سلام خدمت دوستان پرتلاش کنکوری
این مطلب شامل قسمت اول درسنامه و نکات کنکوری فصل هفت زیست یازدهم، اندام های دستگاه تولیدمثلی مرد، است که توسط محمدمهدی مقصودی، رتبه 268 منطقه 2 و دانشجوی دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تهیه شده است.
به نام خدا
خب میریم سراغ فصل 7 . در اولین شکل کتاب، به بررسی اندام های دستگاه تولیدمثلی مرد می پردازیم:
*دستگاه تولیدمثل در مرد، شامل پروستات، دو تا وزیکول سمینال، دو غده پیازی میزراهی، دو بیضه، دو اپدیدیم و دو مجرای زامه بر می باشد.
*از نمای نیمرخ، غدد وزیکول سمینال پشت مجاری اسپرم بر قرار گرفته اند.
*مجرای اسپرم بر با عبور از کنار بالایی مثانه، پس از عبور از بین دو میزنای به پشت مثانه و وزیکول سمینال می روند.
*وزیکول سمینال ها در پشت مثانه و جلوی راست روده قرار گرفته اند.
*غدد پیازی میزراهی در زیر پروستات و نزدیک به ابتدای میزراه قرار گرفته اند.
*دقت کنید اگرچه مثانه در شکل نشان داده شده، ولی مثانه جزو دستگاه تناسلی نیست، بلکه جزو دستگاه ادراری می باشد.
*در جلوی مثانه، استخوان نیم لگن قرار گرفته است و مجرای اسپرم بر از جلوی این استخوان عبور می کند.
*غده پروستات دقیقا در زیر مثانه قرار گرفته است و میزراه که از مثانه منشا می گیرد، از درون پروستات نیز عبور می کند.
*از نظر اندازه غدد دستگاه تولیدمثلی مرد، بیضه ها بیشترین اندازه و غدد پیازی میزراهی کوچکترین اندازه را دارند.
*بیضه و اپیدیدیم به طور کامل درون کیسه بیضه قرار می گیرند ولی فقط بخشی از مجاری اسپرم بر درون کیسه بیضه یافت می شود.
*اسپرم ها از کنار وزیکول سمینال و غدد پیازی میزراهی رد می شوند، اما از درون غده پروستات می توانند عبور کنند.
*همانطور که گفتیم بیضه ها درون کیسه بیضه و پایین تر از حفره شکمی قرار گرفته اند.
*بخش ابتدایی مجرای اسپرم که درون کیسه بیضه قرار گرفته است، نسبت به ادامه آن ضخیم تر می باشد.
*همانند مجرای اسپرم بر، قطر اپیدیدیم نیز روند نزولی دارد، یعنی ابتدای آن قطور تر می باشد.
*مجرای اسپرم بر با مجرای مربوط به وزیکول سیمنال درون غده وزیکول سمینال یکی می شود و مجرای بزرگتر و واحدی را تشکیل می دهد.
*غدد وزیکول سیمنال در پشت مثانه قرار گرفته اند و حفره حفره می باشد.
*ابتدای میزراه درون حفره شکمی می باشد، اما به تدریج از این حفره خارج می شود.
*ترکیب با 4 دهم: تخمدان و بیضه ها جزو غدد درون ریز می باشند. به همین دلیل این غدد دارای مویرگ های درون ریز می باشند.
*ترکیب با 5 دهم: مثانه کیسه ای ماهیچه ای می باشد که ادرار را موقتا ذخیره می کند.
*ترکیب با 5 دهم: در محل اتصال مثانه به میزراه، اسفنکتری وجود دارد که در موقع خروج ادرار باز می شود.
*ترکیب با 5 دهم:در محل ورود ادرار به مثانه، دریچه وجود دارد که حاصل چین خوردگی مخاط مثانه روی میزنای می باشد و مانع بازگشت ادرار به میزنای می شود.
در شکل بعدی، میریم سراغ ساختار درون بیضه و روند اسپرم زایی رو با هم مشاهده می کنیم:
*درون بیضه ها، لوله های اسپرم ساز قرارگرفته اند که پیچ خورده هستند و اسپرم ها را تولید می کنند.
*اسپرم نابالغ تولیدشده وارد لوله پرپیچ و خم اپدیدیم می شود. این لوله در بخش بالایی بیضه قرار گرفته است.
*اپیدیدیم به صورت بخش بخش مشاهده می شود.
*اسپرم بالغ شده پس از اپیدیدیم وارد لوله اسپرم بر می شود. لوله اسپرم بر لوله طویلی است و پیچ و خم های اندکی دارد.
*هم اپیدیدیم و هم لوله اسپرم بر در ابتدای خود نسبت به انتهای خود دارای قطر بیشتری می باشند.
*بیضه ها مانند کلیه ها دارای ناف هستند. شبکه ای از رگ های خونی از ناف بیضه وارد آن می شوند.
*قطر لوله های اسپرم بر و اپیدیدیم از لوله های اسپرم ساز بیشتر می باشد.
*قاعده لوله های اسپرم ساز، به سمت بخش قشری بیضه می باشد.
*درون بیضه توسط تیغه هایی از جنس بافت پیوندی به چندین بخش تقسیم شده است.
*یاخته های بینابینی در اطراف لوله های اسپرم ساز قرار گرفته اند.
*در درون بیضه ها، علاوه بر یاخته های جنسی و یاخته های پیکری که با تقسیمات خود، یاخته های جنسی را می سازند، یاخته هایی با نام سرتولی یافت می شوند.
*یاخته های سرتولی نسبت به دیگر یاخته های موجود در لوله های اسپرم ساز اندازه بیشتری دارند.
*در مقطع عرضی از بیضه ها، لوله های اسپرم ساز به صورت دایره های هم اندازه مشاهده می شوند که در بین اونها، یاخته های بینابینی قرار گرفته اند.
*یاخته های بینابینی، یاخته های هدف هورمون LH هستند که تحت اثر آن، هورمون تستسترون رو می سازند.
*در نزدیکی سطح خارجی دیواره لوله های اسپرم ساز، اسپرماتوگونی ها قرار گرفته اند.
*اسپرماتوگونی ها دیپلوئید هستند و دارای کروموزوم های دو کروماتیدی اند. این یاخته ها با تقسیم میتوز، یک اسپرماتوگونی و یک یاخته اسپرماتوسیت اولیه تولید می کنند.
*مطابق شکل، یاخته های اسپرماتوگونی هسته های درشت کروی مرکزی دارند.
*اسپرماتوسیت اولیه دیپلوئید و دارای کروموزوم های دو کروماتیدی هست. این یاخته با تقسیم میوز1، دو اسپرماتوسیت ثانویه می سازد.
*اسپرماتوسیت های ثانویه هاپلوئید اما دارای کروموزوم های دو کروماتیدی می باشند.
*اسپرماتوسیت های ثانویه با تقسیم میوز2، اسپرماتید ها را ایجاد می کنند.
*اسپرماتید ها یاخته های هاپلوئید و با کروموزوم های تک کروماتیدی شناخته می شوند.
*اسپرماتید ها با تمایز خود(نه تقسیم)، اسپرم ها را تولید می کنند.
*مطابق شکل، اسپرماتید ها به دو صورت دیده می شوند، آنهایی که هنوز تمایز نیافته اند و آنهایی که از دیواره در حال خارج شدن هستند و حین تمایز می باشند. (در واقع به دو صورت تاژک دار و بدون تاژک دیده می شوند.)
*اسپرماتوسیت های اولیه دارای هسته مشخص تری هستند . در واقع میزان فشردگی کروموزم هایشان واضح تر از بقیه سلول ها می باشد.
*دقت کنید که آخرین یاخته ای که در دیواره لوله های اسپرم ساز یافت می شود، اسپرماتید ها هستند.اسپرم ها در میانه لوله (نه در دیواره) یافت می شوند.
*برای تمایز اسپرماتید ها به اسپرم، مراحل زیر رخ می دهد: 1)ابتدا اسپرماتید ها از هم جدا می شوند. 2)در گام بعدی، تاژک دار می شوند. 3)حجم زیادی از سیتوپلاسم خود را از دست می دهند. 4)هسته آنها فشرده می شود و به صورت مجزا در سر آنها قرار می گیرد. 4)در گام آخر، یاخته حالت کشیده پیدا می کند.
*یاخته های موجود در دیواره لوله های اسپرم ساز با یکدیگر ارتباط سیتوپلاسمی دارند.
*هرچه از اسپرماتوگونی به سمت اسپرماتید می رویم، یاخته ها کوچکتر و هسته آنها متراکم تر می شود.
*سرتولی ها هسته نسبتا درشتی دارند که شکل نامشخصی دارد.
*بعد از تقسیم های میوز رخ داده، تقسیم سیتوپلاسم به صورت ناقص انجام می شود.به دلیل همین ناقص بودن سیتوکینز یاخته ها به یکدیگر متصل می مانند و با هم ارتباط سیتوپلاسمی دارند. در واقع در مرحله تمایز اسپرماتید به اسپرم، این تقسیم کامل می شود.
*اسپرم های موجود در میانه لوله های اسپرم ساز، دارای تاژک می باشد اما قابلیت حرکت ندارد.
*طول تاژک آن دسته از اسپرماتیدهای تاژک دار نسبت به اسپرم ها، کوتاه تر می باشد.
*ترکیب با 1 یازدهم: دسته ای از نوروگلیا ها در تغذیه نورون ها نقش دارند. یاخته های سرتولی نیز نقش مشابهی برای یاخته های جنسی دارند.
*ترکیب با 4 یازدهم:همه سلول های موجود در مسیر اسپرم زایی تحت اثر هورمون های LH و FSH قرار می گیرند.
*ترکیب با 4 یازدهم: ترشحات یاخته سرتولی، نوعی پیک کوتاه برد محسوب می شود.
*ترکیب با 4 یازدهم:هورمون LH از هیپوفیز پیشین ترشح می شود و بر روی یاخته های بینابینی اثر می کند.
*ترکیب با 5 یازدهم: سرتولی ها همانند ماکروفاژ ها، یاخته های دارینه ای، ماستوسیت ها و نوتروفیل ها توانایی بیگانه خواری دارند.
*ترکیب با 6 یازدهم:بین میوز 1 و 2 اینترفازی نداریم. بین این دو میوز، کروموزوم ها همانندسازی نمی کنند.
در این شکل، میخواهیم بریم سراغ ساختار یه دونه اسپرم!
*مطابق شکل، اسپرم انسان از سه بخش سر، تنه و دم تشکیل شده است.
*در قسمت سر، هسته اسپرم قرار گرفته و در جلوی آن، آکروزوم به شکل کلاهکی بر روی آن واقع است.
*هسته اسپرم هاپلوئید و دارای کروموزوم های تک کروماتیدی می باشد.
*آکروزوم حاوی آنزیم های تخریب کننده لایه های اطراف اووسیت ثانویه می باشد.
*در قسمت تنه، میتوکندری های فراوانی دیده می شود که به شکل مارپیچ قرار گرفته اند.
*در قسمت تنه، بخش اعظم را میتوکندری ها پوشش داده اند و تنها مقدار کمی از ماده زمینه ای سیتوپلاسم (سیتوزول) وجود دارد.
*در قسمت دم، تاژک اسپرم که ساختار حرکتی آن است را مشاهده می کنیم.
*در قسمت دم، بخش اعظم توسط تاژک اشغال شده است، در واقع در دم، سیتوپلاسم بسیار اندکی مشاهده می شود.
*در قسمت انتهایی دم اسپرم، بخشی یافت می شود که فاقد غشا می باشد. این قسمت تنها از تاژک تشکیل شده است و ساختار میکروتوبولی دارد.
*با توجه به نکته قبل می توان گفت که تمام بخش های سر، تنه و بخش اعظم دم اسپرم توسط غشای یاخته ای پوشیده شده است.
*سر اسپرم به دلیل قرارگرفتن آکروزوم نسبت به دو بخش دیگر آن حجیم تر می باشد.
*ترکیب با 5 دوازدهم: راکیزه ها، طی تنفس یاخته ای ATP تولید می کنند. اسپرم ها به دلیل فعالیت متابولیسیمی بالایی که دارند، راکیزه های فراوان و پرکاری دارند.
*ترکیب با 6 دوزادهم:راکیزه های موجود در تنه اسپرم مارپیچی شکل هستند. سبزدیسه ها در اسپیروژیر ها نیز به صورت نواری شکل و مارپیچی هستند.
علاوه بر بیضه ها که اندام اصلی دستگاه تولیدمثلی آقایون هستن، اندام های ضمیمه دیگری نیز وجود دارد که در این شکل میخواهیم اونا رو هم یاد بگیریم:
*اندام های ضمیمه دستگاه تولیدمثلی مرد شامل اپیدیدیم، پروستات، وزکول سمینال و غدد پیازی میزراهی می باشد.
*دقت کنید میزنای ها برای ورود با مثانه، از سطح پشتی آن وارد می شوند.
*در این شکل نمای پشتی مثانه دیده می شود. زیرا وزکول سمینال ها دقیقا در پشت مثانه قرار گرفته اند.
*وزیکول سمینال ها از پشت و پروستات از زیر با مثانه در تماس هستند.
*وزیکول سمینال ها توسط دیواره هایی به بخش های متعددی تقسیم شده اند.
*غدد وزیکول سمینال یک جفت هستند و ترشحات خود را که حاوی مقادیر زیادی فروکتوز می باشد را به اسپرم ها اضافه می کنند. فروکتوز در اسپرم ها می سوزد و تولید انرژی می کند.
*غده پروستات به اندازه یک گردو می باشد و مجاری اسپرم بر وارد آن می شوند. علاوه بر مجاری اسپرم بر، مجرای ادراری از مثانه نیز وارد آن می شود. در واقع در آقایون، مجرای ادراری و مجرای اسپرم بر درون پروستات یکی می شوند و مجرای انزالی شکل می گیرد.
*بعد از بیضه ها، پروستات بزرگترین غده موجود در دستگاه تولیدمثلی مردان می باشد.
*پروستات ترشحات مایع شیری رنگ و قلیایی خود را به اسپرم ها اضافه می کند. این مواد قلیایی، مواد اسیدی موجود در مسیر اسپرم به سمت تخمک را خنثی می کنند.
*غدد پیازی میزراهی که به اندازه نخودفرنگی هستند، ترشحات خود را به میانه میزراه وارد می کنند نه ابتدای آن!
*غدد پیازی میزراهی ترشحات قلیایی و روان کننده خود را به میزراه وارد می کنند.
*میزراه دارای دو بخش حجیم شده در خود می باشد. یکی در زیر محل اتصال غددپیازی میزراهی به میزراه و دیگر در نزدیک انتهای میزراه!
*دقت کنید میزراه برخلاف پروستات از درون غدد پیازی میزراهی عبور نمی کند.
*لوله های اسپرم بر، در مسیر حرکت خود ابتدا به سمت پایین می روند و سپس به بالا می روند. مطابق شکل در پشت مثانه، دوباره به سمت پایین حرکت می کنند.
*اسپرم ها از چندین طریق میتونن وارد اپیدیدیم شوند، اما برای خروج از آن، تنها یک راه دارند.
خب خب! رسیدیم به آخر گفتار یک و طبیعتا بررسی تنظیم هورمونی دستگاه تولیدمثلی مردان!
*هیپوتالاموس با ترشح هورمون آزادکننده، منجر به ترشح LH و FSH از هیپوفیز پیشین می شود.
*هردو هورمون FSH و LH، یک هورمون آزادکننده و یک هورمون مهارکننده دارند.
*هورمون FSH بر روی یاخته های سرتولی اثر می کند و اونا رو تحریک میکنه تا تمایز اسپرم ها را تسهیل سازد.
*هورمون LH نیز بر روی یاخته های بینابینی اثر می کند و منجر به ترشح تستسترون از آنها می شود.
*هورمون تستسترون، هم بر روی یاخته های هیپوفیز اثر میکند و هم بر روی هیپوتالاموس. یعنی هم مستقیما باعث کاهش ترشح LH می شوند و هم با اثر بر روی هیپوتالاموس، ترشح هورمون آزادکننده را کاهش می دهند.
*یاخته های بینابینی در خارج و بین لوله های اسپرم ساز قرار گرفته اند اما یاخته های سرتولی درون لوله های اسپرم ساز قرار گرفته اند.
*تستسترون بافت های هدف مختلفی دارد. در واقع سبب تحریک رشد اندام های جنسی و اسپرم زایی و همینطور سبب بروز صفات ثانویه در مردان می شود.
*به طور کلی تنظیم ترشح هورمون های جنسی و دیگر هورمون های مرتبط با دستگاه تولیدمثل مردان با تنظیم بازخوردی منفی انجام می شود.
*یاخته های بینابینی یاخته هایی کشیده و بیضوی با هسته کوچک مرکزی می باشند.
*ترکیب با 3 دهم: هورمون تستسترون با اثر بر حنجره باعث بم و کلفت شدن صدا می شود.
*ترکیب با 2 یازدهم: هورمون تستسترون باعث روئیدن مو در صورت و قسمت های دیگر بدن می شود. با توجه به این نکته می توان گفت که هورمون تستسترون بر ریشه مو تاثیر دارد.
*ترکیب با 4 یازدهم: هورمون تستسترون دارای گیرنده بر روی یاخته های ماهیچه ای و استخوانی می باشد. دقت کنید علاوه بر این هورمون، هورمون های تیروئیدی، پاراتیروئیدی، رشد، انسولین و ... نیز موثر می باشند.
*ترکیب با 4 یازدهم: بخش قشری فوق کلیه، مقدار کمی از هورمون های جنسی را در هر دو جنس ترشح می کند.
*ترکیب با 4 یازدهم: پرولاکتین یکی از هورمون های مترشحه از هیپوفیز پیشین می باشد. این هورمون نیز در تنظیم فرایند های دستگاه تولیدمثل در مردان نقش دارد.
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174(حیدریان) تماس بگیرید.
قسمت دوم: