سلام دوستان!
در این مطلب قصد داریم درس دهم جامعه شناسی دوازدهم را با هم مطالعه و بررسی کنیم. امیدواریم مطالب بیان شده شما را در یادگیری بهتر یاری کند.
| رتبه 9 منطقه دو کنکور انسانی 1400 رتبه 9 منطقه دو کنکور زبان 1400 دانشجوی اقتصاد دانشگاه تهران |
صفحه اینستاگرام ما
برای ارتباط بیشتر با رتبه برترها و رزرو پشتیبان ویژه، پیج کانون برترها را دنبال کنید.
همچنین می توانید با شماره 0218451 داخلی 3123 تماس بگیرید.
*یک جهان اجتماعی زمانی که آگاهی همراه عمل و عمل توام با آگاهی دارد، زنده است.
مدارا، مقاومت و عدالت
علوم اجتماعی جهان اسلام، همواره ناظر به مسائل و نیازهای اجتماعی آن بوده است.
یکی از مهم ترین شاخه های علوم اجتماعی مسلمانان، علم فقه است.
ویژگی های علم فقه:
- عدم توصیف و تبیین مسائل اجتماعی
- طرح قواعد چگونگی رفتار مسلمانان و جامعه اسلامی
- ارزیابی و نقد و داوری رفتارها و هنجارهای اجتماعی
- مشخص نمودن ویژگی های جامعه مطلوب و آرمانی
- تجویز راه حل های برون رفت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب
نکته: مکاتب و مذاهب فقهی به رغم تفاوت هایی كه با هم داشته اند، از مشترکات فراوانی هم برخوردار بوده اند.
نقش فقه اسلامی در شکل گیری امت اسلامی: فقه اسلامی با به رسمیت شناختن تفاوت های قومی، نژادی، زبانی و فقهی، این تفاوت ها را به فرصتی برای شکل گیری امت اسلامی تبدیل کرد.
آرمان های اجتماعی فقه اسلامی:
- مدارای اجتماعی با مسلمانان و همه کسانی که به دنبال زندگی صلح آمیزند
- دفاع از مرزهای اسلامی در برابر تهاجم متجاوزان
- تلاش برای تحقق و گسترش عدالت
دو انقلاب در یک قرن
نقش فقه شیعه در ایران:
- تاثیر در تعیین نوع رابطه مردم با قدرت های داخلی و خارجی
- پدید آوردن نظریات لازم برای دو انقلاب اجتماعی (انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی) در قرن بیستم
نکته: مقبولیت و مرجعیت علم فقه در فرهنگ عمومی جامعه ایران موجب شد که بر اساس این دو نظریه فقهی، دو انقلاب اجتماعی در یک قرن در جامعه ایران شكل بگیرد.
ویژگی های جامعه مطلوب فقه شیعه:
- عادلانه بودن روابط و ساختارها با مشارکت و همراهی مردم
- عالم و عادل بودن حاکمان و کارگزاران جامعه
ویژگی ها و ظرفیت های علوم اجتماعی جهان اسلام
بخوانیم و بدانیم
علوم اجتماعی در جهان اسلام به سطوح تجویزی و انتقادی محدود نمی شود؛ بلکه سطوح توصیفی و تبیینی هم دارد.
واقعیت های اجتماعی از دید فارابی: پدیده هایی که با آگاهی و اراده انسان ها ایجاد می شوند.
ویژگی های اعتباریات:
۱- با خواست و اراده انسان به وجود می آیند.
۲- دارای آثار و پیامدهای غیرارادی هستند.
فواید تعامل با علوم اجتماعی مدرن:
- فراهم کردن زمینه طرح نظریات جدید
- امکان گسترش علوم اجتماعی جهان اسلام
- توصیف و تبیین مسائل جهان اسلام
- تحلیل مسائل جامعه جهانی
- ارائه راه حل جهت رهایی از بحران ها (مثل بحران آگاهی و بحران معنا)
ویژگی های خاص علوم اجتماعی جهان اسلام در مقایسه با علوم اجتماعی جهان متجدد:
- متناسب با معنای علم در جهان اسلام
- استفاده از هر سه روشِ عقل، وحی و تجربه
- ارزیابی انتقادی داده های حسّی و تجربی و هنجارها و ارزش ها و آرمان های محیط پیرامون در کنار تعامل با آنها
- عدم اتّخاذ ارزش ها و اعتبار روشنگرانه از متن فرهنگ و کنش های عاملان (عاملان با استفاده از این عقلانیت به گونه ای مستقل به ارزیابی فرهنگ و تاریخ مربوط به خود می پردازند.
- عدم ساماندهی تمامی عرصه های علمی به وسیله عقل و استفاده از حس و وحی در کنار عقل
- تبیین وضعیت موجود و وضعیت آرمانی جهان اسلام
- داوری جامعه جهانی و وضعیت آرمانی آن
- تجویز راه حل هایی برای برون رفت از وضعیت موجود به سوی وضعیت مطلوب
کارکردهای علوم اجتماعی جهان اسلام
- قدرت فهم، تفسیر و توصیف پدیده های اجتماعی (مثل جامعه شناسی تفسیری)
- تبیین و شناخت علل شکل گیری و پیدایش پدیده های اجتماعی (مثل جامعه شناسی تبیینی)
- داوری درباره ارزش ها، هنجارها و آرمان های فرهنگ های مختلف (مثل جامعه شناسی انتقادی)
- سخن گفتن درباره جامعه آرمانی (مثل جامعه شناسی انتقادی)
- توصیف و تبیین وضعیت موجود و راه برون رفت از وضع موجود به سوی وضع مطلوب (مثل جامعه شناسی انتقادی)
نمونه بیاورید
تفکیک عقل بر مبنای موضوع مورد مطالعه:
عقل نظری: شناسایی واقعیت های مستقل از آگاهی و اراده انسان - ایجاد علومی همچون فلسفه، ریاضیات و طبیعیات. مصادیق: قانون علیت فلسفه - قانون جاذبه فیزیک
عقل عملی: شناسایی واقعیت های ایجاد شده توسط آگاهی و اراده انسان ها (مثل آرمان ها و ارزش ها) و پدید آوردن علوم انسانی و اجتماعی. مصادیق: شناخت خوبی عدالت و بدی ظلم
۱- عبارت درست در رابطه با ویژگی های علوم اجتماعی جهان اسلام، کدام است؟ (نسبتا دشوار، - سراسری ۱۴۰۰)
۱) علم اجتماعی جهان اسلام از منابع و ابزارهای تجربی برای توصیف و تبیین مسائل اجتماعی استفاده خواهد کرد.
۲) علم اجتماعی جهان اسلام به تبیین وضعیت موجود و آرمانی جامعه اسلامی پرداخته و درباره جامعه جهانی داوری نمی کند.
۳) عقلانیت جهان اسلام در تبیین های علمی بدون استفاده از حس و تجربه، با استفاده از عقل و وحی به ساماندهی می پردازد.
۴) عقلانیت در جهان اسلام به رغم تعامل با فرهنگ و سنت های تاریخی محیط خود، ارزش ها واعتبار روشنگرانه خود را از متن فرهنگ و کنش های عاملان می گیرد.
۲- كدام گزينه در رابطه با علوم اجتماعی جهان اسلام، درست نيست؟ (دشوار - آزمون کانون، ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۰)
۱) از سطوح مختلف عقل استفاده می كند و تبيين را در تقابل با تفسير نمی داند.
۲) تبيين را به تبيين تجربي محدود نمی داند و تفسير را نوعی تبيين و استدلال عقلانی می شمارد.
۳) از ظرفيت جهان شمول عقل نظری و عقل عملی و وحی برای داوری ارزش ها كمک می گيرد.
۴) برخی از ارزش ها و اعتبار روشنگرانه عقلانيت اين علوم از متن فرهنگ و كنش های عاملان گرفته می شود.
۳- هریک از عبارات زیر به ترتیب در کدام قسمت جدول، قرار می گیرد؟ (دشوار - آزمون کانون، ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۰)
- خود را محدود به دانش حسی و تجربی می کند.
- پدیده های اجتماعی را همانند پدیده های طبیعی مطالعه می کند.
- از نشان دادن معیار جهان شمولی که فراتر از محصولات اجتماعی و تاریخی انسان باشد، در می ماند.
- از ظرفیت جهان شمول عقل خاص برای داوری ارزش ها کمک می گیرد.
۱) ب - ج - د - الف
۲) ج - ب - د - الف
۳) ب - ج - الف - د
۴) ج - ب - الف - د
4- کدام گزینه به ترتیب در رابطه با علم فقه، نادرست و در رابطه با ویژگی های جامعه مطلوب از نظر فقه شیعه، درست است؟ (متوسط - آزمون کانون، ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۰)
۱) یکی از مهم ترین شاخه های علوم اجتماعی مسلمانان است - عدالت را خوب و ظلم را بد ارزیابی می کند.
۲) ویژگی های جامعه مطلوب و آرمانی را تفسیر می کند - حاکمان و کارگزاران جامعه، عالم به عدالت و عمل کننده به آن باشند
۳) درباره چگونگی رفتار اجتماعی مسلمانان و جامعه اسلامی، احکام و قواعدی را مطرح می کند - روابط و ساختارهای آن با مشارکت و همراهی مردم، عادلانه باشد.
۴) بایدها و نبایدها و احکام ارزشی را می شناساند - اگر یکی از ویژگی های جامعه مطلوب محقق شود، کفایت می کند.
۵- درستی یا نادرستی عبارات زیر را به ترتیب مشخص کنید. (متوسط - آزمون کانون، ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۰)
- علم اجتماعی جهان اسلام علاوه بر تبیین وضعیت موجود جهان اسلام، درباره وضعیت مطلوب و آرمانی جامعه اسلامی و همچنین جامعه جهانی داوری خواهد کرد.
- علم اجتماعی جهان اسلام، راه های برون رفت از وضعیت موجود به سوی وضعیت مطلوب را شناسایی می کند
- عقلانیت جهان اسلام در تولید دانش علمی درباره محیط فرهنگی و اجتماعی نقش محوری دارد و همه عرصه های علمی را به تنهایی سامان می دهد.
۱) غ - ص – غ
۲) ص - ص – غ
۳) ص - غ - ص
۴) غ - ص - ص
لینک مطلب مربوط به درس قبل: پیشینه علوم اجتماعی در جهان اسلام-درسنامه-جامعه 12-مائده حسنی
سپاس از توجه شما
تهیه کننده:
مائده حسنی - دانشجوی رشته اقتصاد دانشگاه تهران
