سلام کانونی عزیز
در این مطلب مفاهیم و نکات فصل قدر هدایای زمین را بدانیم ،بخش فلز های واسطه را مرور میکنیم.
🔵ویژگیهای مطلب🔵
1- درسنامه و نکات فصل اول شیمی دهم
2- 5 تست شناسنامه دار
3-پاسخ تشریحی
| مولف: علیرضا رفتاری رتبه ۱۱ کشوری کنکور ریاضی ۱۴۰۴ |
در ابتدا سوالاتی که از این مبحث در امتحان نهایی آمده است را میبینیم.
پاسخ:
🟣حال به سراغ درسنامه میرویم.🟣
دنیایی رنگی با عنصرهای دسته d
همه فلز ها در حالت های کلی رفتارهای مشابهی دارند، اما تفاوت های قابل توجهی میان آنها وجود دارد.
سدیم: نرم ـ با چاقو بریده می شود ـ به سرعت در هوا تیره می شود. ـ جلای نقره ای آن، به سرعت از بین می رود.
آهن: محکم ـ ساخت در و پنجره فلزی ـ واکنش کند با اکسیژن در هوای مرطوب ـ تبدیل به زنگ آهن
طلا: واکنش پذیری بسیار کم و ناچیز ـ حفظ جلا در گذر زمان ـ تزیین گنبد و گلدسته با ورقه های نازکی از طلا.
فلزهای دسته 𝑑 رفتارهای کلی شبیه فلزهای دسته 𝑠 و 𝑝 دارند. این فلزها رسانای جریان الكتریكی و گرما هستند، چكش خوار بوده و قابلیت ورقه شدن دارند. فلزهای دسته 𝑑، به فلز های واسطه معروف هستند، در حالی که فلزهای دسته 𝑠 و 𝑝 به فلزهای اصلی شهرت دارند.
گردنبندی با دانه های شیشه ای آبی رنگ متعلق به هزاران سال پیش که در شمال غربی ایران کشف شده و قطعات شیشه ای مایل به سبزی که طی کاوش های باستان شناسی در لرستان و شوش به دست آمده است، نشان از وجود صنعت شیشه گری در گذشته دارد.
سنگ فیروزه آبی رنگ است. یاقوت نیز قرمز رنگ بوده و زمرد نیز سبز رنگ است. این رنگ ها، نشان از وجود برخی ترکیب های فلزهای واسطه در این سنگ ها دارد.
عناصر دسته 𝑑، همگی فلز بوده و دسته ای از عنصرهای جدول دوره ای هستند که زیر لایه 𝑑 اتم آنها در حال پر شدن است. نخستین سری از این فلزها در دوره چهارم جدول جای دارند. بجز جیوه، سایر عناصر موجود در دسته ی 𝑑 همگی در شرایط اتاق حالت جامد دارند.
فلزهای واسطه اغلب در طبیعت به شكل ترکیب های یونی همچون اکسیدها، کربنات ها و سولفات ها یافت می شوند.
آرایش الكترونی بیشتر یون های پایدار فلزهای واسطه از جمله آهن و مس، به گاز نجیب نمی رسد. البته، یون پایدار حاصل از اسكاندیم به آرایش گاز نجیب آرگون می رسد. اسكاندیم نخستین عنصر واسطه بوده و در وسایل خانه مانند تلویزیون رنگی و برخی شیشه ها وجود دارد.
رسم آرایش الکترونی یون ها به این صورت است ابتدا بر اساس قاعده آفبا آرایش الکترونی اتم مورد نظر را رسم می کنیم سپس با توجه به بار یون از اتم آن تعداد لازم الکترون را اضافه یا کم می کنیم حواستان باشد که همیشه از زیر لایه آخر کم یا زیاد کنید.
🔴طلا🔴
طلا در گذر زمان جلای فلزی خود را حفظ میکند و همچنان خوش رنگ و درخشان باقی میماند. با توجه به ویژگی های مهم طلا، در معماری اسلامی گنبد و گلدسته شماری از اماکن مقدس را با ورقه های نازکی از طلا تزیین می کنند.
در رابطه با فلز طلا، ویژگی های زیر را به خاطر بسپارید:
🟧فلز طلا به اندازه ای چكش خوار و نرم است که چند گرم از آن را می توان با چكش کاری به صفحه ای با مساحت چند متر مربع تبدیل کرد.
🟧با توجه به چكش خواری بالای طلا، ساخت برگه ها و رشته سیم های بسیار نازك (نخ طلا) به راحتی امكان پذیر است.
🟧رسانایی الكتریكی بالای طلا و حفظ این رسانایی در شرایط دمایی گوناگون، همچنین واکنش ندادن آن با گازهای موجود در هواکره و مواد موجود در بدن انسان همراه با بازتاب زیاد پرتو های خورشیدی از جمله ویژگی های خاص طلا است که سبب شده کاربرد های این فلز گسترش یافته و تقاضای جهانی آن روز به روز افزایش یابد.
🟧طلا در طبیعت به شكل فلزی و عنصری خود نیز یافت میشود، اما مقدار آن در معادن طلا بسیار کم است. به طوری که برای استخراج مقدار کمی از آن باید از حجم انبوهی خاك معدن استفاده کرد.
🟧در میان فلزهای مختلف، تنها طلا به شكل کلوخه ها یا رگه های زرد لا به لای خاك یافت می شود.
🟧در تولید مقدار طلای مورد نیاز برای ساخت یك عدد حلقه عروسی، حدود سه تن پسماند ایجاد می شود. از این رو
استخراج طلا همانند دیگر فعالیت های صنعتی آثار زیانبار زیست محیطی بر جای می گذارد.
🟧مجتمع طلای موته در اصفهان و زرشوران در آذربایجان غربی، از منابع استخراج طلا در ایران هستند.
🟤عنصرها به چه شكلی در طبیعت یافت میشوند؟🟤
اغلب عنصرها در طبیعت به شکل ترکیب یافت می شوند.
برخی نافلزها، مانند اکسیژن، نیتروژن و گوگرد و همچنین نمونه هایی از فلزهای نقره، مس و پلاتین به شکل آزاد در طبیعت وجود دارند.
در بین فلزها، تنها طلا به شکل کلوخه ها یا رگه های زرد لا به لای خاک یافت می شود.
اغلب یون تک اتمی با بار بیشتر از +3یا -3 نداریم، پس سه عنصر اول گروه 14جدول تناوبی یون تک اتمی ندارند.
اغلب عنصرها در طبیعت به شكل ترکیب یافت می شوند. البته، برخی نافلز ها مانند اکسیژن، نیتروژن و گوگرد، به شكل آزاد در طبیعت وجود دارند و وجود نمونه هایی از فلزهای نقره، مس، پلاتین نیز در طبیعت گزارش شده است. البته همانطور که گفتیم، در میان فلزها تنها طلا به شكل کلوخه ها یا رگه های زرد لا به لای خاك یافت می شود.
واکنش پذیری هر عنصر به معنای تمایل اتم آن به انجام واکنش شیمیایی است. هرچه واکنش پذیری اتم های عنصری بیشتر باشد، در شرایط یكسان تمایل آن فلز برای تبدیل شدن به ترکیب بیشتر است.
🟧🟧در ادامه تست هایی از این مبحث را بررسی میکنیم.🟧🟧
پاسخ تشریحی:
