سلام به کنکوریهای عزیز🖐🖐
💢 در این درسنامه قراره متن و شکلهای کتابو بررسی کنیم و در کنارش یه نگاهی هم به سوالات کنکور و نهاییش بندازیمو کلی نکتۀ خفن یاد بگیریم.
نمونه سوال امتحان نهایی
از انرژی به ماده
تمام موجودات زنده برای ادامهی حیات خود به انرژی نیاز دارند. انجام فعالیتهایی مانند حرکت، رشد، تولید مثل و حتی تنفس، بدون وجود انرژی ممکن نیست. این انرژی در بدن جانداران از طریق مواد غذایی تأمین میشود. گلوکز یکی از مهمترین این مواد است که انرژی لازم را در پیوندهای شیمیایی خود ذخیره دارد.
پرسش اساسی این است که انرژی چگونه در قالب مادهای مانند گلوکز ذخیره میشود و چه فرایندی سبب تشکیل آن میگردد؟ پاسخ این پرسش در فرایند فتوسنتز نهفته است.
فتوسنتز؛ تبدیل انرژی نور به انرژی شیمیایی
گیاهان سبز قادرند با استفاده از انرژی نور خورشید، دیاکسید کربن و آب را به گلوکز و اکسیژن تبدیل کنند. در این فرایند، انرژی نورانی به انرژی شیمیایی تبدیل و در پیوندهای مولکول گلوکز ذخیره میشود. معادلهی کلی فتوسنتز به صورت زیر است:
در این واکنش، دیاکسید کربن و آب نقش مواد اولیه را دارند، نور خورشید منبع انرژی است و محصولات نهایی شامل گلوکز و اکسیژن میباشد. اهمیت فتوسنتز تنها به تولید غذا محدود نمیشود؛ زیرا اکسیژنی که برای تنفس جانداران لازم است نیز از همین راه تأمین میگردد.
برگ؛ اندام تخصصیافته برای فتوسنتز
مناسبترین اندام برای فتوسنتز در اکثر گیاهان است. بیشتر گیاهان دارای تعداد زیادی برگ هستند و این موضوع نشاندهندهی اهمیت برگ در تأمین انرژی مورد نیاز گیاه است. شکل و ساختار برگ به گونهای است که برای دریافت نور، جذب دیاکسید کربن و انجام فتوسنتز کارآمد باشد.
سطح برگها معمولاً پهن است تا نور بیشتری دریافت کنند. در زیر روپوست بالایی برگ، لایهای از سلولهای منظم و فشرده قرار دارد که به آن پارانشیم نردهای یا مزوفیل نردهای میگویند. این سلولها حاوی تعداد زیادی کلروپلاست هستند و بیشترین بخش فتوسنتز در آنها انجام میشود.
در زیر این لایه، بخش دیگری به نام پارانشیم اسفنجی یا مزوفیل اسفنجی قرار گرفته است. سلولهای این بافت پراکندهترند و فضاهای خالی زیادی بین آنها وجود دارد. این فضاها مسیر عبور گازها را فراهم میکنند. به این ترتیب، دیاکسید کربن به راحتی در داخل برگ پخش میشود و اکسیژن حاصل از فتوسنتز میتواند از آن خارج شود.
سطح برگها دارای روزنههایی است که توسط سلولهای نگهبان باز و بسته میشوند. روزنهها امکان ورود دیاکسید کربن و خروج اکسیژن و بخار آب را فراهم میسازند. به این ترتیب، برگ محیط مناسبی برای انجام فرایند فتوسنتز دارد. برگ گیاهان دولپه دارای پهنک و دمبرگ است. پهنک شامل روپوست، میانبرگ و دستههای آوندی است. روپوست رویی و زیرین به ترتیب در سطح رویی و زیرین پهنک قرار دارد. میانبرگ شامل یاختههای نرم آکنه است.
کلروپلاست؛ محل فتوسنتز
درون سلولهای برگ، اندامکی به نام کلروپلاست وجود دارد که فتوسنتز در آن انجام میشود. کلروپلاست دارای پوشش مضاعف است.
در درون آن، غشاهایی به نام تیلاکوئید دیده میشوند. تیلاکوئیدها فضا یا مجرایی درونی دارند که لومن تیلاکوئید نامیده میشود. فضای اطراف تیلاکوئیدها را نیز استروما پر کرده است. واکنشهای فتوسنتزی در این بخشها انجام میشود.
رنگیزههای فتوسنتزی و فتوسیستم
کلروپلاست دارای رنگیزههایی است که توانایی جذب نور را دارند. مهمترین آنها عبارتاند از: کلروفیل a ، کلروفیل b و کاروتنوئیدها. هر کدام از این رنگیزهها طول موجهای خاصی از نور را جذب میکنند و به این ترتیب، انرژی بیشتری از نور خورشید به دام میافتد. دلیل سبز دیده شدن بیشتر گیاهان این است که کلروفیلها نور سبز را کمتر جذب کرده و بیشتر بازتاب میدهند. سبزینه بیشترین رنگیزه را دارد. بیشترین جذب در دو سبزینه a و b در محدودۀ 400 تا 500 و 600 تا 700 قرار دارد. کارتنوئیدها به رنگهای زرد، نارنجی و قرمز دیده میشوند و بیشترین جذب آنها در بخش آبی و سبز نور مرئی انجام میشود.
رنگیزهها به تنهایی عمل نمیکنند، بلکه همراه با پروتئینها مجموعههایی به نام فتوسیستم تشکیل میدهند. در کلروپلاست دو نوع فتوسیستم I و II وجود دارد. هر فتوسیستم شامل مرکز واکنش و رنگیزههای کمکی است. این مجموعهها انرژی نور را دریافت و آن را به الکترونها منتقل میکنند. هر فتوسیستم شامل آنتنهای گیرنده نور و یک مرکز واکنش است.
حداکثر جذب سبزینه a در مرکز واکنش فتوسیستم 1، در طول موج 700 نانومتر و حداکثر جذب آن در فتوسیستم 2، در طول موج 680 نانومتر است.
فتوسیستمها در غشای تیلاکوئید با مولکولهای ناقل الکترون به هم مرتبط میشوند.
سوالات کنکور
🔮عضویت در کانال تلگرام کانون برترها🔮
🎇با آرزوی موفقیت🎇
