اهمیت برنامهریزی تحصیلی:
امور درسی یکی از مهمترین فعالیتهاست که اهمیت زیادی در سایر جنبههای زندگی دارد. بر این اساس انجام این فعالیت مهم به نحو احسن به طوری که نتایج خوب و عالی در بر داشته باشد اهمیت زیادی پیدا میکند. هیچ کاری بدون برنامهریزی فعالیتی کامل نخواهد بود.
فواید برنامهریزی تحصیلی:
به روشن شدن اهداف کمک میکند. وقتی کسی اقدام به تهیهی برنامهی تحصیلی میکند توجه بیشتری به اهداف برنامه مبذول میدارد و این کمک میکند تا شناخت بیشتری از اهداف پیدا کند و آنها را دستهبندی کند. اهداف طولانیمدت و کوتاهمدت را تشخیص دهد و هیچیک را فدای دیگری نکند.
از اتلاف وقت جلوگیری میکند:
مانند سایر امور زندگی، مسائل تحصیلی نیز از لحاظ تنظیم وقت و زمان دارای اهمیت هستند. برنامهریزی به فرد کمک میکند که استفادهی مفیدتری از مدتزمانی که در اختیار دارد داشته باشید و از اتلاف وقت جلوگیری کند. وقت در برخی موارد تحصیلی همچون نزدیکی امتحانات و در حین برنامهریزی برای کنکور اهمیت شایان توجهی دارد. از دست دادن وقت برابر خواهد بود با از دست دادن بسیاری از موفقیتها در آینده.
از اتلاف انرژی جلوگیری میکند:
استفاده از یک برنامهریزی استاندارد و با اصول صحیح علمی به فرد کمک میکند انرژی و توان ذهنی خود را بیهوده به هدر ندهد. در این نوع برنامهریزیهای استاندارد عمدتاً روشهای مفیدی مورد استفاده قرار میگیرد که موجب میشود فرد بیشترین استفاده را از توان ذهنی خود داشته باشد و از اتلاف آن جلوگیری کند. در برنامهریزی تحصیلی بر مبنای یافتههای روانشناسی اصلی با این محتوا در نظر گرفته میشود که بعد از مدتی (حدود ۴۵ دقیقه) بعد از شروع مطالعه و یادگیری منحنی یادگیری بسیار پایین میآید؛ به طوری که فرد یادگیری خوبی بعد از این زمان نخواهد داشت، مگر اینکه استراحت کوتاهی داشته باشد. با در نظر گرفتن اصولی از این قبیل، فرد برنامهریزی تحصیلی خود را طوری انجام میدهد تا هر ۴۵ دقیقه یک بار استراحت کوتاهی داشته باشد تا دوباره با تجدید قوای ذهنی شروع به یادگیری کند.
اصول صحیح برنامهریزی تحصیلی:
اهداف خود را روشن کنید:
برای برنامهریزی در تمام امور باید اهداف دقیق و روشنی داشته باشید. این موضوع در برنامهریزی تحصیلی حائز اهمیت فراوانتری است. برای خود روشن کنید که اهداف بلندمدت و کوتاهمدت شما چیست؛ مثلاً:
- هدف بلندمدت: قبولی در کنکور تجربی دانشگاه سراسری امسال
- هدف کوتاهمدت: مطالعهی فلان درسها در این ماه یا در این هفته
اهداف خود را زمان بندی کنید:
زمان دقیقی برای هر یک از اهداف کوتاهمدت تعیین کنید. مثلاً تعیین کنید که مطالعهی چه درسهایی را در چه مدتزمانی به اتمام خواهید بود.
مطالعهی درسها را به صورت موازی انجام دهید:
برخی افراد از شیوهی مطالعهی تکدرسی استفاده میکنند؛ مثلاً یک هفته برای یک درس. این شیوه موجب خستگی ذهنی و کاهش بازده یادگیری در آنها میشود. توصیه میشود به جای روش تکدرسی از شیوهی موازی استفاده کنید. به این ترتیب که دو یا سه درس را برای مدتزمان معین انتخاب کرده و مطالعه کنید. به این ترتیب خواهید توانست از خستگی ذهنی جلوگیری کنید. هر چه تنوع در زمانبندی مطالعهی این درسها بیشتر باشد به همان اندازه از خستگی ذهنی جلوگیری خواهید کرد. به برنامههای زیر با تنوعهای متفاوت توجه کنید. مطالعهی درس فیزیک، شیمی، ادبیات در یک هفته شامل ۲ روز اول فیزیک، ۲ روز دوم شیمی، ۲ روز سوم ادبیات. مطالعهی درس فیزیک، شیمی، ادبیات در یک هفته شامل صبح، فیزیک؛ ظهر، شیمی؛ عصر، ادبیات. توجه کنید که برنامهریزی دوم از لحاظ تنوع مناسبتر است؛ چون در یک روز ۳ درس مورد مطالعه قرار میگیرد، در حالی که در روش اول هر ۲ روز یک درس و این احتمال بیشتری دارد که موجب خستگی ذهنی شود.
تناسب میان درسها را رعایت کنید:
در برنامهریزی برای مطالعه رعایت تناسب، مسئلهی مهمی است. تنوع در انتخاب درسها نیز مهم است. انتخاب درسهای فیزیک، شیمی، ریاضی در یک مدتزمان مشترک کارایی خوبی نخواهد داشت. شیوهی مطالعهی این درسها به یکدیگر نزدیک است و خستگی بیشتری به همراه خواهد داشت. همهی آنها با انواع فرمولها سروکار دارند و این تداخل مطالب را پیش خواهد آورد؛ بنابراین بهتر است از چنین ترکیبی استفاده کنید: شیمی، ادبیات، فیزیک یا شیمی و ادبیات، فیزیک و بینش، ریاضی و زیستشناسی.
استراحت را در برنامهریزی خود فراموش نکنید:
زمانی که برای کنکور یا برای امتحانات برنامهریزی میکنید علاوه بر استراحتی که هر ۴۵ دقیقه یک بار و به مدت یک ربع برای خود در نظر میگیرند، هر چند ساعت یک بار مدتزمان طولانیتری برای استراحت در نظر بگیرید و استراحت طولانیتری برای پایان هر مقطع زمانی (مثلاً یک هفته، یک ماه) و شروع مقطع در نظر داشته باشید. دانشآموزی که برای یک هفته، مطالعهی درس شیمی و ادبیات را انتخاب کرده است، به طوری که هر روز صبح شیمی و هر بعدازظهر به مطالعهی ادبیات میپردازد، در فاصلهی هر ۴۵ دقیقه مطالعه، یک ربع استراحت میکند و هر ۳ چهل و پنج دقیقه یک استراحت ۴۵ دقیقهای برای خود دارد. در پایان هفته که بعدازظهر جمعه را در نظر گرفته است به طور کامل به استراحت میپردازد تا هفتهی بعد را برای مطالعهی فیزیک و زیستشناسی با انرژی بیشتری شروع کند.
برنامهریزی برای طول سال تحصیلی:
برنامهریزی برای طول سال تحصیلی اندک تفاوتهایی با سایر برنامهریزیهای تحصیلی مثل آمادگی برای کنکور دارد. اهداف شما با اهداف مدرسه در هم میآمیزد و شما برای برنامهریزی درسی خود تا حدی از برنامهریزی مدرسه تبعیت میکنید. با این حال در کنار اهداف برنامهریزیشدهی مدارس که برای شما تعیین میکند در چه روزی به مطالعهی کدام درسها بپردازید، اهداف خود را در راستای همان درسها تنظیم کنید و سایر اصول برنامهریزی را نیز رعایت کنید.