کیهان زادگاه عناصر-فصل یک شیمی دهم-خلاصه نکات و تست-رویا خواجوی

دانش آموزان عزیز سلام💖
در این مطلب قصد داریم نکات فصل یک شیمی دهم را به همراه سوالات نهایی و کنکور در اختیار شما قرار دهیم تا آمادگی لازم را برای آزمون پیش رو کسب کنید. فایل پی دی اف شامل سوالات نهایی و کنکور را در انتهای مطلب مشاهده می کنید.

«در ابتدا برای درک اهمیت این مبحث سوالاتی که در امتحان نهایی دهم آورده شده را باهم بررسی می‌کنیم. بعد از خواندن درسنامه سعی کنید به سوالات پاسخ بدهید و بعد جوابتان را با پاسخنامه فایل ضمیمه مقایسه کنید.»

• ⭕در پدیده مهبانگ، تشکیل سحابی با .................... دمای گاز های هیدروژن و هلیم تولید شده، همراه است.

• ⭕با توجه به گونه های رو به رو به پرسش ها پاسخ دهید.

آ) شمار الکترون ها و نوترون ها را در   به دست آورید.

ب) کدام گونه می تواند رادیو ایزوتوپ باشد؟ چرا؟

پ) اتم کدام عنصر ( ) می تواند کاتیونی با بار الکتریکی همانند یون   تشکیل دهد؟ چرا؟

ت) فرمول شیمیایی ترکیب یونی حاصل از واکنش M با D را بنویسید.

پرسش هایی که انسان ها با آنها رو به رو بوده اند:

• هستی چگونه پدید آمده است؟ 
• جهان کنونی چگونه شکل گرفته است؟ 
• پدیده های طبیعی چگونه و چرا رخ می دهند؟

پاسخ به نخستین پرسش ــ که پرسشی بسیار بزرگ و بنیادی است ــ در قلمرو علم تجربی نمی گنجد و آدمی تنها با مراجعه به بینش عقلانی و آموزه های الهی می تواند به پاسخی جامع دست یابد.

علم تجربی تلاشی گسترده را برای یافتن پاسخ پرسش های دوم و سوم انجام داده است. این تلاش ها سبب شد تا دانش ما دربارۀ جهان مادی افزایش یابد.

تلاش دانشمندان برای شناخت كیهان همچنان ادامه دارد. نمونه ای از آن، سفر طولانی و تاریخی دو فضاپیما به نام های وویجر 1و2 در سال 1977 میلادی (1356 خورشیدی) برای شناخت بیشتر سامانه خورشیدی است.

عکس کره زمین از فاصله تقریبی 7 میلیارد کیلومتری؛ آخرین تصویری که وویجر1 پیش از خروج از سامانه خورشیدی از زادگاه خود گرفت.

دو فضاپیما مأموریت داشتند با گذر از کنار سیاره های مشتری، زحل، اورانوس و نپتون، شناسنامه فیزیكی و شیمیایی آنها را تهیه کنند و بفرستند. این شناسنامه ها میتواند حاوی اطلاعاتی مانند نوع عنصرهای سازنده، تركیب های شیمیایی در اتمسفر آنها و تركیب درصد این مواد باشد.

با بررسی نوع و مقدار عنصرهای سازنده برخی سیاره های سامانه خورشیدی و مقایسه آن با عنصرهای سازندۀ خورشید می توان به درک بهتری از چگونگی تشکیل عنصرها دست یافت.

شواهد تاریخی که از سنگ نبشته ها و نقاشی های دیوار غارها به دست آمده است نشان می دهد که انسان اولیه با نگاه به آسمان و مشاهده ستارگان در پی فهم نظام و قانونمندی در آسمان بوده است.

خود را بیازمایید.

🟠مشتری بزرگترین سیاره منظومه شمسی است و نسبت به زمین از خورشید دور تر است، چگالی کمتری از زمین دارد. 

🟠بعد مشتری زحل بزرگترین سیاره منظومه شمسی است.

🟠در میان عناصر فراوان مشتری عنصر فلزی وجود ندارد و در عناصر فراوان زمین فلز، نافلز و شبه فلز داریم.

🟠تفاوت درصد فراوانی 2 عنصر فراوان تر در مشتری بیشتر از زمین است.

🟠درصد فراوانی فراوان ترین عنصر زمین (آهن) کمتر از درصد فراوانی فراوان ترین عنصر مشتری (هیدروژن) است.

🟠اکسیژن و گوگرد دو عنصر مشترک زمین و مشتری هستند.

🟠درصد فراوانی اکسیژن و گوگرد در زمین بیشتر از مشتری است.

🟠گوگرد در هر دو سیاره در مرتبه یکسانی از نظر فراوانی قرار دارد.

🟠سیاره مشتری بیشتر از جنس گاز است چون عناصر فراوان تشکیل دهنده آن نافلز اند و نافلزات معمولا گازی اند.

عنصرها به صورت ناهمگون در جهان طبیعت یا جهان پیرامونی توزیع شده اند.

درون ستاره ها همانند خورشید در فشارها و دماهای بسیار بالا، واكنش های هسته ای رخ می دهد؛ واكنش هایی كه در آنها از عنصرهای سبك تر، عنصرهای سنگین تر پدید می آیند.

ستاره ها متولد می شوند؛ رشد می كنند و زمانی می میرند. مرگ ستاره اغلب با یك انفجار بزرگ همراه است كه سبب می شود عنصرهای تشكیل شده در آن در فضا پراكنده شود. به همین دلیل باید ستارگان را كارخانه تولید عنصرهـا دانست.

خورشید نزدیک ترین ستاره به زمین است که دمای بسیار بالایی دارد. انرژی گرمایی و نور خیره کننده خورشید به دلیل تبدیل هیدروژن به هلیم در واکنش های هسته ای است.

انرژی آزاد شده در واکنش هسته ای آنقدر زیاد است که می تواند صدها میلیون تن فولاد را ذوب کند.

در واکنش های شیمیایی که در پدیده های طبیعی پیرامون ما و در زندگی روزانه رخ می دهند، مقدار انرژی مبادله شده بسیار کمتر است.

آیا همه اتم های یك عنصر پایدارند؟

شیمیدان ها ماده ای را عنصر می نامند که از یک نوع اتم تشکیل شده باشد. اغلب در یك نمونه طبیعی از عنصری معین، اتم های سازنده، جرم یكسانی ندارند. بررسی یك نمونه منیزیم نشان میدهد كه جرم همه اتم های منیزیم در این نمونه یكسان نیست، بلكه مخلوطی از سه هم مکان (ایزوتوپ) است.

فراوانی: منیزیم24> منیزیم26> منیزیم25

🔸عدد جرمی:A        🔸عدد اتمی:Z       🔸نماد E، حرف نخست واژهElement به معنای عنصر است.

ایزوتوپ ها، اتم های یک عنصرند که در شمار نوترون ها با یکدیگر تفاوت دارند. از آنجا که خواص شیمیایی اتم های هر عنصر به عدد اتمی آن وابسته است؛ اتم های منیزیم همگی خواص شیمیایی یكسانی دارند و در جدول دوره ای عنصرها تنها یك مكان را اشغال می كنند؛ این در حالی است كه همین ایزوتوپ ها در خواص فیزیكی وابسته به جرم، مانند چگالی با یكدیگر تفاوت دارند.

ایزوتوپ های هیدرژن:

❗تنها اتمی که نیتروژن ندارد هیدروژن1 است.

🔹یک نمونه طبیعی از عنصر هیدروژن مخلوطی از 3 ایزوتوپ می باشد.

🔹نیم عمر (مدت زمانی که طول می کشد تا نیمی از ایزوتوپ متلاشی شود) نشان می دهد که آن ایزوتوپ تا چه اندازه پایدار است.

🔹هسته ایزوتوپ های ناپایدار، ماندگار نیست و با گذشت زمان متلاشی می شود. این ایزوتوپ ها پرتوزا هستند و اغلب بر اثر تلاشی افزون بر ذره های پر انرژی، مقدار زیادی انرژی نیز آزاد می کنند.

🔹اغلب هسته هایی که نسبت شمار نوترون ها به پروتون های آنها برابر یا بیش از 1/5 باشد، ناپایدارند و با گذشت زمان متلاشی می شوند.

✔اگر اختلاف جرم ایزوتوپ ها یک واحد باشد، تعداد مولکول ها با جرم های مختلف که بر اساس ایزوتوپ های مختلف تولید می شوند← 1+ (جرم سبک ترین مولکول- جرم سنگین ترین مولکول)

🔻تکنسیم نخستین عنصری بود که در واکنشگاه (راکتور) هسته ای ساخته شد. این رادیو ایزوتوپ در تصویر برداری پزشکی کاربرد ویژه ای دارد. از آنجا كه نیم عمر آن كم است و نمی توان مقادیر زیادی از این عنصر را تهیه و برای مدت طولانی نگهداری كرد، بسته به نیاز، آن را با یك مولد هسته ای تولید و سپس مصرف می كنند.

🔻از تکنسیم برای تصویربرداری غدۀ تیروئید استفاده می شود زیرا یون یدید با یونی كه حاوی تکنسیم است اندازه تقریباً یکسانی دارد و غدۀ تیروئید هنگام جذب یدید، این یون را نیز جذب می كند. با افزایش مقدار این یون در غدۀ تیروئید، امكان تصویربرداری فراهم می شود.

🔻هنگام عکس برداری از دندان ها در رادیولوژی باید با استفاده از پوشش های سربی از غده تیروئید در برابر پرتوهای پر انرژی و خطرناک محافظت کرد.

❗رادیوایزوتوپ ها اگرچه بسیار خطرناک هستند، اما پیشرفت دانش و فناوری، بشر را موفق به مهار و بهره گیری از آنها کرده است، به طوری كه از آنها در پزشکی، كشاورزی و سوخت در نیروگاه های اتمی استفاده می شود. اورانیم شناخته شده ترین فلز پرتوزایی است که یکی از ایزوتوپ های آن، اغلب به عنوان سوخت در راکتورهای اتمی به کار می رود. این ایزوتوپ   بوده که فراوانی آن در مخلوط طبیعی از 0/7درصد کمتر است. دانشمندان هسته ای ایران با تلاش بسیار موفق شدند مقدار آن را در مخلوط ایزوتوپ های این عنصر افزایش دهند. به این فرایند، غنی سازی ایزوتوپی گفته می شود.

استفاده از رادیو ایزوتوپ ها تشخیص نوعی تودۀ سرطانی:

توده های سرطانی، یاخته هایی هستند كه رشد غیرعادی و سریع تری دارند. به گلوکز حاوی اتم پرتوزا، گلوکز نشان دار می گویند. توده سرطانی برای رد و تکثیر نیازمند تغذیه و استفاده از گلوکز است بنابراین از گلوکز معمولی و گلوکز حاوی اتم پرتوزا استفاده می کند. پرتو های تابیده شده توسط اتم پرتوزا شناسایی می شود و از این راه توده سرطانی و محل آن را تشخیص می دهند.

دود سیگار و قلیان، مقدار قابل توجهی مواد پرتوزا دارد. از این رو اغلب افرادی که به سرطان ریه دچار می شوند، سیگاری هستند.

🌹برای عضویت در کانال کانون برتر ها کلیک کنید🌹