جدول تناوبی-فصل یک شیمی دهم-خلاصه نکات و تست-رویا خواجوی

دانش آموزان عزیز سلام💖
در این مطلب قصد داریم نکات فصل یک شیمی دهم را به همراه سوالات نهایی و کنکور در اختیار شما قرار دهیم تا آمادگی لازم را برای آزمون پیش رو کسب کنید. فایل پی دی اف شامل سوالات نهایی و کنکور را در انتهای مطلب مشاهده می کنید.

• «در ابتدا برای درک اهمیت این مبحث سوالاتی که در امتحان نهایی دهم آورده شده را باهم بررسی می‌کنیم. بعد از خواندن درسنامه سعی کنید به سوالات پاسخ بدهید و بعد جوابتان را با پاسخنامه فایل ضمیمه مقایسه کنید.»
• ⭕دمای شعله آبی رنگ از دمای شعله زرد کمتر است. نادرست
• 
  

• ⭕عنصر منیزیم دارای ایزوتوپ های متعددی می باشد.

آ) شکل رو به رو سه ایزوتوپ منیزیم را در نمونه طبیعی نشان می دهد. بدون محاسبه توضیح دهید جرم اتمی منیزیم به کدام عدد زیر نزدیک تر است؟

3/24                9/24               4/25

ب) دو ایزوتوپ منیزیم24 و منیزیم25 در کدام مورد یا موارد زیر با هم شباهت دارند؟

آرایش الکترونی        چگالی             واکنش با اکسیژن هوا

پ) یکی دیگر از ایزوتوپ های منیزیم   است. با بیان علت مشخص کنید این ایزوتوپ پایدار است یا ناپایدار؟

جدول دوره ای:

در جدول دوره اى (تناوبى) امروزى، عنصر هابر اساس افزايش عدد اتمى ساز ماندهى شده اند. اين جدول، ٧ دوره و ١٨ كروه دارد. هر رديف افقى جدول، كه نشان دهنده چيدمان عنصر ها بر حسب افزايش عدد اتمى است، دوره نام دارد؛ در حالى كه هر ستون، شامل عنصر ها با خواص شيميايى مشابه است و گروه ناميده مى شود. بديهى است خواص شيميايى عنصر هايى كه دريك دوره از جدول جاى دارند، متفاوت است.

اطلاعاتى كه هر خانه ى جدول تناوبى در اختيار ما ميكذارد عبارت است از عدد اتمى عنصر، نماد شيميايى آن، نام عنصر و جرم اتمى ميانگين.

با پیمایش هر دوره از چپ به راست، خواص عنصر ها به طور مشابه تکرار می شود.از این رو چنین جدولی را جدول دوره ای ( تناوبی) عنصر ها نامیده اند.

نکات جدول:

💠دوره های 6 و 7 با 32 عنصر طولانی ترین دوره های جدول تناوبی هستند.

💠دوره ى اول با ٢ عنصر كوتاه ترين دوره وكروه هاى ٢ تا ١٢ با ٢ عنصر كوتاه ترين گروه هاى جدول هستند.

💠لانتانيد ها و اكتينيد هاكه به ترتيب در دوره هاى 6 و ٧ گروه سوم قرار دارند در خارج از جدول تناوبى قرار كرفته اند .دليل نامگذارى آن ها عناصر اول آن ها است كه به ترتيب لانتانيوم واكتينيوم نام دارد.

💠عناصر گروه ١ فلزات قليايى ، كروه ٢ فلزات قليايى خاكى ، گروه ١٧ هالوژن ها و گروه 18 گاز های نجیب نام دارند.

💠قوى ترين فلز ها در گروه ١ يعنى فلزات قليايى وقوى ترين نافلزات در كروه ١٧ يعنى گروه هالوژن ها قرار دارند.

💠تمام عناصر موجود در كروه هاى ١ تا ١٢ به جز هيدروژن عناصر فلزى هستند.

💠عناصر نافلزى به جز هيدروژن همه در گروه هاى ١4 تا ١٨ قرار دارند.

💠عناصر شبه فلزى در گروه هاى 13 ، ١4 ، ١5 ، 16 و ١٧ قرار دارند . كَروه ١٣ يك عنصر شبه فلز در دوره ى دوم ، گروه١4 دو عنصر شبه فلز در دوره هاى سوم و چهارم ، گروه 15 دو عنصر شبه فلزی در دوره های چهارم و پنجم، گروه 16 دو عنصر شبه فلزی در دوره های پنجم و ششم دارند و گروه 17 یک عنصر شبه فلزی در دوره ششم دارد.

💠گروه هاى 14، 15 و 16 گروه هايى هستند كه در آن ها هر سه نوع عناصر فلز ، نافلز و شبه فلز ديده مي شود.

💠دوره هاى ٢ ، ٣ ،4 و 5 و 6 داراى هر سه نوع عنصر فلز ، نافلز و شبه فلز است.

💠دوره ى ١ تنها دوره اى است كه تمام عناصر آن نافلز اند.

💠ممكن است دو عنصر از دو كَروه متفاوت با خواص شيميايى متفاوت يون هاى با بار مشابه توليد كنند.

💠هفت عنصر در حالت آزاد به شكل مولكول هاى دو اتمى يافت ميشوند: هيدروژن، نيتروژن، اكسيژن، فلوئور، كلر، برم، يد.

💠تعداد عنصر هاى بين دو عنصر: ١ - (اختلاف عدد اتمى دو عنصر)

براى تعيين گروه داريم:

🔴اگر عدد اتمى عنصر ما بزرگ تراز عدد اتمى نزديک ترين گاز نجيب باشد اختلاف عدد اتمى گاز نجيب واتم برابر شماره ى گروه اتم ما است. همچنين شماره ى تناوب عنصر یک واحد بيشتر از گاز نجيب ماقبل خواهد بود.

🔴اما اگر عدد اتمى عنصر ما كوچک تراز عدد اتمى نزديک ترين گاز نجيب باشد شماره ى گروه ما برابر ١٨ منهاى اختلاف عدد اتمى گاز نجيب و اتم خواهد بود .همچنين شماره ى تناوب عنصر همان تناوب شماره ى گاز نجيب است.

استثنا ها:

بور و كربن و آلومينيوم وسيليسيم از اين قاعده پيروى نمى كنند (دليل آن اين است كه عدد اتمى آن ها بزرگ تراز عدد اتمى نزديک ترين گاز نجيب است اما اختلاف عدد اتمى آن ها با گاز نجيب برابر شماره ى گروه نخواهد بود چون در تناوب هاى ٢ و ٣ عناصر واسطه وجود ندارند).

ضمنا هما نطور كه قبلا اشاره كرديم اعداد اتمى 57 تا ٧٠ كه شامل لانتانيد ها است از گروه ٣ وتناوب 6 بوده واعداد اتمى ٨٩ تا ١٠٢ كه شامل اكتينيد ها هستنداز كروه ٣ و تناوب ٧ مى باشند.

تشکیل یون:

همانطور كه مي دانيد فلزات عموما با از دست دادن الكترون به يون بابار مثبت (كاتيون) تبديل شده ونافلزات عموما با به دست آوردن الكترون به يون منفى (آنيون) تبديل مى شوند.

اما تمام فلزات ونافلزات اين ويركَى راندارند . فلزاتى مانند بريليم توانايى توليد يون را ندارند و هنكام تشكيل پيوند به صورت اشتراكى بيوند تشكيل مى دهند.

همچنين برخى نافلزات مانند كربن كه در گروه ١٢ قرار دارد هم توانايى تشكيل يون ندارند وبه صورت اشتراكى پيوند تشكيل مى دهند.

طبق مطالب كتاب درسى شبه فلزات اشاره شده در كتاب (ژرمانيوم وسيليسيم) هم توانايى تشكيل يون ندارند وبه صورت اشتراكى پيوند تشكيل مى دهند.

كاتيون هاى فلزات تک ظرفيتى:

1️⃣تمام فلزات گروه او ٢ (قليايى وقليايى خاكى) فلزات تک ظرفيتى هستندكه يون هاى آن ها به ترتيب + ١ و +٢ مى باشد البته بين عناصر اين دو گروه بريليم يون تشكيل نمى دهد.

2️⃣برخى فلزات واسطه مانند اسكانديم (يون +٣)، روى (يون +٢)، نقره (يون + ١) و طلا (يون +٣).

3️⃣برخى فلزات دسته P مانند الومينيوم و گاليم (يون +٣).

كاتيون هاى فلزات چند ظرفيتى:

1️⃣برخى فلزات واسطه مانند تيتانيم (با يون هاى ٢+ و 4+) ، واناديم (با يون هاى ٢+ و ٣+)، كروم (با يون هاى ٢+ و ٣+)، آهن (با يون هاى ٢+ و ٣+)، نيكل (در كتاب به يون ٢+ آن اشاره شده است) ومس (يون +١ و +٢)

2️⃣برخى فلزات دسته ى P مانند سرب و قلع (به اين موارد در كتاب اشاره ى مستقيم نشده است اما صرفا دانستن اين كه اين عناصر چند يون تشكيل مى دهند خوب است تا براى مثال بدانيد فقط فلزات دسته ى d چند يون تشكيل مى دهند).

3️⃣درباره ى يون هاى عناصرى مانند كبالت ومنگنز در كتاب مطلبى نيامده است اما جون عناصر دوره ى ٢ هستند خوب است بدانيد فلزات چند ظرفيتى هستند.

آنيون ها:

نافلزات برخلاف فلزات همگی توانايى تشكيل تنها يک نوع يون پايدار را دارند . همينطور همه ى آنيون ها به آرايش گاز نجيب مى رسند. اما بايد توجه كردكه همه ى نافلزات 

توانايى تشكيل آنيون را ندارند. (كربن كه در گروه ١٢ قرار دارد تنها بابه اشتراک گذاشتن الكترون با عناصر ديكر تركيب مى شود و توانايى تشكيل آنيون راندارد همينطور گاز هاى نجيب كه خودشان آرايش پايدار دارند و ميل به تشكيل يون ندارند)

نافلزات گروه ١٥ يون با بار - ٣ ، نافلزات كروه 16 يون با بار - ٢ ونافزات گروه ١٧ يون با بار - ١ ايجاد مى كنند.

شبه فلزات اشاره شده در كتاب كه عبارتند از سيليسيم ، ژرمانيوم و بور يون تشكيل نمى دهند وبراى تشكيل تركيب الكترون هاى خود رابه اشتراک مى گذارند.

جرم اتمى عنصر ها:

ترازو هايى كه براى اندازه گيرى جرم مواد گوناگون به كار مى رود، دقت اندازه گيرى متفاوتى دارند. اتم ها بسيار ريزند به طورى كه نمى توان آنها را به طور مستقيم مشاهده وجرم آنها را اندازه گيرى كرد؛ به همين دليل دانشمندان مقياس جرم نسبى را براى تعيين جرم اتم ها به كار مى برند .مطابق اين مقياس، جرم اتم هارا با وزنه اى مى سنجند كه جرم آن يك دوازدهم جرم ايزوتوب كربن ١٢ است. به اين وزنه، يكاى جرم اتمى (amu) مى گويند.

يكاى جرم اتمى رابا نماد u نيز نشان مى دهند. براى نمونه جرم اتمى ميانگین هيدروژن برابر با u ١/٠٠٨ يا ١/٠٠٨ amu است.

با تعريف amu، شيمى دان ها موفق شدند جرم اتمى ديگر عنصر ها وهمچنين جرم ذره هاى زير اتمى را اندازه گيرى كنند.

در اين مقياس جرم پروتون و نوترون در حدود amu 1 بوده در حالى كه جرم الكترون ناچيز ودر حدود یک دو هزارم amu است.

تفاوت جرم نوترون و پروتون 0/0014 amu می باشد.

به دلیل وجود ایزوتوپ ها و تفاوت در جرم و فراوانی آنها جرم اتمی میانگین هر عنصر همان جرم نشان داده شده در جدول دوره ای عنصر هاست.

❤برای عضویت در کانال کانون برتر ها کلیک کنید❤