سلام دوستان !
در این مطلب قصد داریم درس هشتم دین و زندگی یازدهم را با هم مطالعه و بررسی کنیم. امیدواریم مطالب بیان شده، شما را در یادگیری بهتر این درس یاری کند.
 | رتبه 9 منطقه دو کنکور انسانی 1400 دانشجوی اقتصاد دانشگاه تهران |
صفحه اینستاگرام ما
برای ارتباط بیشتر با رتبه برترها و رزرو پشتیبان ویژه، پیج کانون برترها را دنبال کنید.
همچنین می توانید با شماره 0218451 داخلی 3123 تماس بگیرید.
ویژگی های این مطلب :
درسنامه جامع به همراه بررسی روابط علّت و معلولی
بررسی کامل آیات و نکات آنها
پنج تست مهم به همراه پاسخ تشریحی
درسنامه
پرورش در دامان پیامبر
*امیرمومنان، علی (ع)، ده سال قبل از بعثت پیامبر در خانه کعبه به دنیا آمد. پدرش ابوطالب به پیشنهاد پیامبر، نام ایشان را «علی» گذاشت.
علی به معنای والا و بلندمرتبه است.
*حضرت علی (ع) سه یا چهار سال بیشتر نداشت که به خانه پیامبر آمد و تا چندین سال نزد ایشان زندگی می کرد. ایشان درباره این دوران می فرماید:
«در حالی که کودک بودم، همواره در کنار پیامبر بودم و پیامبر مرا در کنار خود می نهاد... نه هرگز دروغی در گفتار من دید و نه رفتاری ناشایست از من مشاهده کرد...
من همچون بچه از شیر گرفته شده که به دنبال مادرش می رود، از آن بزرگوار پیروی می کردم و او هر روز پرچمی از خوی های نیکوی خود را برای من می افراشت و مرا به پیروی کردن از آن فرمان می داد...
...هنگامی که وحی بر پیامبر فرود آمد، آوای اندوهگین شیطان را شنیدم. گفتم ای پیامبر خدا، این فریاد اندوهناک چیست؟ پاسخ داد: این شیطان است که از پرستش خود ناامید شده است. بی گمان آنچه را من می شنوم تو هم می شنوی و آنچه را من می بینم تو هم می بینی، جز اینکه تو پیامبر نیستی، بلکه وزیر هستی و تو هر آینه بر راه خیر می باشی.»
نکته حدیث: این حدیث با حدیث منزلت هم مفهوم است و به ختم نبوت اشاره دارد.
مصادیق همراهی حضرت علی (ع) با پیامبر
۱- اعلام ایمان به رسول خدا پس از اعلام رسالت پیامبر
۲- همراهی پیامبر در لحظات سخت دوران مکه
۳- مسئولیت حفظ جان رسول خدا در شعب ابی طالب
۴- رشادت در صحنه های پرخطر مکه و مدینه (علت) »»»»» موفقیت اسلام و عقب نشینی مشرکان و کفار (معلول)
۵- خوابیدن در جای پیامبر (ص) در لیله المبیت
6- رشادت و قهرمانی بی نظیر در جنگ بدر
۷- استقامت و فداکاری در جنگ احد
۸- رعب انداختن در دل دشمنان با شکست دادن عمر بن عبدود در جنگ خندق
۹- فتح قلعه های خیبر
۱۰- شکستن بت های خانه کعبه در هنگام فتح شهر مکه
*پیامبر (ص) در سال یازدهم هجرت، در حالی که سر بر دامان حضرت علی (ع) گذاشته بود، جان به جان آفرین تسلیم کرد و یار وفادار خود را تنها گذاشت و این در حالی بود که بارها حضرت علی (ع) را به عنوان امیرالمومنین، برادر، وصی و جانشین خود به مردم معرفی کرده بود.
نکته: اشاره به مقام ولایت، اخوت، وصایت و خلافت امیرالمومنین علی (ع) از دیدگاه پیامبر (ص)
تربیت مستقیم پیامبر (علت) »»»»» شخصیت والا و بی مانند حضرت علی (معلول)
*رسول خدا، حضرت علی را به گونه ای تربیت کرده بود که الگو و سرمشق زمان خود و سایر دوران ها باشد. از این رو، در هر فرصتی از این شخصیت والا سخن می گفت و عشق و محبتش را به وی ابراز می کرد.
در همین هنگام، آیه زیر بر پیامبر خدا (ص) نازل شد و پیامبر آن را قرائت کرد:
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ (بینه، ۷)
کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، اینان بهترین مخلوقات اند
نکات آیه و حدیث:
۱- آیه و حدیث با هم قرابت مفهومی دارند.
۲- ایمان و عمل صالح، انسان را به بهترین مخلوقات تبدیل می کند.
۳- ردّ برتری های قومی و قبیله ای و معرفی ایمان و عمل صالح به عنوان ملاک برتری در آیه
۴- احادیث به لحاظ زمانی مقدم بر نزول آیه می باشند.
۵- در حدیث، پیروی از امام علی (ع) علتِ رستگاری است.
تعریف لغوی شیعه: پیرو
تعریف اصطلاحی شیعه: شیعه مسلمانی است که به فرمان خدا و پیامبر، امیرالمومنین علی (ع) را جانشین پیامبر می داند و از او پیروی می کند.
علی مع القرآن والقرآن مع علی
نکته حدیث: ارتباط معنایی با حدیث ثقلین؛ در حدیث ثقلین آمده است که عترت و قرآن از یکدیگر جدایی ناپذیرند. یکی از مصادیق عترت، امام علی (ع) است و این حدیث که می فرماید علی با قرآن و قرآن با علی است، تاکید بر حدیث ثقلین است.
علی مع الحق و الحق مع علی
نکته حدیث: حق در اینجا دارای معانی مختلفی همچون علم، عصمت و عدالت است. رفتار حضرت علی (ع) مبتنی بر عدالت است؛ همچنین ایشان از هر گناه و اشتباهی مصون است و هیچ خطایی در عملش راه ندارد، پس عصمت دارد. کسی که همراه همیشگی حق است، علمش نیز حق است و در علم و اندیشه اش خطا راه ندارد.
ویژگی های شاخص امیرمومنان علی (ع)
۱- علم بی کران: حضرت علی (ع) در جهان شناسی، انسان شناسی، دین شناسی، حکومت و کشورداری، نظام اجتماعی و اقتصادی، اخلاق و فضیلت و سایر موضوعات موردنیاز هدایت و انسان ها سخن گفته و ما را راهنمایی کرده است. مثال : کتاب نهج البلاغه
ابن ابی الحدید که از دانشمندان بزرگ اهل سنت است، شرح مفصلی بر نهج البلاغه نوشته که امروزه در چندین جلد، چاپ شده است. وی در مقدمه کتاب خود می گوید: «به حق، سخن علی را از سخن خالق (قرآن) فروتر و از سخن مخلوق (دیگر انسان ها) برتر خوانده اند...».
شرح ابن ابی الحدید بر خطبه ۲۲۱ نهج البلاغه: «قسم می خورم به کسی که همه امت ها به او قسم خورده اند، که پنجاه سال است این خطبه را مطالعه می کنم و در این پنجاه سال، بیش از هزار مرتبه آن را خوانده ام، و تاکنون هیچ بار آن را نخوانده ام مگر آنکه در جان من شگفتی عمیقی ایجاد کرده است. چقدر خطبا و موعظه کنندگان درباره مرگ و آخرت خطبه خوانده اند! و من چقدر خطبه های آنان را خوانده و در آن تامل کرده ام! اما تاکنون هیچ کدام از آنها تاثیر این خطبه را در جان من ایجاد نکرده است...»
امیرالمومنین (ع) جز نزد پیامبر اکرم (ص) نزد کسی دیگر شاگردی نکرده بود. در حقیقت، دانش ایشان متصل به دانش پیامبر بود و دانش پیامبر نیز از وحی الهی سرچشمه می گرفت. پیامبر اکرم (ص) در همین باره فرمود:
انا مدینة العلم و على بابها فمن أراد العلم فلياتها من بابها
من شهر علم هستم و علی درِ آن است. هرکس می خواهد به این علم برسد، باید از درِ آن وارد شود.
نکات حدیث:
۱- اثبات تداوم مرجعیت دینی پیامبر توسط امام علی
۲- حضرت علی نیز همان علم و معرفتی که پیامبر از آن بهره مند بود را دارا بود.
۳- حضرت علی نیز مانند پیامبر در علم خود دارای عصمت بود.
امیرمومنان علی (ع) خود می فرمود: «هرگاه از پیامبر سوال می کردم، پاسخم را می داد و اگر در حضورش سکوت می کردم، ایشان پیشگام می شد و از دانش خود مرا بهره مند می ساخت.»
بدین ترتیب حضرت علی به دانش بی مانندی رسید که هرکس از ایشان سوال می پرسید، ایشان بی درنگ و در کمال درستی پاسخ می داد.
سوال در میدان جنگ
در جنگ جمل، مردی دچار تردید شده بود و نمی دانست که حق با کدام طرف است؛ چون در یک سو، حضرت علی، وصی پیامبر و امیرمومنان و سردار بزرگ اسلام و در سوی دیگر، برخی بستگان پیامبر همچون طلحه، مرد خوش سابقه اسلام و زبیر، دلاور میدان نبرد صف بسته بودند. او تصمیم گرفت چاره را از حضرت علی (ع) بپرسد. امام بدون اینکه فورا بگوید من بر حق هستم، معیاری در اختیار وی قرار داد که با آن معیار بتواند همواره جریان ها و شخصیت های سیاسی و اجتماعی را ارزیابی کند و حق یا باطل بودن آنها را به دست آورد. از این رو به وی فرمود:
«کار را واژگون کرده ای! می خواهی حق و باطل را به وسیله شخصیت ها بشناسی، در حالی که شخصیت ها هستند که باید با مقیاس حق سنجیده شوند. ابتدا حق را بشناس تا بتوانی اهل آن را بشناسی؛ و نیز ابتدا باطل را بشناس تا بتوانی اهل آن را شناسایی کنی.»
۲- عدالت بی مانند
امام علی (ع) پس از ۲۵ سال کنار گذاشته شدن از حق خلافت، آن گاه که با درخواست عمومی مردم و اصرار آنها بر قبول خلافت، حجت را بر خود تمام دید به صحنه آمد.
نکته: امام علی (ع) در طول این ۲۵ سال، مشروعیت رسیدن به خلافت را داشتند؛ چون پیامبر پیش از رحلت، ایشان را جانشین خود معرفی کرده بودند. پس از درخواست مردم، ایشان مقبولیت عمومی هم داشتند و خلیفه شدند.
اقدامات حضرت علی پس از رسیدن به حکومت برای برقراری عدل:
۱- مبارزه با تبعیض و نابرابری و برقراری عدالت به پیروی از پیامبر
سخنرانی حضرت در مسجد در روزهای آغازین حکومت: «... ای مردم، گروهی بیش از حق خود از بیت المال و اموال عمومی برداشته اند و جیب خود را انباشته اند و ملک و باغ خریده اند... اینان در حقیقت ننگ دنیا و عذاب آخرت را خریده اند؛ اما بدانید که من حق مردم مظلوم را از اینان باز می ستانم و از این پس، سهم همه مسلمانان را از بیت المال به طور مساوی خواهم داد.»
نکته حدیث:
برداشتن اموال عمومی و بیت المال بیش از حق خود : جلوه ظاهری عمل
خریدن ننگ دنیا و عذاب آخرت : جلوه باطنی یا حقیقت عمل
۲- تقسیم بیت المال به طور مساوی
۳- ایستادگی در برابر اعتراض اشراف
«سوگند به خدا، اگر همه دنیا را [با تمام وسعتش] به من بدهند تا به اندازه گرفتن پوست جو از دهان موری، خدا را نافرمانی کنم، نخواهم کرد.»
۴- اصلاح امور
۵- برکناری فرمانروایان ستمگر (بدون درنظر گرفتن قدرت و غضب آنها)
پاسخ حضرت به هشدارهای یاران مصلحت اندیش : «به خدا سوگند، حتی برای دو روز نیز او را به کار نخواهم گماشت و من هیچ گاه گمراه کنندگان را کارگزار خود قرار نخواهم داد.»
*عدالت ورزی امیرالمومنین و توجهش به محرومان و فقیران و زندگی ساده ایشان سرمشقی برای ما مسلمانان است و با اینکه نمی توانیم دقیقا مانند ایشان عمل کنیم، اما می کوشیم خود را به این سرمشق بزرگ نزدیک تر نماییم.
ایشان خود در این باره ما را راهنمایی کرده است:
روزی خبردار شد فرماندارش در بصره در یک مهمانی شرکت کرده که فقیران حضور نداشتند و غذاهای رنگارنگ چیده بودند. آن حضرت نامه ای تند به آن فرماندار نوشت و به کار وی اعتراض کرد و شیوه صحیح زندگی حاکم را توضیح داد. به او نوشت:
«... من که امام شما هستم، از این جهان به دو جامه کهنه بسنده کرده و از خوراکی ها به دو قرص نان. بدانید که شما نمی توانید این گونه زندگی کنید؛ لیکن مرا در پارسایی و تلاش و پاکدامنی و درستکاری یاری نمایید.»
تست های درس هشتم
۱- آیه شریفه «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» در کدام محل بر پیامبر خدا (ص) نازل شد و «خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» اشاره به چه کسانی دارد؟ (سراسری انسانی ۹۹)
۱) کنار خانه خدا - امام علی و یاران پیامبر خدا (ص)
۲) در مسجد پیامبر - امام علی و یاران پیامبر خدا (ص)
۳) کنار خانه خدا - شیعیان و پیروان برادر رسول خدا (ص)
۴) در مسجد پیامبر - شیعیان و پیروان برادر رسول خدا (ص)
۲- حضرت علی (ع) در اعتراض به چه کسی شیوه صحیح زندگی حاکم را توضیح داد و در پایان از همگان خواست چگونه امام جامعه را یاری کنند؟ (سراسری انسانی ۹۸)
۱) فرماندار بصره که در یک مهمانی شرکت کرده بود و فقیران حضور نداشتند و غذاهای رنگارنگ چیده بودند - پارسایی، تلاش، پاکدامنی و درستکاری
۲) یکی از بستگان حاکم که در کوفه زندگی می کرد و برای تامین خانواده اش از بیت المال سهم بیشتری تقاضا کرده بود - پارسایی، تلاش، پاکدامنی و درستکاری
۳) یکی از بستگان حاکم که در کوفه زندگی می کرد و برای تامین خانواده اش از بیت المال سهم بیشتری تقاضا کرده بود - میانه روی، انصاف، عدالت و ساده زیستی
۴) فرماندار بصره که در یک مهمانی شرکت کرده بود و فقیران حضور نداشتند و غذاهای رنگارنگ چیده بودند - میانه روی، انصاف، عدالت و ساده زیستی
۳- عصمت علمی حضرت علی (ع) از دقت در کدام سخن پیامبر (ص) مفهوم می گردد؟ (سراسری زبان ۹۲)
۱) أنا مدينة العلم و على بابها
٢) على مع الحق و الحق مع العلى
٣) فمن أراد العلم فليأتها من بابها
۴) على مع القرآن و القرآن مع على
۴- حضرت علی (ع) در صحبت با مردی که در جنگ جمل دچار شک و تردید شده بود، کدام معیار را برای تمیز حق و باطل جریان ها و شخصیت ها معرفی کردند؟ (سراسری خارج ۹۸)
۱) ابتدا حق را بشناس تا بتوانی اهل آن را بشناسی
۲) ملاک، عمل به حق است نه سابقه در جنگ
۳) ابتدا حق را بشناس تا به وسیله آن باطل شناخته شود
۴) چون حضرت علی (ع) با حق است، پس حق با علی است
۵- از منظر امام خوبی ها، حضرت علی (ع)، شناخت حق و باطل به وسیله شخصیت ها مساوی با چه امری است و شناخت اهل حق در ابتدا منوط به چیست؟ (آزمون کانون، ۲۷ دی ۹۸)
۱) خلط امور - شناخت باطل
۲) خلط امور - شناخت حق
۳) همگامی با شیطان - شناخت حق
۴) همگامی با شیطان - شناخت باطل
پاسخ تست ها
سپاس از توجه شما
تهیه کننده :
مائده حسنی - دانشجوی اقتصاد دانشگاه تهران
