سلام :)
مهسا اسدی هستم دانشجوی پزشکی دانشگاه شهید بهشتی
در این مطلب قسمت اول از جمع بندی زیست جانوری برای اولین آزمون جامع گرداوری شده است. در صورت داشتن سوال راجع به این مباحث، می توانید در بخش نظرات همین مطلب مطرح کنید.
اسفنج ها
گردش مواد
دارای سامانه ی گردش آب
در اسفنج ها به جای گردش درونی مایعات، آب از محیط بیرون از طریق سوراخ های دیواره به حفره یا حفره ها وارد، و پس از آن از سوراخ یا سوراخهای بزرگتری خارج می شود. عامل حرکت آب، یاخته های یقه دار تاژکدار هستند.
ایمنی
دفاع غیر اختصاصی
مرجانیان
مثال
هیدر - عروس دریایی - شقایق دریایی
گوارش
دارای حفره گوارشی منشعب برای گوارش و گردش مواد
این حفره فقط یک سوراخ برای ورود و خروج مواد دارد. گردش مواد نیز درون همین کیسه و انشعابات آن انجام می شود. یاخته هایی در این حفره، آنزیم هایی ترشح می کنند که فرایند گوارش برون یاختهای را آغاز می کنند. یاخته های این حفره، مواد مغذی را با ذره خواری (فاگوسیتوز) دریافت می کنند و فرایند گوارش درون یاخته ای را در کُریچه های غذایی ادامه می دهند. حفره گوارشی هیدر دارای 2 لایه مکعبی و استوانه ای بوده که بعضی از سلولهای استوانه ای تاژکدار می باشند. در عروس دریایی، این سامانه انشعاب های متعددی دارد که به گردش مواد در چتر و بازوهای جانور کمک می کند.
تبادلات گازی
فاقد ساختار تنفسی ویژه بوده و گازها مستقیما بین یاخته ها و محیط مبادله می شوند.
گردش مواد
دارای حفره گوارشی منشعب برای گوارش و گردش مواد
دستگاه عصبی
ساده ترین ساختار عصبی، شبکه ی عصبی در هیدر است. شبکه ی عصبی مجموعه ای از نورون های پراکنده در دیواره بدن هیدر است که با هم ارتباط دارند. تحریک هر نقطه از بدن جانور در همه ی سطح آن منتشر می شود. شبکه ی عصبی، یاخته های ماهیچه ای بدن را تحریک می کند.
اسکلت و حرکت
عروس دریایی اسکلت آب ایستایی دارد. در این جانوران، با فشار جریان آب به بیرون، جانور به سمت مخالف حرکت می کند.
ایمنی
دفاع غیر اختصاصی
رفتارها
شقایق دریایی بر اساس نوعی رفتار غریزی با تحریک مکانیکی (تماس)، بازوهای خود را منقبض می کند امّا یاد می گیرد به حرکت مداوم آب بر اساس رفتار عادی شدن(خوگیری) پاسخی ندهد.
کرم پهن
مثال
پلاناریا (آزادزی و آبزی) - نواری کدو – کبد
گوارش
کرم کدو: دهان و لوله گوارش ندارد و جذب مواد مغذی از سطح
پلاناریا: حفره گوارشی منشعب
تبادلات گازی
فاقد ساختار تنفسی ویژه بوده و گازها مستقیما بین یاخته ها و محیط مبادله می شوند.
گردش مواد
در پلاناریا حفره گوارشی منشعب
دفع
سامانه ی دفعی در پلاناریا از نوع پروتونفریدی است، که کار اصلی آن، دفع آب اضافی است و بیشتر دفع نیتروژن، از طریق سطح بدن انجام می شود. در طول کانال های پروتونفریدی، یاخته های شعله ای قرار دارند. مایعات بدن از فضای بین یاختهای به یاخته های شعله ای وارد می شوند و ضربان مژه های این یاخته مایعات را به کانال های دفعی هدایت، و از منافذ دفعی خارج می کند.
دستگاه عصبی
دو گره عصبی در سر مثلثی پلاناریا ، مغز را تشکیل داده اند. هر گره مجموعه ای از جسم یاخته های عصبی است. دو طناب عصبی متصل به مغز که در طول بدن جانور کشیده شده اند، با رشته هایی به هم متصل اند و ساختار نردبان مانندی
را ایجاد می کنند. این مجموعه بخش مرکزی دستگاه عصبی جانور است. رشته های جانبی متصل به آن نیز، بخش محیطی دستگاه عصبی را تشکیل می دهند .
ایمنی
دفاع غیر اختصاصی
تولید مثل
هرمافرودیت - کرم کبد خودبارور
کرم لوله ای
مثال
آسکاریس- کرم قلاب دار
گوارش
دارای لوله گوارشی
گردش مواد
مایع در سلوم یا حفره عمومی
ایمنی
دفاع غیر اختصاصی
کرم حلقوی
مثال
کرم خاکی - زالو
گوارش
دارای لوله گوارشی بوده
در کرم خاکی: دهان- حلق- مری - چینه دان - سنگدان و روده (فاقد معده)
تبادلات گازی
کرم خاکی در محیط های مرطوب زندگی می کنند از تبادلات پوستی استفاده می کنند دارای شبکهی مویرگی زیرپوستی با مویرگ های فراوان و گازها را با هوای درون فضاهای خالی بین ذرات خاک، تبادل می کند.
گردش مواد
ساده ترین سامانه ی گردش بسته
رگ پشتی آن به صورت قلب اصلی عمل کرده و خون را به جلو می راند. در قسمت جلویی بدن 5 جفت کمان رگی در اطراف لوله گوارش (مری) به صورت قلب کمکی عمل می کنند و خون را به سمت پایین و سپس به عقب می رانند. مویرگ ها در همه قسمت های بدن، بین رگ پشتی و شکمی وجود دارند.
دفع
بیشتر کرم های حلقوی نظیر کرم خاکی دارای سامانه ی دفعی متانفریدی متانفریدی لوله ای است که در جلو، قیف مژک دار و در نزدیک انتها، دارای مثانه است که به منفذ ادراری در خارج از بدن ختم می شود. دهانه ی این قیف به طور مستقیم با مایعات بدن ارتباط دارد. بدن کرم خاکی از حلقه هایی تشکیل شده که هر کدام یک جفت متانفریدی دارند. هر متانفریدی مواد زاید حلقه جلویی خود را دفع می کند.
ایمنی
دفاع غیر اختصاصی
تولید مثل
هرمافرودیت- لقاح دوطرفی
نرم تنان
مثال
حلزون ها و لیسه
گوارش
دارای لوله گوارشی
تبادلات گازی
از بی مهرگان خشکی زی که برای تنفس از شش استفاده می کنند.
گردش مواد
بیشتر سامانه گردش باز و دارای همولنف
دفع
دارای سامانه دفعی متانفریدی
ایمنی
دفاع غیر اختصاصی
بند پایان حشرات
مثال
ملخ- جیرجیرک - پروانه مثل مونارک – زنبور - مورچه – شته - موریانه
گوارش
دارای لوله گوارشی
به عنوان مثال ملخ حشرهای گیاهخوار است و با استفاده از آرواره ها، مواد غذایی را خرد و به دهان منتقل می کند. بزاق، غذا را برای عبور از دستگاه گوارش لغزنده می کند. آمیلاز بزاق، گوارش کربوهیدرات ها را آغاز می کند. غذای خرد شده از طریق مری به چینه دان وارد می شود. چینه دان بخش حجیم انتهای مری است که در آن غذا ذخیره و نرم می شود. در چینه دان، گوارش کربوهیدرات ها ادامه می یابد؛ سپس غذا به بخش کوچکی به نام پیش معده وارد می شود. دیوارهی پیش معده دندانه هایی دارد که به خرد شدن بیشتر مواد غذایی کمک می کنند. معده و کیسه های معده، آنزیم هایی ترشح می کنند که به پیش معده وارد می شوند.حرکات مکانیکی پیش معده و عملکرد آنزیم ها، ذرات ریزی ایجاد می کنند که به کیسه های معده وارد و گوارش برون یاخته ای کامل می شود. جذب، در معده صورت می گیرد. مواد گوارش نیافته پس از عبور از روده به راست روده وارد و آب و یون های آن جذب می شوند و مدفوع از مخرج دفع می شود. بخش ابتدایی روده گشادتر از بخش انتهایی بوده و لوله های مالپیگی به آن تخلیه می شوند.
تبادلات گازی
دارای تنفس نایدیسی (تراشه ای) بوده که نایدیس ها، لوله های منشعب و مرتبط به هم هستند. نایدیس ها از طریق منافذ تنفسی سطح بدن، به خارج راه دارند و معمولاً ساختاری جهت بستن منافذ دارند که مانع از هدر رفتن آب بدن می شود. منافذ تنفسی در ابتدای نایدیس قرار دارد. نایدیس به انشعابات کوچکتری تقسیم می شود. انشعابات پایانی، که در کنار تمام یاخته های بدن قرار می گیرند، بن بست بوده و دارای مایعی است که تبادلات گازی را ممکن می کند. چون متوسط فاصلهی یاخته ها از نایدیس های انتهایی، چند میکرون است، گازها بین نایدیس و یاخته های بدن از طریق انتشار مبادله می شوند. در این جانوران دستگاه گردش مواد، نقشی در انتقال گازهای تنفسی ندارد. (همولنف فاقد گاز های تنفسی بوده و تیره و روشن نمی باشد.)
گردش مواد
دارای سامانه گردش باز با قلب لوله ای پشتی منفذ دار و فاقد رگ شکمی و مویرگ قلب لوله ای همولنف را از طریق رگ ها به درون حفره هایی)سینوس ها( پمپ می کند. تبادل مواد بین یاخته ها و همولنف انجام شده و همولنف از طریق منافذ دریچه دار به قلب برمی گردد. دریچه های منافذ در هنگام انقباض قلب، بسته هستند.
دفع
دارای سامانهی دفعی متصل به روده به نام لوله های مالپیگی می باشند. یون های پتاسیم و کلر از همولنف به لوله های مالپیگی ترشح )با انتقال فعال( و در پی آن آب از طریق اسمز وارد این لوله ها می شود. سپس اوریک اسید به لوله ها ترشح می شود. محتوای لوله های مالپیگی به روده، تخلیه و با عبور مایعات در روده، آب و یون ها در راست روده بازجذب می شوند. اوریک اسید از طریق روده به همراه مواد دفعی دستگاه گوارش دفع می شود.
دستگاه عصبی
مغز از چند گره به هم جوش خورده و یک طناب عصبی شکمی که در هر بند از بدن، یک گره عصبی دارد. هر گره فعالیت ماهیچه های آن بند را تنظیم می کند.
گیرنده های حسی
دارای چشم مرکب شامل تعداد زیادی واحد بینایی بوده که هر واحد بینایی، یک قرنیه، یک عدسی و تعدادی گیرندۀ نوری دارد. گیرندههای نوری برخی حشرات مانند زنبور، پرتوهای فرابنفش را نیز دریافت می کنند.
در مگس در موهای حسی روی پاها، گیرندههای شیمیایی قرار دارند. به کمک این گیرندهها انواع مولکولها را تشخیص میدهند. روی پاهای جلویی جیرجیرک یک محفظۀ هوا وجود دارد که پردۀ صماخ روی آن کشیده شده است. لرزش پرده در اثر امواج صوتی، گیرندههای مکانیکی پشت پرده را تحریک کرده و جانور صدا را دریافت می کند.
اسکلت و حرکت
دارای اسکلت بیرونی بوده که در این جانوران، اسکلت علاوه بر کمک به حرکت، وظیفۀ حفاظتی هم دارد.
ارتباط شیمیایی
زنبور از فرومونها برای هشدار خطر حضور شکارچی به دیگران، استفاده میکند.
ایمنی
دارای دفاع غیر اختصاصی و دارای ساز و کارهایی مشابه ایمنی اختصاصی
در مگس میوه، مولکولی کشف شده است که می تواند به صدها شکل مختلف در آید و آنتی ژن های مختلفی را شناسایی کند.
تولید مثل
لقاح داخلی داشته و تخم گذار بوده – زنبور ملکه برای تولید زاده نر (هاپلوئید) بکرزایی دارد
رفتارها
پروانه مونارک هر سال هزاران کیلومتر را می پیماید. دارای یاخته های عصبی برای تشخیص جایگاه خورشید در آسمان و جهت مقصد دارد. این پروانه در صورت شکارشدن سبب ایجاد تهوع در پرنده می شود. اجتماع مورچه ها از گروه هایی تشکیل شده است که در اندازه، شکل و کارهایی که انجام می دهند تفاوت دارند. مثلاً در اجتماع مورچه های برگ بُر، کارگرها اندازه های متفاوتی دارند. تعدادی از آنها برگ ها را برش می دهند و به لانه حمل می کنند(بزرگتر) و گروهی دیگر کار دفاع را انجام می دهند(کوچکتر). این مورچه ها قطعه های برگ را به عنوان کود برای پرورش نوعی قارچ که از آن تغذیه می کنند، به کار می برند. گروهی از مورچه ها نیز بر روی درخت آکاسیا زندگی می کنند و به حشره ای که قصد خوردن برگهای درخت آکاسیا را دارد، هجوم می برند. دیده شده است که این مورچهها حتی به پستانداران کوچک و گیاهان دارزی نیز حمله می کند. زنبورهای عسل کارگر با انجام حرکات ویژه ای، فاصله ی تقریبی کندو تا محل منبع غذا و جهتی را که باید پرواز کنند، به سایرین منتقل می کند. افزون بر آن، زنبور یابنده صدای وزوز متفاوتی نیز دارد. زنبورهای کارگر پرواز و به کمک بویایی خود، محل دقیق غذا را پیدا می کنند. زنبورهای عسل ماده کارگر، نازا هستند و نگهداری و پرورش زاده های ملکه را انجام می دهند. زنبورهای عسل کارگر رفتار دگر خواهی نسبت به خویشاوندان خود دارند. زنبور وحشی ماده با ردیابی ترکیب فراری متصاعد شده از یاختههای آسیب دیده برگ تنباکو خود را به نوزاد کرمی شکل حشره رسانده و روی آن تخم میگذارد. نوزادان زنبور بعد از خروج ، از نوزاد کرمی شکل تغذیه می کنند. در نوعی جیرجیرک، جانور نر هزینه ی بیشتری در تولید مثل می پردازد و بنابراین جفت را انتخاب می کند. جیرجیرک نر زامه های خود را درون کیسه ای به همراه مقداری مواد مغذی به جانور ماده منتقل می کند. جانور ماده هنگام تشکیل تخم و برای رشد و نمو جنین به مواد مغذی درون کیسه نیاز دارد. این کیسه بخش قابل توجهی از وزن بدن جانور نر را تشکیل می دهد. جانور نر، جیرجیرک ماده ای را انتخاب می کند که بزرگتر باشد، زیرا بزرگتر بودن جیرجیرک ماده نشانهی آن است که تخمک های بیشتر دارد و می تواند زاده های بیشتری تولید کند. در این جانوران جیرجیرک های ماده برای انتخاب شدن رقابت می کنند. شامپانزه ها برگ های درختان را جدا می کنند و آن را درون لانه ی موریانه ها فرو می برند تا موریانه ها را بیرون بیاورند و بخورند.
سایر ویژگی ها
برخی در گرده افشانی گل ها نقش داشته مثلا زنبور ها در گرده افشانی گل های آکاسیا و قاصد نقش دارند.
پاهای عقبی ملخ بلندتر از پاهای جلویی می باشد.
برای تعیین سرعت و ترکیب شیره پرورده از شته ها استفاده می کنند.
توسط گیاه توبره واش شکار می شوند.
بند پایان سخت پوستان
مثال
خرچنگ و میگو
گوارش
دارای لوله گوارشی
تبادلات گازی
تنفسی آبششی
گردش مواد
سامانه گردش باز و دارای همولنف و دارای قلب پشتی
دفع
ماده دفعی نیتروژن دار خود را با انتشار ساده از آبشش ها دفع می کنند. برخی مثل میگو و خرچنگ ها غدد شاخکی داشته و مایعات دفعی از حفره عمومی به غده تراوش شده و از منفذ نزدیک شاخک دفع می شوند.
دستگاه عصبی
مغز و طناب عصبی شکمی
ایمنی
دفاع غیر اختصاصی
تولید مثل
آبزی ولی دارای لقاح داخلی
رفتارها
خرچنگ های ساحلی صدف های با اندازه ی متوسط را ترجیح می دهند زیرا آنها بیشترین انرژی خالص را تأمین می کنند.
بند پایان صدپایان
مثال
صدپا - هزارپا
گوارش
دارای لوله گوارشی
تبادلات گازی
دارای تنفس نایدیسی
گردش مواد
سامانه گردش باز و دارای همولنف
ایمنی
دفاع غیراختصاصی
بند پایان عنکبوتیان
گوارش
دارای لوله گوارشی
گردش مواد
سامانه گردش باز و دارای همولنف
ایمنی
دفاع غیر اختصاصی
خار پوستان
مثال
ستاره دریایی
تبادلات گازی
ساده ترین آبشش ها
برجستگی های کوچک و پراکنده پوستی
ایمنی
دفاع غیر اختصاصی
سایر ویژگی ها
دارای لارو شفاف
مورد بررسی ایلیا مچنیکوف برای کشف سلول های بیگانه خوار
دوستان عزیزم ما تصمیم گرفتیم برای اینکه بتونیم ارتباطمون رو با هم بیشتر کنیم و قدم به قدم کنارتون باشیم، صفحه ی اینستاگرام متا رو بسازیم و همراهتون باشیم.
مهسا اسدی - دانشجوی پزشکی دانشگاه شهید یهشتی
