توجه : با مطالعه این درسنامه میتوانید به سوالات :
963 - 965 - 966 - 969 - 970 کتاب نوروز
756 - 759 - 914 - 916 - 918 - 922 - 923 - 924 - 1076 - 1082 - 1242 کتاب زرد 8 دوره کنکور داخل انسانی
233 - 235 - 243 - 404 - 406 - 408 - 413 - 414 - 568 - 572 - 573 کتاب زرد 4 دوره کنکور خارج کشور
پاسخ دهید، برای خرید کتاب نوروز و زرد به سایت کانون بوک مراجعه کنید
سلام دوستان!
در این مطلب قصد داریم درس هفتم جامعه شناسی دوازدهم را با هم مطالعه و بررسی کنیم. امیدواریم مطالب بیان شده، شما را در یادگیری بهتر یاری کند.
| رتبه 9 منطقه دو کنکور انسانی 1400 دانشجوی اقتصاد دانشگاه تهران |
درسنامه
مدل لیبرالی
- پرداخت دستمزد به اندازه شایستگی افراد
- برجسته سازی تفاوت های افراد (توان جسمی و ذهنی، انگیزه و مهارت)
- ضروری دانستن رقابت میان افراد برای تولید بیشتر
- اولویت دادن به افراد و گروه های توانگر
- تعیین قیمت کالاها و کار افراد توسط بازار براساس قانون عرضه و تقاضا
مدل کمونیستی
- طلب کار از فرد به اندازه توانش و پرداخت دستمزد به او به اندازه نیازش
- برجسته سازی شباهت های افراد (همنوع، همکار و هموطن بودن)
- اولویت دادن به افراد و گروه های کم توان
- اعتقاد به عدم صلاحیت بازار در مشخص نمودن ارزش کالاها و کار افراد
- لزوم دخالت دولت برای کنترل بازار
- اعتماد به دولت و اعتقاد به اینکه عملکرد دولت به نمایندگی از همه و به نفع همه است
مثال: لوله کشی که در روز تعطیل مبلغ گزافی به عنوان دستمزد طلب می کند یا راننده تاکسی ای که در ساعات شلوغ و روزهای بارانی، کرایه ای بیشتر از نرخ قانونی دریافت می کند.
سه رویکرد به نابرابری اجتماعی
*تفاوت های اسمی و طبیعی در صورتی که به نابرابری اجتماعی منجر شوند، مورد توجه جامعه شناسان قرار می گیرند.
*جامعه شناسان در مطالعه نابرابری های اجتماعی، به قشربندی اجتماعی در جوامع توجه دارند.
اشکالات رویکرد اول:
1- نابرابری های اجتماعی همیشه نتیجه نابرابری های طبیعی نیستند؛ گاهی یک نابرابری اجتماعی مقدمه نابرابری های اجتماعی بعدی می شود.
2- رقابت در زندگی اجتماعی ضروری است اما در یک رقابت عادلانه، نقطه شروع رقابت باید یکسان باشد.
اشکالات رویکرد دوم:
1- با حذف مالکیت خصوصی انگیزه رقابت از بین می رود؛ زیرا این امر سبب می شود تلاش و شایستگی افراد کوشا و توانمند نادیده گرفته شود.
2- در این رویکرد نقطه شروع رقابت ها یکسان می شود اما به دلیل اینکه انگیزه رقابت از بین می رود، راه پیشرفت مادی مسدود می گردد.
- عدم لغو مالکیت خصوصی
- فراهم نمودن امکان رقابت برای همه و یکسان نمودن نقطه شروع رقابت توسط جامعه
مثالی از تدابیر دولت برای کاهش نابرابری های اجتماعی در جامعه: گرفتن مالیات از ثروتمندان و استفاده از آن برای رفع فقر در جامعه
- مخالفت با رهاسازی مطلق و کنترل مطلق
- عدم پذیرش دخالت همه جانبه دولت
- نادیده نگرفتن آزادی و امکان رقابت افراد به بهانه آزادی اجتماعی
دانش انتقادی: دانش انتقادی دانشی است که از وضعیت موجود انتقاد می کند و می خواهد برای عبور از وضع موجود و رسیدن به وضع مطلوب راه حل ارائه کند.
ویژگی های جامعه شناسی انتقادی:
1- به توصیف و تبیین پدیده های اجتماعی بسنده نمی کند.
2- به داوری ارزشی پدیده های مورد مطالعه می پردازد.
3- پدیده های اجتماعی را با ملاک های ارزشی (خوب یا بد) و هنجاری (باید و نباید) ارزیابی می کند.
4- علم را به معنای حسی و تجربی آن محدود نمی کند.
5- تلاش می کند از محدودیت های علم تجربی رها شود تا بتواند معیارهایی برای ارزیابی وضع موجود جست و جو کند.
مثال: جامعه شناسی انتقادی صرفا به توصیف و تبیین تبعیض نژادی در جوامع نمی پردازد بلکه آن را تقبیح و از آن انتقاد می کند و یا عدالت اجتماعی را تحسین می کند و برای گسترش آن راه حل هایی تجویز می کند.
شباهت دو رویکرد تفسیری و انتقادی:
- هر دو رویکرد بر توانایی و خلاقیت افراد در ساختن جهان اجتماعی تاکید می کنند.
تفاوت دو رویکرد تفسیری و انتقادی:
**رویکرد انتقادی کم توجهی رویکرد تفسیری به ساختارهای اجتماعی و تاثیر این ساختارها بر زندگی افراد را درست نمی داند.
*جامعه شناسان انتقادی معتقدند گاهی جهان اجتماعی و ساختارهای آن که به دست خود انسان ها ایجاد شده اند، سازندگان خود را زیر سلطه در می آورند.
نکته: بی توجهی به ساختارهای اجتماعی و نادیده گرفتن آنها، به معنای چشم پوشی از آثار و پیامدهای مخرّب آنهاست؛ زیرا انتقاد از ساختارهای اجتماعی را ناممکن می سازد و در نتیجه امکان کنترل آثار مخرب آنها از دست می رود.
*گاهی معناها، ارزش ها و ساختارهایی که گروه یا قومی می سازند و گاهی پیامدهای معناها و ارزش ها به گروه یا قوم دیگری تحمیل می شود و آنها را زیر سلطه خود در می آورد.
هدف جامعه شناسان انتقادی از تاکید بر ضرورت انتقاد علمی از ساختارهای سرکوبگر:
1- از سلطه چنین ساختارهایی بر انسان ها پیشگیری کنند.
2- زمینه شکل گیری ساختارهای اجتماعی انسانی تر را فراهم آورند.
نکته: جامعه شناسی انتقادی به نقد سلطه در روابط و مناسبات میان افراد، گروه ها و فرهنگ ها می پردازد.
تست های درس هفتم
1- کدام یک ویژگی جامعه شناسی تفسیری است اما ویژگی جامعه شناسی انتقادی نیست؟ (نسبتا دشوار - سراسری 1400)
1) تفاوت میان جوامع مختلف را تنها تفاوتی کمّی می داند. – بر ضرورت انتقاد علمی از ساختارهای سرکوبگر تاکید می کند.
2) روش مطالعه، روش کمّی است. – صرفا به توصیف و تبیین تبعیض نژادی در جوامع نمی پردازد، بلکه آن را تقبیح و از آن انتقاد می کند.
3) به بیان چرایی یک پدیده یا نشان دادن علت ایجاد و زوال آن می پردازد. – به نقد سلطه در روابط و مناسبات میان افراد و گروه ها می پردازد.
4) هدف، معنابخشی و انسجام بخشی به زندگی اجتماعی است. – حقیقت یا فضیلت را کشف می کند تا براساس آن به نقد کنش ها و روابط میان انسان ها و جوامع بپردازد.
2- کدام گزینه درست نیست؟ (متوسط - آزمون کانون، 24 بهمن 99)
1) تفاوت های اسمی و نابرابری های اجتماعی که به نابرابری های طبیعی منجر شوند، مورد توجه جامعه شناسان قرار می گیرند.
2) جامعه شناسان در مطالعه نابرابری های اجتماعی، به قشربندی اجتماعی در جوامع توجه دارند.
3) علت نابرابری های اجتماعی، توزیع نابرابر مزایای اجتماعی مثل قدرت، دانش و... است.
4) برخی افراد در بالای سلسله مراتب اجتماعی قرار می گیرند و برخی افراد در پایین آن هستند.
3- در ارتباط با جامعه شناسی انتقادی، کدام گزینه نادرست است؟ (متوسط - آزمون کانون، 8 اسفند 99)
1) صرفا به توصیف و تبیین تبعیض نژادی در جوامع نمی پردازد، بلکه آن را تقبیح و از آن انتقاد می کند و یا عدالت اجتماعی را تحسین می کند و برای گسترش آن، راه حل هایی تجویز می کند.
2) همانند جامعه شناسان تفسیری بر توانایی و خلاقیت افراد در ساختن جهان اجتماعی تاکید می کنند و نسبت به تاثیر ساختارهای اجتماعی بر زندگی افراد، بی توجه اند و در نتیجه، امکان کنترل آثار مخرب آنها را از دست می دهند.
3) علم را به معنای حسی و تجربی آن محدود نمی کند و تلاش می کند از محدودیت های علم تجربی رها شود تا بتواند معیارهایی را جست و جو کند و براساس آن، وضعیت موجود را ارزیابی کند.
4) با پذیرش رویکرد تفسیری معتقد است که تمام معانی و ارزش ها ساخته و پرداخته اراده های افراد، گروه ها و فرهنگ ها هستند و هر فرد، گروه و فرهنگی، اراده خاص خود را دارد.
4- کدام گزینه به ترتیب در ارتباط با پیامدهای حذف مالکیت خصوصی نادرست، و درباره غلبه رویکرد تبیینی، درست است؟ (نسبتا دشوار - آزمون کانون، 8 اسفند 99)
1) انگیزه رقابت از بین می رود و راه پیشرفت مادی مسدود می گردد. – دانش و ارزش، دو قلمرو متمایز و متقابل تلقی شد و جدایی دانش و ارزش، شکل گرفت و راه بازگشت گزاره های تجویزی به علوم اجتماعی باز شد که می توانست راهکارهایی برای عبور از وضعیت موجود ارائه دهد.
2) طبقه پایین از بین می رود و همگان شرایط یکسانی پیدا می کنند. – پیوند دانش و ارزش شکل گرفت و راه بازگشت گزاره های تجویزی به علوم اجتماعی باز شد که می توانست راهکارهایی برای عبور از وضعیت موجود ارائه دهد.
3) افراد توانمند و باانگیزه به اندازه تلاششان از مزایای اجتماعی برخوردار می شوند. – داوری درباره ارزش ها خارج از قلمرو علوم اجتماعی قرار گرفت و کاری غیرعلمی قلمداد شد.
4) راه حل مناسبی برای برقراری عدالت و برابری در جامعه ارائه نشد. – انسان ها را در برابر وضعیت موجود، منفعل و مجبور ساختند و نقش آنها را در پدید آوردن جوامع انکار کردند.
5- هر یک از عبارات زیر به ترتیب به کدام مفهوم یا موضوع اشاره می کند؟ (دشوار - آزمون کانون، 8 اسفند 99)
- کشف و بازخوانی واقعیت ها
- نه اجرای عدالت را به دست نامرئی بازار می سپارد و نه دخالت همه جانبه دولت را می پذیرد.
- به دلیل ناعادلانه بودن با فطرت انسانی سازگار نیستند.
1) تبیین – طرفداران عدالت اجتماعی – مدل کمونیستی و مدل لیبرال
2) تفسیر – برابری و رقابت – مدل حوزه برابری و حوزه رقابت
3) تفسیر – مخالفین قشربندی اجتماعی - مدل کمونیستی و مدل لیبرال
4) تبیین – طرفداران عدالت اجتماعی - مدل حوزه برابری و حوزه رقابت
پاسخ تست ها
1- گزینه 4؛ هدف جامعه شناسی تفسیری، معنابخشی و انسجام بخشی به زندگی اجتماعی است. جامعه شناسی انتقادی هیچ گونه حقیقت یا فضیلت را کشف نمی کند تا براساس آن به نقد کنش ها و روابط میان انسان ها و جوامع بپردازد.
2- گزینه 1؛ تفاوت های اسمی و نابرابری های طبیعی که به نابرابری های اجتماعی منجر شوند، مورد توجه جامعه شناسان قرار می گیرند.
3- گزینه 2؛ جامعه شناسان انتقادی همانند جامعه شناسان تفسیری بر توانایی و خلّاقیت افراد در ساختن جهان اجتماعی تاکید می کنند اما کم توجهی رویکرد تفسیری به ساختارهای اجتماعی و تاثیر این ساختارها بر زندگی افراد را درست نمی دانند.
4- گزینه 3؛ با حذف مالکیت خصوصی انگیزه رقابت از بین می رود؛ زیرا سبب می شود تلاش و شایستگی افراد کوشا و توانمند نادیده گرفته شود. در این رویکرد نقطه شروع رقابت ها یکسان می شود اما به دلیل اینکه انگیزه رقابت از بین می رود، راه پیشرفت مادی مسدود می گردد.
5- گزینه 1؛
- کشف و بازخوانی واقعیت ها : تبیین
- نه اجرای عدالت را به دست نامرئی بازار می سپارد و نه دخالت همه جانبه دولت را می پذیرد. : طرفداران عدالت اجتماعی
- به دلیل ناعادلانه بودن با فطرت انسانی سازگار نیستند. : مدل کمونیستی و مدل لیبرال
لینک مطلب قبلی: قدرت اجتماعی - جامعه دوازدهم - درسنامه کامل - مائده حسنی
سپاس از توجه شما
تهیه کننده:
مائده حسنی - دانشجوی اقتصاد دانشگاه تهران
