هنر ژاپن
تمدن ژاپن از حدود 7000 ق.م وارد دوره نوسنگی (روستا نشینی) شد و در حدود 400 ق.م وارد دوره شهر نشینی شدند.
در شکل گیری و تکامل فرهنگی تمدن ژاپن، تمدن های چین و کره و آیین بودا نقش اساسی داشتند.
ژاپنی ها در سده های 5 تا 7 میلادی از طریق جاده ابریشم با هنر آسیای غربی (ایران و هند) آشنا شدند. به عنوان نمونه در معبد نارا (خزائن سلطنتی شوسوئین) تعدادی از اشیاء دوره ساسانی دیده می شود.
ژاپنی های همانند چینی ها شیفته طبیعت بودند با این تفاوت که نگاهشان به طبیعت با احساساتی گری آمیخته است و غالبا به افراط، تفنن و تظاهر می گراید. علاقه مندی ژاپنی ها به طبیعت با احساسات زود گذر و تا حدی سطحی آمیخته شد.
نکته: نقاشی ژاپنی و آثار ژاپنی ظاهری چینی دارد اما بیشتر صوری، تزئیینی و تصنعی است و به تفنن می گراید اما هنر و نقاشی چینی اغلب متفکرانه و عارفانه است.
هنر ژاپن در تمام مراحل تحول خود از هنر چین مایه گرفت.
در هنر ژاپنی، حساسیت به بافت، علاقه به رنگ های درخشان، ترکیب بندیهای گیرا، جلوه های تزئیینی بیش از جنبه های پویا، ژرف و نومایه دیده می شود.
هنر اصلی ژاپنی ها← همانند چینی ها، نقاشی و خوشنویسی است.
قطع رابطه ژاپن با چین در اواخر سده 9 میلادی باعث رشد سنت های بومی و نقاشی بومی شد.
نکته: چینی ها، نقاشی طوماری را در خدمت منظره نگاری و ژاپنی های آن را در خدمت تجسم رویدادهای زندگی گرفتند.
مهم: خصوصیت بارز سبک یاماتو-ئه (نقاشی های طوماری):
1) قلم گیری های سریع و نازک
2) رنگ ها تخت و درخشان
3) تجسم فضا از زاویه دید بال
یاماتوئه نوعی نقاشی طوماری روایی است که در قرن 12 در ژاپن شکل گرفت و موضوع آن:
1) زندگی نامه ها
2) رویدادهای تاریخی
3) داستان های عامیانه و ادبی
نمونه ای از این نقاشی های طوماری: سوزاندن کاخ سانچو (طومار افقی) است که یک قیام اجتماعی را نشان می دهد.
از اواخر سده 17 میلادی در ژاپن باسمه ها (چاپ دستی) رواج یافتند و تا اواسط سده 19 میلادی رونق داشتند.
هنر باسمه ژاپنی، معرف زنده ترین هنر بومی و مردمی است که دارای موضوعات زندگی روزمره و جدید است. این هنر در جهتی متفاوت از جریان های هنر خواص شکل گرفت.
باسمه های ژاپنی ← ارزان قیمت و قابل تکثیر بود، جنبه عامیانه و مردمی داشت.
درباسمه های ژاپنی ← انعکاس فرهنگ توده شهرنشین و جلوه های زندگی روزمره بود و این باعث شد مورد پسندطبقات بالا و ممتاز جامعه نباشد.
موضوعات متداول در باسمه های ژاپنی:
صحنه های عاشقانه - جنگاوران افسانه ای و تاریخی - صحنه های تئاتر کابوکی - چهره سازی از هنرپیشگان - گل و پرندگان و حیوانات و منظره (سوال کنکور 1400)
باسمه های ژاپنی تاثیری عمیق بر هنر اروپا در اواخر سده 19 میلادی داشت. به طور مثال تولوز لوترک، هنرمند سبک پست امپرسیونیسم با اثر پذیری از باسمه های ژاپنی پوستر های تبلیغاتی زیادی را چاپ و تکثیر کرد.
معرفی هنرمندان ژاپنی
هوکوسای، پرکارترین و نامدارترین استاد باسمه ژاپنی است. شهرتش به دلیل بداشت های مستقیم و تخلیلی از منظره های طبیعی بود که نوعی بدعت در هنر اکیوئه محسوب می شد.
ویژگی آثار هوکوسای: طراحی ساده، رنگ بندی نومایه و تسلط بر فرم تحولی تازه در منظره نگاری خاور دور به وجود آورد.
دفتر طراحی هوکوسای در 15 جلد، دایرهالمعارف زندگی ژاپنی می دانند.
هیروشیگه، از استادان برجسته باسمه ژاپنی است.
هیروشیگه به موضوعات منظره و زندگی روستایی پرداخت.
ویژگی کار هیروشیگه ← از روش چاپ رنگی با لوحه های چوبین در منظره نگاری شاعرانه استفاده کرد. باسمه هایش بر هنرمندان اروپایی و امپرسیونیست های سده 19 بسیار تاثیر گذار بود.
شاراکو، موضوع اصلی کارش را هنرپیشه های تئاتر کابوکی قرار داد.
اوتامارو، باسمه های رنگی جالبی از زنان، گلها و پرندگان ساخت.
هیشی کاوا مرنبو، جنبش چابگری را در اواخر سده 17 به راه انداخت.
سوزوکی هارونبو، با تاکید بر موضوع های روزمره، باسمه کاری چند رنگ را کامل تر کرد.
نمونه ای مشهور از باسمه ژاپنی، چشم انداز کوه فوجی اثر کاتسو شیگا هوکوسای است. در اینجا هوکوسای با تسلط بر فرم و تحولی عظیم که در منظره نگاری خاور دور به وجود آورد بر نقاشی سده 19 بسیار اثر گذاشت.
تندیس سازی ژاپنی:
نخستین تندیس های سفالی ژاپنی مربوط به هزاره 4 ق.م در واقع مربوط به دوره نوسنگی است.
نکته: خصوصیت تندیس های دوره نوسنگی ژاپن، غالبا طرحی حصیر گونه و درهم بافته دارند.
در سده 4 تا 7 میلادی، تندیس های هانیوا Haniva (تندیس های مقبره ای) در ژاپن شکل گرفتند.
هنگامی که صنعتگران کره و مبلغان بودا به ژاپن رفتند و طرز ساخت تندیس های بودا را به ژاپنی ها یاد دادند اولین تندیس های بودایی ساخته شده به دست ژاپنی ها مربوط به سده های 6 و 7 میلادی بود که برگرفته از هنر یونانی - بودایی بود و سبکی واقع گرایانه داشت.
نکته: اولین تندیس های بودای ژاپنی برگرفته از هنر یونانی- بودایی بود و سبکی واقع گرایانه داشت.
نمونه این تندیس ها: 2 تندیس بودا (ایستاده و نشسته) در معبد تودای-جی در نارا است.
معماری ژاپنی
ژاپنی ها در معماری هم از چینی ها پیروی می کردند. در ژاپن به دلیل عدم وجود سنگ های مناسب، از چوب مقاوم در برابر زلزله استفاده می کردند.
شکل بناهای ژاپنی ← یک تا چند طبقه و با اشکال مربع یا مستطیل با سقف شیب دار سفالی بود که رخ بام بر ستونی چوبی تکیه دارد و شکل ایوان را در نمای ساختمان به خود می گیرد و لبه ها مانند معماری چینی به سمت بالا خمیده هستند.
نمونه معماری معابد ژاپن ← معبد بیودو- این در اوجی مربوط به سده 11 میلادی است. تالار معبد بیودو- این به تالار هو- ئو- دو (ققنوس) معروف است.
نمونه ای دیگر از معماری ژاپن ← معبد هوریوجی در نارا مربوط به سده 8 میلادی است.
نماد معبد بیودو- این ← ققنوس یا هو-ئو-دو است.
هنر ژاپن به سه دوره تقسیم می شود:
- دوره آغازین
- دوره باستان
- دوره نوین
نخستین آثار هنری دوران آغازین ژاپن ← ردیف های استوانه ای گلی (هانیوا) به شکل جنگجویان و خانه بر تپه های تدفینی کوفان و ساختمان های چوبی اولیه و شکل گیری مذهب ژاپنی مرسوم به شین تو یا طریقت خدایان است. نمونه ساختمان های چوبی اولیه ← معبد ایزه یا ایسه
دوره باستان با ورود آیین بودا و حروف چینی اندیشه نگار (ایدئوگرام) همراه بود.
مهمترین میراث هنری دوره باستان ژاپن ← ساخت زیارتگاه های بودایی (هوریوجی)، ساخت کاخ های چوبی (تالار زرین) است که با نقاشی های دیواری و پیکره های مفرغی بودایی تزئیین شدند.
هنر دوره باستان ژاپن ← نقاشی دیواری + پیکره های مفرغی بودایی
نخستین میراث هنر محلی ژاپن در دوره هیان ← ایجاد مدارس اشرافی ،شکل گیری ادبیات ژاپنی ، داستان بلند طوماری گنجی و ساخت تالار ققنوس در معبد بیو دو- این در اوجی سده 11 میلادی است.
نکته: تثلیث (سه گانه مقدس) واکاشی در معبد هوریوجی از مفرغ از آثار دوره باستان است. (سوال کنکور )
دوران نوین ژاپن
دوران جدید با تاثیر پذیری از فرهنگ چینی(کاماکورا) و ساخت معابد جدید بودایی همراه است.
شکل گیری آئین ذن ژاپن تحت تاثیر چه فلسفه ای صورت گرفت:
آئین ذن ژاپنی با تاثیر از فلسفه چان (طریقت چینی) و آداب سامورایی، مجموعه نقاشی های کاخ سانچو و تندیس های چوبی رنگ آمیزی شده مربوط به دوران نوین ژاپن است.
دوران جدید مومویاما به لحاظ شرایط اجتماعی و درک زیبایی شناسی ژاپنی و قلعه ها و دژهای ژاپنی برای تثبیت موقعیت حکومتی پدید آمد.
در دوران جدید (مومویاما) ژاپن، چه هنرهایی شکل گرفت:
در این دوره، سنت گل آرایی، نمایش کابوکی، چاپ نقش های چوبی باسمه، تدوین مراسم چای، توجه به باغ های هلو و تزئینات هنری شکل گرفت.
برای مشاهده تصاویر به فایل ضمیمه مراجعه کنید.
منابع: کتاب دایره المعارف رویین پاکباز، کتاب سیر هنر در تاریخ 1 ، کتاب تاریخ هنر جهان، کتاب آشنایی با مکاتب نقاشی
تهیه و تنظیم: گلشن اسکندری دانشجوی سینما دانشگاه هنر تهران
