داشتن درکی از اشکال، اندازهها و مکانهای نسبی، بیشتر از آنکه شما ممکن است فکر کنید، به کودکتان کمک خواهد کرد.
نوشته شده توسط هانک پلیسیر، 7 ژانویه 2016
آیا کودکتان برجهای بلندی میسازد که بر کف اتاق نشیمنتان فرو میریزند؟ احیاناٌ همه جا قطعات پازل را پیدا میکنید؟ یا احتمالاً ورقهای بازی فکری مورد علاقهی فرزندتان همیشه از روی پلّهها سر در میآورند و هیچوقت به جعبه باز نمیگردند؟
قبل از اینکه از کوره در بروید، در نظر داشته باشید که این نوع بازی کردن چیزی فراتر از تفریح و سایر بازیها است: به آن بازی فضایی گفته میشود و نقش کلیدی در به وجود آوردن حسّ اندازه، فضا، شکل، موقعیت، جهت و حرکت در کودکتان دارد. این مهارتها ممکن است فقط از لحاظ انتزاعی مهم به نظر برسند، اما آنها در دورهی مهد کودک واقعاً مهم و حیاتی هستند، چرا که بر مهارتهای اوّلیهی ریاضی کودکتان و توانایی او برای درک جهتها تاثیر میگذارند.
مهارتهای فضایی چیزهایی هستند که به ما در عبور از خیابان، رانندگی یا کنار هم گذاشتن اسباب و اثاثیه کمک میکنند، امّا علاوه بر آن، در ریاضی هم مهم هستند. این مهارتها با سطوح شیبدار و نردبان شروع میشود و نهایتاً به یک شغل در حوزهی علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) میرسد. مهارتهای فضایی در میان مهارتهایی است که هنگام سنجش آمادگی برای مهدکودک اندازهگیری میشوند. از مهد کودکیها انتظار میرود که چهار شکل را بشناسند و نام ببرند - دایره، مربّع، مثلّث و مستطیل - و این نشانهی شروع دروس هندسهی فرزندتان است.
همچنین از مهد کودکی ها انتظار میرود که جهتهای شامل کلمات ریاضی فضایی مثل در جلویِ، پشتِ و بالایِ را دنبال کنند. کودکی که مکان بدنش در فضا را میداند - مثلاً در انتهای صف یا کنار دوستت - در دنبال کردن جهتهای رایج مهد کودک و کنار آمدن با دیگران هنگامی که کودکان یاد میگیرند با یکدیگر بازی کنند و شریک شوند بهتر عمل میکند.
کارشناس ریاضیات ابتدایی، داگلاس کلمنت، این را «زبان فضا» مینامد. کلمنت، استاد دانشگاه ایالتی نیویورک در بوفالو و یکی از نویسندگان یادگیری و تدریس ریاضیات ابتدایی، به والدین توصیه میکند کلمات مربوط به اشکال و فضا مثل پشتِ، زیرِ، عمیق، آخر، معکوس، مثلث و گوشه را در تعاملات روزانهی خود با بچّههای کوچکشان استفاده کنند. طبق نظر کلمنت، با گفتن چیزهایی مثل «نگاه کن، من ساندویچ پنیرت را به شکل مثلث بریدم» و «من کفشت را پشت مبل پنهان کردم؛ آیا میتوانی آنها را پیدا کنی؟» شما در حال آشنا کردن فرزندتان با ریاضیات از طریق کارهای روزمرّه هستید. کلمنت میگوید که همهی کودکان خردسال همان درک پنهان (فهمیده شده امّا بیان نشده) یکسانی از ریاضیات دارند - امّا برای آشکار ساختن این درک (بیان واضح آن)، بچّهها نیاز دارند زبان ریاضی را بشنوند و فرصت فکر کردن در مورد آن و استفاده از آن هنگام صحبت کردن خودشان را پیدا کنند.
در اینجا تعدادی روش جالب راحت برای آشنا کردن فرزند خردسالتان با ریاضی در طول یک روز معمولی آمده است.
ریاضی را در حین داستان گفتن تمرین کنید
چه قبل از به رخت خواب رفتن و چه در آخر هفتهها، زمان داستان گفتن فرصتی عالی برای کمک به فرزندتان است که اشکال مختلف را بشناسد. دبورا ج. استیپک، استاد کارشناسی ارشد دانشگاه استنفورد پیشنهاد میدهد، «وقتی در حال خواندن یک کتاب تصویری برای فرزندتان هستید، موقعیت ها و نمودهای فضایی را نشان دهید. بگویید "درخت پشت ماشین است" و "سقف یک مثلث است". بپرسید "چند تا دایره میتوانیم در خانه پیدا کنیم؟ چند تا مستطیل؟" با استفاده از زبان فضایی و اشکال، شما به فرزندتان کمک میکنید که به پردازش - و استفاده - از زبان ریاضی عادت کند.
در جستجوی اشکال
استیپک میگوید بازیهای گنجیابی «روشی عالی برای ایجاد مهارتهای ریاضی هستند.» آنها نیاز به همان مهارتهای شناختی استفاده شده در حین زمان داستان گفتن دارند، اما در زندگی واقعی. نقشههایی ساده بکشید که نیاز داشته باشد کارآگاه کوچکتان با استفاده از راهنمایی نقّاشیهای شما جهتیابی کند.
برای یک پروژه بزرگتر آمادهاید؟ تلاش کنید اجازه دهید که فرزندتان در تعیین محلّ اسباب و اثاثیه اتاقش یا اینکه چطور اسباببازیهایش چیده میشوند کمک کند. هر دوی اینها، آگاهی فضایی فرزندتان را افزایش خواهد داد.
یادگیری در حین انجام کارهای روزمرّه
در کارهای خانه نیاز به کمک دارید؟ به فرزند کوچکتان بگویید فنجانهای کوچک و کاسهها را روی هم بچیند. فرزند مهد کودکی شما میتواند محفظههای پلاستیکی کوچک را داخل بزرگترها بگذارد. وقتی زمان شستن لباسها است، او میتواند لباس های کثیف را با توجّه به رنگ و لباسهای تمیز را با توجّه به اینکه متعلّق به چه کسی است، دستهبندی کند یا حولههای دستی کوچکتر را روی حولههای بزرگتر حمّام بچیند.
در مهد کودک، از بچّهها انتظار میرود که از آدرسهای سه مرحلهای پیروی کنند. اما این نیاز به تمرین دارد! در خانه با کمک به یادگیری کارهای روزمرّهی سه مرحلهای توسّط فرزندتان به او کمک کنید. اگر آنها را به نوعی تفریح تبدیل کنید، بهتر خواهد بود. برای مثال، هر شب، کودکتان را عادت دهید که لباس خواب بپوشد، دندانهایش را مسواک بزند و سپس داستانی را که شما با هم خواهید خواند را انتخاب کند. کارهای روزمرّه را با هم مرور کنید و به فرزندتان در به خاطر سپردن ترتیب کمک کنید. گام اول چیست؟ لباس خواب!
وقتی پای رفتار فرزندتان در مهد کودک در میان باشد، درک استواری از حروف اضافه مانند پشتِ، رویِ، بالا و پایین، به فرزندتان در درک جهتها کمک خواهد کرد. برای مثال، اگر فرزندتان به انتهای صف نمیرود یا در کنار لَری نمیایستد وقتی معلّم از او میخواهد، شما باید مطمئن شوید که به خاطر آن نیست که او نمیداند انتها یا کنار چه معنایی دارند. چرا؟ زیرا دنبال کردن جهتها بخش بزرگی از چیزی است که از کودکتان در مهد کودک انتظار میرود.
یک ماجراجویی جغرافیایی داشته باشید
وقتی در حال رانندگی یا پیادهروی به سمت خانه هستید، از فرزند کوچکتان درمورد جهتها بپرسید و ببینید آیا میداند شما کجا هستید یا خیر. در باغ وحش یا در یک شهر بازی، ببینید آیا رهیاب کوچکتان میتواند شما را به سمت زرّافهها یا ترن هوایی جهتیابی کند یا خیر. در خوار و بار فروشی، ببینید آیا مسئول خرید شخصیتان میتواند بخش میوه را پیدا کند، سپس یخچالی که شیر دارد. یا از فرزندتان بخواهید چهار دایره، سه مثلّث، یک مستطیل و یک مربّع را در مسیرتان نشان دهد.
در طبیعت، شاید نزدیک یک جوی، شما میتوانید به مهندس خردسالتان کمک کنید تونلی با استفاده از شن یا گل بسازد. ببینید آیا او میتواند جریان آب را با ساخت یک سد با سنگها، شاخهها و برگها هدایت کند یا خیر. این بازیها فرزندتان را به تفکّر درمورد محلّ اشیاء نسبت به یکدیگر عادت میدهند.
هنگام پیادهروی کردنتان در طبیعت زمان زیادی ندارید؟ به زمینشناس کوچکتان اجازه دهید سنگهایی را که میتواند به شیوههای مختلف - اندازه، شکل و رنگ - طبقه بندی کند را در خانه جمعآوری کند.
پس راحت باشید و به کودکتان اجازه دهید که بلوکها و پازلها را دربیاورد و فرزندتان را تشویق کنید که هر طور قلب کوچکش میخواهد بازی کند. اسباببازیهای قابل ترکیب و ساختنی مثل لگوها چیزهای محبوبی هستند که ارزش ریخت و پاشی که باعث میشوند (و دردی که گاهاً با رفتن پای برهنهتان روی آنها تجربه میکنند) را دارند زیرا این اشکال که زیر، بالا و کنار یکدیگر قرار میگیرند دارند زیربنای استواری برای مهارتهای ریاضی و حلّ مسئله می سازند که در مهد کودک و پس از آن به درد فرزندتان خواهد خورد.
ویراستار: مهریار لسانی