گفت و گو با خانم بیان فاتحی مسئول رشته تربیت بدنی آزمونهای كانون فرهنگی آموزش
لطفا خودتان را معرفی کنید.
بیان فاتحی هستم کارشناس ارشد مدیریت ورزشی از دانشگاه تهران و دبیر رسمی آموزش و پرورش با نوزده سال سابقه. هجده سال است که به صورت تخصصی در رشته تربیت بدنی از مقطع کاردانی تا دکترا فعالیت می کنم. در ضمن در بخش کلاس های کنکورِ هنرستان، مشاوره و برنامهریزیشان را انجام می دهم و مدرس تربیت بدنی هستم.
ابتدا پیرامون کارتان در آموزش و پرورش یعنی شغل معلمی بفرمایید.
من در این هجده سال سابقه کاری حدود شانزده سالش را در هنرستانِ تربیت بدنی، مدرس دروس تخصصی بودم. در نظام آموزشی گذشته درسهایی چون فیزیولوژی، آناتومی، تدریس می کردم و در دو سه اخیر وارد مدرسه ابتدایی شدم و درس تربیت بدنی را به عهده دارم اما قبل از آن در هنرستان های تربیت بدنی درس های تخصصی را تدریس می کردم.
دانش آموزانی هستند که می خواهند برای ادامه تحصیل این رشته را انتخاب کنند خوب است که از این گفت و گو برای شناخت رشته تربیت بدنی کمک بگیرند.
اگر از جنبه دیگر به آن نگاه کنیم به دانش آموز شناختی از رشته های مختلف می دهد تا او بتواند در بین تمام رشته ها علاقه و استعداد خود را شناسایی کند مثلا در مییابد که رشته اسکیت تعادل و پاهای قوی می خواهد آیا توانایی آن را دارد؟ نکته جالب این است دانش آموزانی که وارد هنرستان های فنی و حرفه ای می شوند، خیلی زود جذب بازار کار می گردند، چون اکثر دروس را به شکل عملی آموخته اند مخصوصا دانش آموزان تربیت بدنی که از همان روز قبولی کنکور به عنوان مربی و کمک مربی یا ناجی، مربی اسکیت، ماساژور ورزشی، یا در کلینیک های حرکتی آسیب شناسی فعالیت میکنند.
باور عمومی این است که تمام دانش آموزان این رشته معلم ورزش می شوند و مدارس به این همه مربی ورزش نیاز ندارند اما شما فرمودید در تربیت بدنی در شاخه ها و رشته های زیادی امکان کار و فعالیت وجود دارد و این به شناخت والدین و دانش آموزان در این رشته کمک میکند. لطفا درباره انتخابِ این رشته در پایان دورهی متوسطه اول توضیح دهید.
دانش آموز باید در سال نهم انتخاب رشته کند. والدین می توانند صادقانه با فرزندانشان صحبت کنند. اکنون در سه رشته تجربی، ریاضی و انسانی برای ورود به دوره آموزش عالی دچار یک عدم تعادل شدهایم در حالی که در هنرستان های تربیت بدنی مشکل ثبت نام داریم زیرا تعداد این مراکز در سطح شهر ها کم است و سه یا چهار برابر ظرفیت چندماه قبل از شروع ثبت نام مراجعه می کنند و دوره های ورزشی می بینند که برای آزمون عملی آمادگی داشته باشند. از نگاه والدین تربیت بدنی رشته است که به سلامت فرزندشان کمک می کند، زیرا فعالیت بدنی دارد و بدنش سالم خواهد بود، مورد دوم این که دیگر نیازی به ثبت نام او در باشگاه های ورزشی مختلف نیست چون ناخودگاه با انجام فعالیتهای ورزشیِ رشته اش، استایل بدنی مناسب را پیدا می کند، می دانیم هر فعالیت ورزشی که بالاتر از بیست دقیقه انجام شود باعث ترشح سه برابری هرمون رشد می شود یعنی پک سلامتی را این رشته با خود دارد. همچنین کتاب هایی را که دانشجویان پزشکی می خوانند، دانش آموزان تربیت بدنی نیز باید بیاموزند مثلا فیزیولوژی و آنوتومی کامل بدن انسان را می آموزند چون باید بدانند که چه عضلاتی در بدنشان است، عضلات موافق و مخالف چگونه کار می کنند یا در فلان رشته به چه عضلاتی نیاز است؟ بنابراین این مباحث را با عمق بیشتری از دانشجویان پزشکی می خوانند و بار علمی زیادی دارند. نکته دیگر بحث قهرمان پروری است که اگر دانش آموز، رشته تخصصی مورد علاقه خود را پیدا کند و آن را دنبال کند و به صورت حرفه ای ادامه دهد با مدال یا امتیازاتی که کسب می کند می تواند کرسی بسیار از آن خودش بکند، می توانند باشگاه بزند یا از سهمیه اش برای کارشناسی ارشد استفاده کند. افرادی که در سهمیههای آسیایی یا المپیک مقامهایی می آورند می توانند وارد دانشگاه شوند. مهمتر از همه دیگر لازم نیست منتظر بمانند مقطع لیسانس را تمام کنند.
یعنی خیلی زود سر پایِ خودشان می ایستند!
آن ها در مورد استخدام دغدغه ای ندارند چون تمام باشگاهها پذیرای دانش آموزان فنی حرفه ای هستند. چرا فنی حرفه ای؟چون دانش آموزان تربیت بدنی سالی حدودا 120 روز تخصصی کار کرده اند ولی دانش آموزی که از نظری به رشته تربیت بدنی می رود سه سال را با دروسی غیر مرتبط مثل فیزیک، شیمی و ریاضی گذرانده اند و بعد از خواندن این دروس غیر مرتبط تازه می خواهد در دانشگاه الفبای تربیت بدنی را بیاموزد. دانش آموزان فنی حرفه ای به صورت عملی آموزش دیده اند و در زمین بوده اند و با انواع آسیب ها آشنا شده اند، با انواع روش های تمرین آشنا هستند، با انواع برنامه های تغذیه آشنا هستند. کسی که وارد تربیت بدنی می شود همیشه بشّاش، شاد، سرحال هستند. بعد از هر ورزش هورمون های سرتونین و دوپامین، اَدرنالین و اُکسیتوسین در بدنش ترشح می شود این چهار هورمون سرخوشی در بدن ورزشکاران باعث شادابی و سرحالی آن ها می شود. وقتی از درون شاداب باشند سیستم ایمنی آن ها نیز تقویت می شود در نتیجه متقاضیان این رشته از نظر سلامتی، سالم تر هستند و از نظر اشتغال فورأ جذب کار می شوند. سال گذشته سیزده نفر در کلاس های ارشد ما بودند. در حقیقت سال آخر کارشناسی بودند که همه بلا استثنا دو یا سه سال استقلال مالی داشتند؛ با این دانش آموزان از پایه دهم، متوسطهی دوم، کاردانی، کارشناسی همراهشان بودم. یك مربی اسکیت، ماهانه پانزده میلیون تومان درآمد دارد. با توجه با سنی که دارند این درآمد خوب است. تک تک دانش آموزان و دانش جویان تربیت بدنی در بخش های مختلف مشغول به کار هستند از جمله اشتغال در کلینیک های توان بخشی یا به عنوان ماساژور یا در کلینیکهای حرکت اصلاحی کار می کنند.
در مورد رشته تربیت بدنی در هنرستان ها توضیح می دهید؟
در نظام جدید دانش آموزان چهار بسته درسی دارند، پک شایستگی های فنی، پک شایستگی های غیر فنی، پک دروس عمومی و پک دروس پایه. پک دروس پایه همان ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست است و دروس عمومی شامل درسهایی مثل ادبیات، عربی، زبان و دینی هستند. دروس شایستگیهای فنی ارمغان نظام جدید آموزشی است. قرار بود مجموعه درس هایی را شامل شود که کاربردی باشد مثل کاربرد فناوری های نوین، الزامات محیط کار، کارگاه کارآفرینی و نوآوری، اخلاق حرفه ای، که به دانش آموزان آموزش می دهد که در محیط کار چگونه رفتار کنند. کتاب الزامات حرفه ای به ما میآموزد به عنوان مربی تربیت بدنی وقتی وارد سالن ورزشی می شویم به چه وسایلی نیازمندیم. مثلا اگر یک ماساژور ورزشی هستید به چه ابزاری نیاز دارید. در بحث شایستگی های فنی هشت کتاب داریم که به صورت گسترده تر آموزش می دهد. چهار تا کتاب عملی که یکی از آن ها مهارت های توپی را ارتقا می دهد مثل والیبال، بسکتبال، فوتبال، فوتسال، هندبال و ..... کتاب دیگر مهارت چابکی ذهنی را تقویت می کند مثل بدمینتون، دارت، اسکیت و شنا را توسعه می دهد.کتاب سوم مهارت های جسمانی حرکتی را می آموزد مثل آیروبیک، آمادگی جسمانی مانند دو و میدانی، ژیمناستیک. کتاب چهارم توسعه مهارت های رزمی، هدفی است که رشته هایی مثل تیر اندازی، تیر و کمان، کاراته، تکواندو و پینت بال را توسعه می دهد. کنار این چهار کتاب عملی چهار کتاب تئوری نیز دارند که دانش و علم دانش آموزان را افزایش میدهد. دانشنامه پایه، دانشنامه تخصصی، توسعه سلامت سبک زندگی با ورزش و عملیات تکمیلی اصلاحی ورزشی، چهار کتاب تئوری هستند. این کتاب ها پودمان های مختلفی دارند و هر پودمان گریزی می زند به بخشی از ورزش مثلا یک پودمان اطلاعات درباره آسیب های ورزشی می دهد. پودمان دیگر درباره تغذیه ورزشی به دانش آموز اطلاع می دهد. یک پودمان عضلات را شناسایی می کند، یا پودمان دیگر درباره تجهیزات ورزشی در سالن های ورزش آموزش می دهد مثلا سالنها، جنس کف یا پنجره اش چه باید باشد یا میزان نور سالن چگونه باشد. در کل این پودمان ها به هر بخشی از ورزش اشاره ای داشته اند.
و از سال دهم شما معلم ها باید این پودمان ها را در کنار دروس ریاضی، فیزیک، شیمی و زیست و دروس عمومی به دانش آموزان درس دهید.
مطالب خیلی زیاد است مثلا پک شایستگی های فردی چهل پودمان دارد. هشت کتاب که هر کدام پنج پودمان دارد. مباحث بسیار زیادند، دانشآموزان برای هر پودمان یک ماه و نیم وقت دارند. یکی از ایراداتی که به این نظام جدید وارد همین است که یک دانش آموز مباحث زیادی را در زمان کوتاهی باید بیاموزد مثلا چه کسی قادر است شنا را در یک ماه و نیم یاد بگیرد؟ چطور می تواند ژیمناستیک را در یک ماه و نیم بیاموزد؟ چنین چیزی غیرممکن است. برای پینت بال خیلی از استان ها محیط لازم را ندارند، شرایط برگزاری اسکیت،تکواندو و کاراته را ندارند مشکلی که ما در هنرستان با آن دست و پنجه نرم می کردیم رشته ها آمده بود بدون این که معلم آن رشته ها را داشته باشیم. مربیان دوره های والیبال، بسکتبال، هندبال و شنا را دیده بودند در حالی که باید تکواندو و کاراته تدریس می کردند و این چالشی برای ما بود.
چه شد که به مقطع ابتدایی آمدید؟
نکته ای که حائز اهمیت است که دلیل رفتن من به مقطع ابتدایی این است که زیربنای تربیت بدنی باید از این مقطع نهادینه شود. نکات پایه را دانشآموزان تا هشت، نه سالگی یاد می گیرند بعد از آن آموزش سخت تر می شود. در ابتدایی متوجه شدم که بعضی از دانش آموزان هنوز لی لی کردن را بلد نیستند، پروانه رفتن را نمی دانند. این ها حرکات پایه هستند. الگوی حرکتی دویدن راه رفتن، پرتاب کردن و گرفتن را نمی دانند. اشتباه این است که مربیانی که ارشد و دکتری دارند سوقشان می دهند برای آموزش مقاطع بالاتر درحالی که باید به ابتدایی سوق داده شوند. دانش آموزان ابتدایی ما بدون استثنا ناهنجاری وضعیتی دارند. بسیاری از آن ها گودی کمر یا شانه نابرابر به دلیل استفاده غلط از کوله پشتی دارند، زانوی ضربدری یا پرانتزى دارند و این اشکالات تا یک سنی رفع می شود و اگر زمانش بگذرد دیگر فرصت جبران نیست چون بدن شکل گرفته و این ایرادات باعث عوارض جانبی می شوند. یعنی کسی که پاهای ضربدری دارد باید دست و پاهایش صاف شود وگرنه گودی کمر در شخص بوجود می آید.
این گفت و گوی شما نگاه والدین را به زنگ ورزش تغییر می دهد که بعضا، این زنگ برای انجام تکالیف درس های دیگر یا بازی های متفرقه سپری میشود
و متاسفانه به سلامت فکر نمی کنند.
خانم فاتحی دانش آموز در این سه سال متوسطه، ورزشی را می آموزد؟ یا اگرکسی که رشتهای که بلد بوده وارد این دوره شود این سه سال، چقدر از نظر کیفی به او کمک می شود؟ همچنین این سه سال چه نقشی در رسیدن دانش آموز به دانشگاه ایفا می کند؟
اول این که دانش آموزان وارد محیطی می شوند که تمام همسالانشان ورزشی هستند و این خیلی مهم است هر کدام از هم کلاسان در رشته های متفاوت در سطوح ملی یا بینالمللی کار می کنند.یکی عضو تیم ملی قایق رانی است،یکی عضو تیم ملی تیر اندازی که همگی نام آور هستند.وقتی دانش آموزان این افراد را می بینند علاقمند و با انگیزه می شوند. وقتی سالن می روند و با مربی های قَدَر کار می کنند و کنار بچههای قَدَر فعالیت میکنند، آن ها برایشان الگو می شوند. اتفاق جالب این که تا پایه دوازدهم روزی چهار ساعت عملی دارند و به یک یا دو رشته ورزشی علاقه پیدا میکنند و بعد از ظهر برای تمرین رشته های انتخابی باشگاه می روند و تا شب کار می کنند و در باشگاه دنبال علاقه شان هستند.حقیقت این است که مدرسه صفر تا صد ورزش را به هیچ عنوان ساپورت نمی کنند، بنابراین دو رشته تخصصی خود را باید در باشگاه ادامه دهند. این ادامه دادن به چند شکل می شود: برخی ادامه می دهند تا به مسابقات باشگاهی، استانى و کشوری برسند البته برای برون مرزی محدودیت هایی داریم بعضی از رشتهها مانند تکواندو محدودیت برون مرزی ندارند و می توانند تا قهرمانی آسیا و بالاتر پیش بروند.دسته دوم کسانی هستند که به این رشته می روند تا از نظر بدنی قوی شوند، در سن 21-20 سالگی میتوانند به آمادگی لازم برسند تا در اولین مرحله کارت مربی گری بگیرند و وارد بازار کار شوند. گروه سوم کسانی هستند که این رشته را فقط برای یادگیری و سلامتی شان انتخاب کردند وهدف اصلی شان ادامه تحصیل است.
دورهای را که در کانون فعالیت داشتید چگونه ارزیابی می کنید؟
نکته جالب این که در این یازده سالی که در قسمت تربیت بدنی در کانون فعالیت می کنم قبل از ورود من در این رشته تک رقمی نداشتیم. با توجه به این که عقل سالم در بدن سالم است دانش آموزان تربیت بدنی بسیار باهوش هستند.از وقتی که من آمدم به صورت انگیزشی با آن ها کار کردم که اعتماد نفس آن ها بالا رود و از آن سال حداقل چهار رتبه تک رقمی داشتیم. سه چهار سال رتبه یک کشوری رشتهی تربیت بدنی از دانش آموزان ما بود و این افتخار بزرگی است. این دانش آموزان وارد دانشگاه شریعتی می شوند که یکی از برندترین مراکز در این رشته است، وقتی وارد آن جا می شوند با توجه به ظرفیت محدود دانشگاه که کلا صد نفر از بین تمام هنرستان های ایران پذیرش دارد پذیرفته شدگان گلچین دانش آموزان بوده که از لحاظ علمی و عملی نمونه هستند و وارد چرخه ای می شوند که نا خود آگاه مسیر زندگی شان تغییر می کند و دنبال این هستند که هم از نظر عملی و هم از نظر تئوری بالا بکشند. بچههای رشته های نظری وارد دانشگاه های چون تهران، تربیت مدرس،بهشتی و.... می شوند.دانش آموز تربیت بدنی هم پا به پای دانش آموزان نظری پیش می رود. سالانه دانشگاه تهران هفت نفر در رشته آسیب شناسیِ حرکتی دانشجو می گیرد که سه یا چهار نفر آن از فنیحرفه ای هستند. سال گذشته رتبه یک آسیب کشوری از فنی حرفه ای بود. وقتی این دانش آموزان به خود باوری می رسند و خودشان را پیدا می کنند خیلی راحت جذب بازار کار می شوند هم می توانند درس شان را بخوانند و هم کار کنند.
برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد بچههای نظری از دانشگاهها و بچههای فنی حرفه ای از دانشکده فنی وارد می شوند؟
در دوره کارشناسی، فنی ها در دانشکده فنی و نظری ها در دانشگاه تحصیل می کنند اما هر دو گروه در مقطع کارشناسی ارشد در یک مرکز ادامه تحصیل می دهند و هر کس در رشته خودش رقابت می کند در حالی که در این مقطع دانش جویان دانشکده فنی قوی تر از دانشجویان دانشگاهها عمل می کنند.
فرمودید گروهی از دانشجویان در پایان مقطع کارشناسی جذب کار می شوند. این گروه که بعد از دوره لیسانس به مقاطع بالاتر می روند چه وضعیتی دارند؟
من کارشناسی ارشد مدیریت ورزشی دارم و با گروه های مختلف در مقاطع مختلف کار می کنم، بچههای تربیت بدنی ویژگی های اخلاقی منحصر به فرد خود را دارند، ویژگیهای ناب چون این ها در رشته خود کار گروهی کردهاند و در ورزش خیلی پایه هستند و حس تعاون، همکاری، همدلی، مسئولیتپذیریشان به شدت قوی است و خیلی مستقل هستند و روی پای خود می ایستند و وابسته به کسی نیستند. فقط کافی است کاری را به آنها به بسپارید، تمام و کمال به بهترین شکل ممکن انجام می دهند.
شما بهعنوان مشاور نظرتان راجع به این روزها چیست ؟ بچهها سه سال زحمت کشیدند و کنکورشان اوایل شهریور است و چه پیشنهادهایی برای آنها دارید؟
ما میانگین چهار پکی را که در کنکور میآید بین رتبههای تکرقمی گرفتیم (برای تمام رشتههای فنی). متوجه شدیم که بالاترین درصد شان مربوط به دروس فنی آنها است که ضریبش دوازده است. بعد از آن دروس عمومی بود که ضریبشان سه هست. این برداشت مستند است و از نتایج سه کنکور سالهای 98، 99 و 1400 گرفته شده است. جالب این که هر پنج رشته ای که فنی و حرفهای دارد دانش آموزانشان همین الگو را داشتند. اول دروس فنی، بعد عمومی و سپس اختصاصی و دروس پایه. این نشان میدهد که فنی حرفهایها، میانه خوبی با دروس فیزیک و شیمی و ریاضی و زیست ندارند، حتی با اینکه ضریبشان دو برابر ضریب عمومیها است ولی علاقهای به آنها ندارند. بارها از دانشآموزان در جلسات اسکای روم خواستم که دروس فنی را با ضریب دوازده جدی بگیرند، دروس فنی کولاک میکنند. از چهل پودمان نترسند اگر پنج پودمان را خوب بلد نیستند اشکالی ندارد در عوض سی و پنج پودمان را خوب بلدند. در دروس عمومی نیز اگر درسی اشکال دارند روی دروس دیگر عمومی سرمایهگذاری کنند چون این پک درصد برای تکتک درسها نمیآید بلکه میانگین آنها میآید و مشخص نیست دانش آموز کدام درس را کمتر زده. در بیست روز باقیمانده در پودمانهایی که تسلط دارند، مجدد نکات طلائی شان را مرور و تست بزنند و آزمون دهند.
منابع و کتابهای کمکدرسی که میتوانند استفاده کنند چیست؟
در کانون تمام کتابهای کار موردنیاز تولید شده است. ما دو سری کتاب داریم، یک سری کتابهایی که آبی هستند. این کتابها هر پودمان را جدا درس داده و تستهای پیمانهای دارند. برای تمام رشتهها کتاب آبی داریم و هر سه پایهی ده و یازده و دوازده میتوانند از آنها استفاده کنند. برای دروس پایه، فنی، عمومی و غیر فنی نیز این کتابها تولید شده است. سری دوم کتابهای این دانشآموزان، کتابهای زرد است. کتابهای زرد دارای 10 آزمون استاندارد مشابه کنکور هستند که دقیقاً باید در همین بیست روز باقیمانده استفاده کنند. ما روش جمعبندی به شیوه ی سه روز یک بار را بارها در اینستاگرام و سایت گذاشته ایم که دانش آموز هر سه روز یک آزمون از خودش میگیرد. در نیم روز اول آزمون میدهد و در دو و نیم روز باقیمانده تحلیل میکند. الان بهترین زمان برای استفاده از این شیوه است باز تاکید میکنم تاثیر ضریب دوازده دروس فنی را جدی بگیرند، بهجای اینکه خودشان را درگیر اشکالات ریاضی و فیزیک کنند که تازه میخواهند یاد بگیرند، سراغ پودمان هایی بروند که یاد دارند.
به عنوان یک مشاور به بچهها چه توصیهای می کنید؟
سر کلاسها و در زمان مشاوره هایم همیشه یک چیز را خیلی به بچهها تاکید میکنم و باورش دارم؛ اینکه قدرت خودشان را نادیده نگیرند و خودشان را باور داشته باشند. من یک سال پیش تصادف کردم و در آن تصادف سخت متأسفانه فرزند کوچکم را از دست دادم. بیست و سه مرداد سالگرد اوست. بارها مثال خودم را برای بچهها زدهام و به آن ها می گویم: زندگی خیلی پستی بلندی دارد، خیلی ناملایمات دارد، سعی کنید هیچ وقت نبازید چون زندگی ادامه دارد. درست است که زندگی سراسر درد و رنج است ولی در کنارش اتفاقهای خوب هم هست. مهمتر از آن یک چیز است. این که ما هیچ کدام مان بدون هدف به این دنیا نیامده ایم، هر کدام از ما رسالتی داریم و باید رسالتمان را انجام دهیم. که اگر تمام آدمها مسئولیتی را که پروردگار برایشان تعیین کرده انجام دهند دنیا خیلی جای قشنگ تری برای زندگی میشود و نکته مهم دیگر: دخترها هستند چون منشأ انرژی هستند، چه از نظر عاطفی یا محبت شان، قدرت شان یا حس مسئولیتپذیری شان، با صبری که دارند میتوانند جامعه را به بهترین نقطه برسانند، فقط به یک شرط که خودشان را باور کنند. دختران مادران آینده اند، مادرانی که میتوانند بهترینهای خداوند را پرورش دهند و میتوانند آدم مفیدی را برای جامعه را تربیت کنند. من با این هدف وارد تربیتبدنی شدم که بتوانم در بخش علمی حداقل پرورش شان دهم تا بهجایی برسند، دکتر شوند، فوق دکترا بگیرند و مدرک مناسبی بگیرند که بتوانند در آینده یک تغییر هرچند کوچک ایجاد کنند.
این یکی از رؤیاهای من است. امیدوارم دختران سرزمینم خودشان را باور کنند.