انسانها دارای ویژگیهای شخصیتی و خصوصیات فردی متفاوتی هستند. همین تفاوتها باعث ایجاد گرایشهای مختلف در افراد میشود؛ چنانکه بعضیها علاقهمند به موسیقی هستند، برخی به کارهای فنی علاقهی زیادی دارند و ممکن است گروهی هم نسبت به علوم پایه شوق یادگیری داشته باشند. این ویژگیهای فردی در حوزهی یادگیری و مطالعه هم تفاوتهایی ایجاد میکند که منجر به شناسایی روشهای انحصاری یادگیری برای هر فرد میشود.
دانشآموزی موفق است که خودش و خصوصیاتش را بهخوبی بشناسد. این یعنی فرد نسبت به خودش فراشناخت دارد. دانش فراشناختی در سه حوزهی کلی قابل بررسی است: دانش و اطلاعات مربوط به شخص یادگیرنده، دانش مربوط به موضوع مورد مطالعه و تکالیف آن و علم و آگاهی به راهبردها، روشهای یادگیری و نحوهی درستِ استفاده از آنها.
با شرح یک مثال موضوع بالا را روشنتر میکنیم: درس ریاضی را در نظر بگیرید. دانشآموزی که در این درس عملکرد پایینتری نسبت به سایر درسها دارد برای پیشرفت در درس مورد مطالعهاش میبایست فراشناخت را در سه زیرشاخه بررسی کند. اول آنکه نسبت به خودش این آگاهی را داشته باشد که چه زمانی را برای یادگیری این درس مناسبتر میداند و جزئیتر آنکه کدام یک از مباحث نظرش را بیشتر و بهتر جلب میکند.
در قسمت دوم فرد باید بررسی کند که موضوعی که قرار است مطالعه شود چه ویژگیهای متمایزی نسبت به سایر مباحث دارد. (به عنوان مثال: فرمولهای زیاد، بردار، جدول، محاسبات طولانی و... در درس ریاضی) این آگاهی باعث میشود فرد در هنگام مطالعه و تمرین ذهنیت لازم را داشته باشد و یاس و ناامیدی زودهنگام نخواهد داشت.
در مرحلهی آخر هم یادگیرنده از کلکسیون روشهای مطالعهی خودش و یا با الهام از افراد موفق، مناسبترین رویکرد برای آموختن مبحثی که ویژگیهای آن را در مرحلهی قبل بررسی کرده برمیگزیند و آن را فرا میگیرد. نکتهی مهم این است که فرد بتواند روشش را برای سایر افراد بیان کند یا به عبارت دیگر آنقدر مراحل بالا را بهطور شفاف انجام داده باشد که بتواند به دیگران هم یاد بدهد و آنها را توضیح دهد.
مثال بالا را برای خودتان در هر درس و موضوع جدیدی که میخواهید یادبگیرید به کاربندید و با کمترین اتلاف زمان و انرژی، بیشترین بازده را داشته باشید.