علوم انسانی های عزیز سلام!
امروز می خوایم با هم یه مبحث جدید از کتاب منطق رو یاد بگیریم.
خوب حواستون رو جمع کنید که درس امروز خیلی به کارتون میاد.
منطق ترازوی اندیشه
- منطق : علمی در پی جلوگیری از خطای اندیشه
- منطق دانان با برسی انواع خطاهای ذهنی ، دسته بندی انواع خطاهای ذهن و مشخص کردن قواعدی که باید رعایت کنیم ، راه های جلوگیری از خطای اندیشه را به ما نشان داده اند.
- هرگونه خطای اندیشه مغالطه نام دارد .(عمدی یا غیر عمدی)
- علم منطق کاربرد هایی دارد :
- -بیان قواعد حاکم بر ذهن
- -بیان روش های جلوگیری از خطای اندیشه
- -تاکید بر آموزش شیوه درست اندیشیدن(تشخیص خطاهای ذهن )
- ذهن انسان همواره در معض لغزش و خطا قرار دارد و معمولا در استدلال های پیجیده و تعریف دقیق اصطلاحات خاص ، دچار اشتباه می شود.
- تبحر در علم منطق به تمرین و ممارست نیاز دارد .
- منطق علمی در خدمت سایر دانش هاست.( مانند سیستم های کنترلی یک خودرو و شاقول بنایی)
- حیطه کاربرد منطق
- -ارزیابی اندیشه های فلسفی ( اهمیت ویژه)
- -سراسر زندگی---> استدلال کردن و تعریف کردن ( بخشی از سخنان روزمره انسان )
- علم دو حیطه دارد :
- 1-تصور ( درک ما از هر مفهوم مثل سیمرغ – انسان – دیوار و ...) در اینجا به واقعیت داشتن یا نداشتن آن مفهوم و ارتباط آن با سایر مفاهیم ،کاری نداریم و تنها همان تصور را به ذهن می آوریم.
- 2-تصدیق (جملات خبری که دارای موضوع و محمول و رابطه هستند و در منطق به آنها قضیه می گوییم ( دقت کنید که جملات انشایی مانند پرسشی و تعجبی و امری و... در این دسته راه ندارند.) در تصدیق ، حکم و قضاوت وجود دارد ؛ مانند : «درخت بر زمین عمود است.»
- علم منطق دو حیطه دارد :
- 1-تعریف: معلوم ساختن تصورات مجهول به کمک تصورات معلوم.
- 2-استدلال:معلوم ساختن تصدیقات مجهول به کمک تصدیقات معلوم.
لفظ و معنا
- اشتراک لفظ: بیان چند معنای متفاوت به کمک یک لفظ واحد .( شور ، شیر ، نگران ....)
- مغالطه اشتراک لفظ :اشتباه گرفتن کلماتی که ظاهر مشابهی دارند.(یکی از شایع ترین انواع خطاهای ذهنی )
- نحوه دلالت لفظ بر معنا در جملات :
- 1-مطابقی: کاملا مطابق با معنای اصلی لفظ است .(کلاهش را باد برد.)
- 2-تضمنی:بخشی از معنای اصلی لفظ را در بر دارد.(کلاهش رنگی شد.)
- 3-التزامی:خارج از معنای اصلی لفظ می باشد .(کلاهش را برداشتند«کلاهبرداری»)
- *مغالطه توسل به معنای ظاهری: به کار بردن معنای مطابقی به جای معنای تضمنی و التزامی کلمات.
- *مغالطه شیوه نگارشی کلمات : عدم رعایت دقیق علاِم سجاوندی ، حرکات و دیکته کلمات.
- *مغالطه ابهام در مرجع ضمیر: استفاده از عبارات دو پهلو و مشخص نبودن مرجع ضمیر.
مفهوم و مصداق
- مفاهیم به دو دسته کلی و جزئی تقسیم می شوند.
- مفهوم کلی:
- 1-قابلیت انطباق بر بیش از یک مورد را دارد.
- 2-میتواند مصداق خارجی داشته یا نداشته باشد.
- 3-اگر مصداق خارجی داشته باشد دو حالت دارد : تحقق مصداق ذاتا محال باشد (شریک خداوند -مسائل متنقاض باهم ) . تحقق مصداق ذاتا محال نباشد ( فرشته ، دریای آتش)
- 4-اگر مصداق خارجی داشته باشد میتواند تنها یک مصداق، یا بیش از دو مصداق داشته باشد.
- 5-اگر تنها یک مصداق داشته باشد دو حالت ایجاد می شود: الف ) تحقق مصداق دیگر ذاتا محال باشد (واجب الوجود بالذات ) – ب)تحقق مصداق دیگر ذاتا محال نباشد (مولود کعبه )
- 6-اگر مصادیق متعدد خارجی داشته باشد ، به دو دسته تقسیم می شود : الف ) مصادیق محدود (سیاره های منظومه شمسی- اقیانوس ) ب)مصادیق نامحدود ( اتم – ذرات – اعداد)
مفهوم جزئی: مصداق آن کاملا مشخص و متمایز است و قابلیت انطباق بر بیش از یک مورد را ندارد :
- 1-می تواند جزو اسامی خاص و عَلَم باشد (زهرا – مرتضی- سنندج- تهران...)
- 2-اسامی که با اسم اشاره می آیند.( این دختر ، آن کهکشان...)
- 3-اسامی که داخل «» ذکر شوند. ( «ذهن» از سه حرف تشکیل شده است.)
رابطه بین دو مفهوم کلی ( روابط چهارگانه )
- 1-تساوی( دو دایره منطبق بر هم ).................(انسان و حیوان ناطق)
- 2-تباین( دو دایره متخارج از هم )....................(ساعت و دیوار)
- 3-عموم و خصوص مطلق( دو دایره متداخل ).......(نویسنده و فیلم نامه نویس)
- 4-عموم و خصوص من وجه( دو دایره متقاطع).......( کیک و شکلاتی)
*برای طبقه بندی مفاهیم، از مفهومی عام آغاز میکنیم تا به مفهومی خاص برسیم.
*همچنین نسبت بین مفاهیم یک طبقه با طبقه دیگر ، عموم و خصوص مطلق و نسبت مفاهیم یک طبقه با دیگر مفاهیم همان طبقه ، تباین است.
اقسام و شرایط تعریف
تعریف کردن اقسامی دارد :
- 1-تعریف لغوی یا لفظی(بیان معنای لغوی یک مفهوم یا مترادف های آن و یا نحوه شکل گیری لغوی آن.).........(فربه : چاق)
- 2- تعریف از طریق ذکر مصادیق و نمونه ها(ذکر نمونه ها و یا تصاویری از مصادیق مفهوم مورد نظر)
.............(برای فهماندن مفهوم عناب ، به میوه آن اشاره کنیم.)
- 3-تعریف مفهومی (تقسیم ویژگی های یک مفهوم به ویژگی مشترک با سایر مفاهیم مشابه (امر عام ) و ویژگی خاص هر شیء( امر خاص):
تعریف به حد (جنس +فصل)
تعریف به رسم(جنس+عرض خاص)
هدف از تعریف کردن ، شناساندن مفاهیم و تصور هی مجهول است.
اگر چند نوع مختلف تعریف را باهم ترکیب کنیم تا مفهومی را بهتر توضیح دهیم ،به معرفی بهتر آن مفهوم کمک کرده ایم.
تعریف صحیح شرایطی دارد:
1-واضح باشد( اجلی باشد): از الفاظ مبهم و نامانوس و کلمات استعاره دار و ایهام دار استفاده نکنیم.(معرِّف از نظر مفهومی ، روشن تر از معرَّف باشد.)
2-جامع باشد:تعریف ما باید همه مصادیق و افراد مجهول را در بر بگیرد.
3- مانع باشد: تعریف نباید خارج از دایره مصادیق مفهوم مورد نظر ، بر مفاهیم دیگری دلالت کند و تنها شامل مصادیق همان معرَّف باشد.
4-دوری نباشد: یک مفهوم را با استفاده از خودش یا معنی خودش نباید تعریف کرد .
خب بچه ها خسته نباشید،درسنامه امروزمون تموم شد.
توی دفترچه جامع آزمون 4 آذر براتون درسنامه و تست های خوبی آماده کردیم که توصیه میشه حتما قبل آزمون بهش سر بزنید.
