی از وقایع‌نویسان به عنوان منشی در خدمت شاهان و حاکمان بودند و آنان را در مسافرت‌ها و جنگها همراهی کردند. ویژگی‌های تاریخ نگاری نوین علم تاريخ صرفا به شرح زندگانی و اقدامات فرمانروایان و امور سیاسی و نظامی محدود نمیشود بلکه همه ابعاد فرهنگی، اجتماعی و.. جوامع گذشته را در بر می‌گیرد. 🌐

در ادامه سوالات کنکور و منتخب آزمون‌های سال‌های گذشته مربوط به این درس را بررسی می‌کنیم.. 📝

❓کدام مورد درباره مراحل پژوهش در تاریخ درست است؟ 

(1) دقت در مرحله نخست مانع از بیراهه رفتن پژوهشگر از مسیر درست پژوهش میشود. 

(2) اطمینان از اصالت سند و جعلی نبودن آن مربوط به مرحله سوم پژوهش است. 

(۳) توجه به کافی بودن منابع و اطلاعات مربوط به مرحله شناسایی منابع است. 

(۴) کار مورخان در مرحله چهارم شباهت بسیاری به کار کاراگاهان دارد.

❓مؤلفان کتاب درسی تاریخ (۱) ایران و جهان باستان پایه دهم برای توضیح یا اثبات کدامیک از گزاره های زیر به منابع دست اول غیر مکتوب استناد کرده اند؟ 

الف. وجود باغ بسیار زیبایی پیرامون آرامگاه کورش در پاسارگاد 

ب. مدیریت زنان بر کارگاههای شاهی عصر هخامنشیان 

ج. دادوستد میان تمدن دره سند و مراکز تمدنی بین النهرین 

د. حضور چشمگیر زنان ایلامی در مراسم رسمی سیاسی و دینی

1. «الف» و «ج»

۲. «الف» و «ب»

3. «ج» و «د»

4. «ب» و «د»

❓چرا برای بهتر زندگی کردن در زمان حال از رویدادهایی که در گذشته معینی به وقوع پیوسته اند بهره می‌گیریم؟ زیرا .... 

(۱) قرآن میگوید «فاقصص القصص لعلهم يتفكرون» 

(۲) روزگار از سنتهای الهی ای پیروی میکند که در طول تاریخ بارها تکرار شده اند. 

(۳) پیامدهای وقایع تاریخی تا مدتهای مدیدی بعد از خودشان حال گذشته و آینده را پیوند می دهند. 

(۴) هویت تاریخی یکی از ارکان مهم هویت ما انسانها است که میتواند حس میهن دوستی مان را تقویت کند. 

❓هویت ملی چگونه به پایداری سرزمینی ایران کمک کرده است؟

(۱) آگاهی تاریخی ایرانیان و دلبستگی شان به مظاهر تمدنی این سرزمین جایگاهشان را در برابر سیل حوادث مستحکم ساخته است. 

(۲) استقامت و ایثار نیاکان ما در برابر حملات اسکندر مغولان و سایر مهاجمان مانع از فروپاشی جامعه و فرهنگ ایرانی شد. 

(۳) درک درست و به دور از تعصب جامعه ایرانی از هویت خویش ارزش و اهمیت میراث تاریخی را چند برابر کرده است. 

(۴) آگاهی افراد جامعه از گذشته خود علی رغم غیر مشترک بودن آن باعث خودآگاهی و یگانگی بیشتر آنان می شود. 

📌 تحلیل این تست‌ها را می‌توانید در مطلب مربوط به تحلیل سوالات درس یک تاریخ دهم انسانی از طریق این لینک مشاهده کنید.

عضویت در کانال تلگرامی کانون برترها

با آرزوی موفقیت :)