آرایه- تناقض
متناقضنما «پارادوکس»
گاهی شاعران و نویسندگان، دو صفت یا ویژگی متضاد یا متناقض با هم را یک جا جمع میکنند و وضعیتی را خلق میکنند که در ظاهر متناقض است. معمولا در پس این
ظاهر متناقض، معنا و مقصودی وجود دارد که منطقی است.
به طور کلی هر جا دو صفت یا ویژگی متضاد به طور همزمان در یک چیز یا یک جا جمع شوند، با آرایهی تناقض یا متناقضنما سر و کار داریم.
مثال: از تهی سرشار / جویبار لحظه ها جاری است
توضیح:«سرشار» و «تهی» دو صفت متضاد هستند که به طور همزمان در یک جا جمع شده اند؛ پس در این جا متناقض نما داریم.
مثال: جامهاش شولای عریانی است
توضیح: «شولا» یعنی «لباس»؛ ترکیب «شولای عریانی» یا «لباس برهنگی» به معنی جمع شدن دو چیز متضاد در یک جاست؛ و در آن از آرایهی
متناقض نما استفاده شده است.
پارادوکس ها را می توان به دو دسته ی کلی (الف: ترکیبی ب: مفهومی ) تقسیم نمود.
الف) پارادوکس های ترکیبی: که از ترکیب دو واژهی متضاد درست می شوند : دولت فقر، شولای عریانی ، دُرد صاف ، رندان پارسا، سموم سرد ،
سور ماتم ، ساكن روان ، ملک لامكان، سایه ی آفتاب، حاضر غایب، عاقل ديوانه ، از تهی سرشار، زهر شرینی ، شربت زهر، سم گوارا، فریاد
بی صدا ، بحر آتش ( آتش ناقض بحر (دریا) است)، آتش سرد، مجمع پریشانی، مجموع پریشانی، سد روان، سلطنت فقر، ظلمت قابل رؤیت،
نفرت عاشقانه، آشنای غریبه، دریای خشک، شجاع ترسو ، زنده مرده، پیدای پنهان، نظم پریشان، خفته بیدار، گویای خاموش، نیاز بی نیازی، برگ بی برگی، صورت بی صورت، دوای بی دوایی، زبان بی زبانی، سکوت گویایی،سموم سرد و....
ب) پارادوکسهای مفهومی: هر گاه دو امر متضاد و غیر ممکن را در یک عبارت به هم نسبت دهیم نیز متناقضنما ایجاد کردهایم.
الف) یک جملهای:
مثال:صدای سایش بال هایش تنها سخنی است که سکوت ابدی کویر را نشان می دهد.
توضیح:سخنی که سکوت ایجاد کند غیر ممکن است پس متناقض نما دارد.
مثال:از خلاف آمد عادت بطلب کام که من کسب جمعیت از آن زلف پریشان کردم
توضیح: کسب جمعیت (آرامش) با زلف پریشان یار متناقض نما دارد.
مثال: ز کوی یار میآید نسیم باد نوروزی از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی
توضیح:چراغ را با باد افروختن امری غیر ممکن است پس متناقض نما دارد.
برای مشاهده مطلب فایل ضمیمه را دانلود نمایید.
نویسنده: مادح علی اقدم- دبیر فارسی- از بوکان
