«چرا من پیشرفت نمیکنم؟»
همانطور که میدانید از میان عوامل مؤثر بریادگیری، فرایندهای فراشناختی بیشترین تأثیر را بریادگیری، پیشرفت درسی و موفقیّت تحصیلی دانشآموزان دارند. در آموزههای کانون نیز این موضوع به دفعات اشاره و تاکید شده است. اما متاسفانه اغلب دانشآموزان به این علّت که نمیدانند چگونه مهارتهای فراشناختی خود را کشف و استفاده کنند، از این بابت راه به جایی نبرده و همچنان، درس خواندن و افزایش نمره و تراز را فرایندی پیچیده میدانند که در سادهترین راهحلِ موجود، افزایش غیرمنطقیِ ساعات مطالعه، تستزنی انبوه، استفاده از کتابها و لوحهای آموزشی متنوع و کلاسهای پیدرپی را چارهی کار میبینند و خوب نتیجهی کار چندان رضایتبخش نخواهدبود.
شکی نیست که شرط اولِ موفقیّت، افزایش تلاش و همّت خودِ فرد بوده و همچنین نمیتوان نقش مهم منابع آموزشی و حتی تکنولوژی را در پیشرفت دانشآموزان نادیده گرفت. اما شک نکنید که این ابزارها و به اصطلاح مهندسی کردن امور نیست که به تمایزِ رتبههای برتر منجر شده است، تفاوت دانشآموزان برتر با سایرین در توجه به جزئیات است؛ همان جزئیاتی که شاید از نظر من و شما ساده، بدیهی و بیهوده جلوه میکند،یعنی همان عامل انسانی اما از جنبهی کیفیِ آن.
تلاش کنید تا غیر از این که بر تلاش و همّت خود میافزائید و علاوه بر این که منابع و روشهای بهینهی خودتان را کشف میکنید و میسازید، همانندیک عقاب، همه چیز را رصد کنید و با چشمان باز به رقابت بپردازید.
ما در این جا چند راهبرد عملیِ ساده اما مفید، جهت پیشرفتِ تدریجی تراز آزمون پیشنهاد میکنیم:
الف- راهبردهای ساختاری
1) مهندسی منابع:
مشخص است که در حال حاضر دیگر به آن صورت، منابع کمک آموزشی ضعیفی وجود ندارد و اغلب کتابها و لوحهای آموزشی موجود، نسبت به گذشته منابع مناسب و باکیفیتی محسوب میشوند. امّا این را که چه کتابی به درد شما میخورد باید خودتان و براساس ویژگیهای درسی و سطح تسلّط خود در هر مرحله تشخیص بدهید و صرفا بر اساس شنیدهها، تبلیغات و توصیههای محیطی اقدام نکنید.
توجه داشته باشید که با زمان محدودی که در اختیار دارید و با انبوه فعالیّتهای مربوط به مدرسه و آزمون، باید از مراجعه منابعی که شما را در پیچیدگی و ابهامِ بیشتر فرو میبرند، پرهیز کنید. این که در کانون اینقدر به تستزنی مرحله به مرحله و به اصطلاح پیمانهای تاکید میشود و ابزار مرتبط با آن، معرفی و تاکید میشود، از همین مهم ناشی میگردد.
2) تغییر در روشهای مطالعه و آزمون:
تا عادتها را برهم نزنید، تغییر نمیکنید و تا تغییر نکنید پیشرفت حاصل نمیشود. برای رسیدن به این امر، تقلید چارهی کار نیست، امّا میتوانید از روشهای افرادی که شرایطی مُشابه شما داشته و پیشرفت کردهاند (یادگیری از همتایان) ویا روشهای برترها (یادگیری از برترها) الگو گرفته و روشهایی از ایشان را با تفکّر و خلاقیت خویش، شخصیسازی نموده و اجرا کنید تا به پیشرفت برسید. کلکسیون روشهای مطالعه و مصاحبه با برترها در سایت کانون، مجلّهی آزمون، جلسات پنجنفره و. . . به همین دلیل طراحی شدهاند. این تغییر در روشها از تغییر در نگرش و برنامهریزی دانشآموز تا چگونگی مطالعه و جمعبندی هر درس و نهایتا مهارتِ آزمون دادن را شامل میگردند.
یادتان باشد، مقاومت در برابر تغییر، در بیشتر موارد از ترسیا تنبلی ناشی میشود، پس به نفس خود غلبه کنید.
3) برنامهریزی هدفدار اما انعطافپذیر:
بزرگترین مشکل و رایجترین شکایت دانشآموزانی که آزمون میدهند چیست؟: ما تموم نکردیم و به آزمون نمیرسیم!»
راهحل در خودِ مشکل نهفته است! برنامهی راهبردی را دوباره بررسی کنید. آزمونهای برنامهای کانون خاصیتِ پوششی دارند و ایستگاههای مرور و جبرانیِ بههنگام در آن پیشبینی شدهاست. پس اگر به هر دلیل نمیتوانید فعالیّتهای آمادهسازی همهی مباحث را تا قبل از آزمون به پایان برسانید اشتباه نکنید و درس خواندنِ بیوقفه و تا شبِ آزمونِ مباحثِ خوانده نشده را به مرور و جمعبندیِ قبل از آزمونِ هر چه خوانده شده و شبیهسازی آزمون ترجیح ندهید. تمرکز و آرامشی که از پسِ این راهبرد به دست میآورید سبب آن خواهد شد که در آزمون نتیجهی بهتری کسب کنید. یادتان که نرفته: « هشتاد درصدِ مباحث را با کیفیتِ صد به آزمون برسانم خیلی بهتر از این است که صد درصدِ مباحث را با کیفیتِ هشتاد ( البته که کمتر) به آزمون برسانم!»
پس برنامهی مطالعاتی خود را طوری پیشبینی و تنظیم کنید که شبیهسازی آزمون، مرور و جمعبندی مباحث خوانده شده حتما صورت پذیرند و اندک فعالیّتهای باقیمانده با خیال راحت به آیندهای نزدیک و مشخص موکول گردند.
ب- راهبردهای اجرایی
1) مهارت آزمون دادن:
شک نکنید که تاکید بر روشهایی چون «هدفگذاری چند از ده»، «خودنگاری»، «زمانهای نقصانی»، «تکنیک ضرب در منها»، «استراتژی بازگشت»، «تکنیک ف. ش. ن. م» و... بیدلیل نیست. اغلبِ این روشها بر اساسِ تحقیقات و معیارهای علمی و مُستندِ بینالمللی به دست آمده و فایدهی آنها به اثبات رسیده که در کانون بسط داده شدهاند. از خودتان بپرسید که چرا اکثرِ رتبههای برتر این روشها را داشته و شخصیسازی نمودهاند و ما اجرا نمیکنیم؟! و یا افرادی که به این روشها میخندند و شاید شما را از آنها نهی میکنند خودشان چه کردهاند و اصلا شناخت درستی از موضوع دارند یا خیر!
2) تعادل درصدی:
به تفاوت ساختاریِ «معدل» و «تراز آزمون» توجه داشته باشید. شما شاید بتوانید با نمرهی بالای یک یا دو درس جبرانِ نمرات پائینتر خود را در میانگین نمرات امتحانی داشته باشید، امّا در تراز آزمون، این مهم به همین سادگی به دست نمیآید و اتفاقا این تعادل درصدی است که تراز شما را ارتقاء خواهد داد. سریعترین و راحتترین راه افزایش تراز، همین روش است.
وقتی شما درس یا دروسی را به هر دلیل، در آزمون سفید میگذارید و یا درصد آن اختلاف زیادی با بقیهی دروس دارند (درصدِ اُفت)، تراز کل شما شکسته و تحتالشعاع قرار خواهدگرفت. پس خودتان را با گفتن این جمله که «چون نخوندم؛ پس اصلا نمیزنمش که بگم نرسیده بودم بخونمش و نزدم» گول نزنید. طوری برنامهریزی کنید که هیچوقت درسی در برنامهی شما مورد غفلت واقع نگردد و اگر هم هنوز به تسلّط خوبی در آن درس نرسیدهاید، بگردید و مباحثی از آن را که برای شما آسانتر و زودبازدهتر است یافته و همانها را کار کرده و به آزمون برسانید. باور کنید که اگر این درس را در آزمون سفید نگذارید، تراز آزمون از حالتی که سفید میگذاشتید و به جبران، درسی دیگر را چند درصدی بیشتر از حالت معمول میزدید، بیشتر خواهد شد.
3) تمرکزِ درس به درس:
حال پس از این که به تعادل درصدی در آزمون و تکرارِ آن در چند آزمون متوالی رسیدید میتوانید به دنبالِ افزایش درصدِ برخی دروس جهتِ پیشرفت بیشتر تراز باشید. برای این مهم، در یک زمان و روی همهی درسها هدفگذاری نکنید. بسته به شرایط، میتوانید از هدف گذاری روی دو درس در هر آزمون (یک درس عمومی و یک درس اختصاصی) شروع کنید و با پیشبینی و تدارکِ چگونگیِ رسیدن به این پیشرفت (تغییر منبع، استفاده از منابع مکمّل، تغییر روش و از همه مهمتر خلاقیّتهای شخصی)، پس از این که پیشرفتی محسوس حاصل گشت و در چند آزمون تثبیت شد به سراغ دو درسِ بعدی بروید. میزان کشش شما به هر درس، سطح دشواریِ مباحث جاری، سطحِ تسلّط شما و ضریب و بودجهبندی آن درس در کنکور، معیارهای مناسبی برای تشخیص اهداف شما خواهندبود و کارنامهی پنج نوع درسِ کانون نیز دیدگاه و کمک بسیار خوبی برای این که روی چه درسهایی هدفگذاری کنید، ایجاد خواهد نمود.
4) استراتژی رقابتی:
در راهبرد قبلی که مقدّم بر این روش هم است، شما خود را با خود مقایسه میکردید و در جستوجوی بهتر شدن نسبت به گذشته بودید. امّا در این راهبرد، شما از بطنِ محیط رقابتی موجود، روشی برای پیشرفت بیرون میکشید و بر طبق آن به پیش خواهید رفت.
استراتژی رقابتی پیشنهادی ما که بر اساسِ آموزههای مدیریتی است، دو بخش دارد:
4-1) نقطه ضعفِ من، نقطهی قوّتِ بقیه نباشد
شما به خوبی از نقاط قوّتِ دوستان و رقبای خود در آزمونها و کنکور باخبرید. نمودارها و آمارهای فراوانی برای آگاهی از این موضوعات وجود دارد و مثلا میدانید که به طور معمول، اغلب دانشآموزان درس دینی را در کنکور، بهتر از سایر دروس خود میزنند. لذا قبل از اینکه به فکر گُل زدن باشید، دفاع خود را تقویت کنید که گل نخورید. بله، شما نباید دروسی را که سایرین بهتر میزنند کمتر بزنید.
همچنین یکی دیگر از امکانات مفید کارنامهی آزمون که معمولا نادیده گرفته شده کار را برای شما باز هم آسانتر نموده است:
به ستون مقایسه با همبازهها در کارنامهی خود توجه کنید. در هر آزمون، وضعیت شما با رقبای همبازه در هر درس مقایسه شده و به صورت اعدادی مثبت و منفی و یا منطبق مشخص شده است. هدف شما تا اطلاع ثانوی این باشد که منفیهای این ستون را به حداقل منطبق تبدیل نمائید.
4-2) نقطه ضعفِ بقیه را به نقطه قوّتِ خود تبدیل کنم
در راستای این که بهترین دفاع، حمله است هدف بعدی شما این خواهد بود که به شرطِ حفظ نقاط قوّتِ خود، بر روی نقاط ضعفِ رقبا سرمایهگذاری کنید. مثلا دانشآموزان رشتهی انسانی میدانند که به طور کلی و در جامعهی آماری کنکور، دروس ریاضیات و زبان انگلیسی از نقاط ضعف دانشآموزان محسوب میگردند. این به شما راهکاری برای پیشرفت نمیدهد؟
البته همان ستون مقایسه با همبازهها و تبدیل دروس منطبق به دروس مثبت، خصوصا در دروسی که ارتقاءِ وضعیت برای سایرین به سادگی مهیّا نیست یا کمتر به آن توجه میکنند راهکاری موثر برای افزایش تدریجی تراز خواهد بود که همانطور که تاکید شد، باید بعد از اجرای همهی راهبردهای قبلی این روش را دنبال نمود.
بسیاری از رتبههای برتر با شناسایی رقبای اصلی خود در آزمونها و رصدِ کارنامه و چند از دهِ ایشان در هر درس در طی آزمونهای مختلف، استراتژی رقابتی بعدی خود را میچینند.
پیشرفت در ترازِ آزمون مستلزمِ فرآیندی هدفدار، مستمر و حساب شده است. ترازی که به هر روش، یک شبه پیشرفت آنچنانی داشته باشد، یک شبه هم از دست خواهدرفت. صبور باشید، غم به دل راه ندهید و امیدوار باقی بمانید. مطمئن باشید که برای نائل شدن به این پیشرفت، نیازمند کارهای عجیب و غریب نیستید.
پس جستوجو کنید و راهحلِهای مفید برای خود بیابید که «یا راهی خواهم یافت و یا راهی خواهمساخت.»