حواسپرتی نقطهی مقابل تمرکز حواس است. تمرکز حواس استعداد ثابت نگاه داشتن توجه و دقت روی موضوع یا کاری است که به میل و اراده انتخاب شده است.
حواسپرتی دو نوع است:
حواسپرتی بیرونی: به محیط پیرامون فرد و تحریکاتی غیر عادی که توسط حواس مختلف انسان ایجاد میشوند ارتباط پیدا میکند. سردی، گرمی، سروصدا، نور خورشید، نور ضعیف و... ممکن است فرایند تمرکز حواس را با اشکال مواجه کند و سبب بروز حواسپرتی شود.
حواسپرتی درونی: عبارت است از افکار و اندیشههایی که مانع توجه دقیق به مطالعه و تمرکز حواس میشوند. مانند خیالبافی، بیماریهای جسمی و روانی، گرسنگی و تشنگی زیاد، بیخوابی و... . برای مقابله با حواسپرتی و ایجاد تمرکز حواس ابتدا باید منشأ حواسپرتی را بشناسید و به این نکته پی ببرید که آیا حواسپرتی علت درونی دارد یا بیرونی.
چهطور تمرکز بیشتری داشته باشیم؟
علاقهمندی به موضوع مطالعه: علاقه داشتن به موضوع مطالعه موجب دقت و افزایش تمرکز حواس میشود.
علاقهمند و فعال بودن هنگام مطالعه: لازمهی فعال بودن هنگام مطالعه استفاده از متونی است که خوانندهی منفعل را به خوانندهای فعال تبدیل کند. یادداشتبرداری، طرح سؤال، علامتگذاری هنگام مطالعه و... موجب فعال شدن ذهن میشود.
برنامهریزی مطالعه: یعنی نقشه کشیدن برای رسیدن به اهداف مطلوب مورد نظر. یک برنامهی مطالعاتی باید این ویژگیها را داشته باشد:
- در قالب برنامههای بلندمدت و کوتاهمدت باشد. برنامهریزی بلندمدت زمانی است که فرد خود را برای شرکت در کنکور آماده میکند و میتواند برای یک تا سه سال یا بیشتر باشد. برنامهریزی کوتاهمدت به صورت برنامههای ماهیانه، هفتگی و روزانه است که در آن، فرد پس از اجرای برنامه به بررسی آن در پایان روز یا هفته میپردازد.
- برنامه باید قابل انعطاف باشد؛ یعنی طوری تنظیم شود که در برخورد با حوادث و اتفاقات پیشبینینشده نیز انعطافپذیر و قابل اجرا باشد.
- برنامهریزی توسط خود فرد صورت گیرد؛ زیرا هر فرد با شناخت دقیق امکانات و موقعیت خود بهترین شرایط را برای برنامهریزی دارد.
- نظم در اجرای دقیق برنامه از لوازمات یک برنامهریزی است. نظم ضامن اجرای برنامه است.
- متناسب و بهاندازه باشد و در آن، مطالعه کردن، عبادت، تفریح، استراحت، تغذیه، ورزش، کار و فعالیت و خلاصه زندگی کردن متناسب و کافی باشد.
استفاده از تکنیک ایست و توقف کن: این کار، خیلی ساده به نظر میرسد اما مؤثر است. وقتی متوجه میشوید که فکرتان از موضوع منحرف شده است به خودتان بگویید: «توقف کن» و سپس بهآرامی توجه خود را به جایی که میخواهید برگردانید.
اختصاص زمانی برای نگرانیها: در طول روز وقت خاصی را به مسائلی که ذهنتان را مشغول میکند و موجب نگرانیتان میشود اختصاص دهید. این کار به ویژگیهای روحی و روانی و تجربیات فرد بستگی دارد. زمانی که افکار مزاحم باعث نگرانی میشوند به یاد آورید که زمان ویژهای برای آنها در نظر گرفتهاید و اجازه دهید از ذهن شما خارج شوند تا دوباره تمرکز خود را روی مطالب به دست آورید.
ثبت عوامل حواسپرتی: یکی دیگر از روشهای مقابله با حواسپرتی و تقویت تمرکز، یادداشت کردن حواسپرتیهای ذهنی است.
حذف محرکهای مزاحم: سروصدای زیاد، نور شدید یا ضعیف، تصاویر و... باعث حواسپرتی میشوند. برای ایجاد تمرکز باید ابتدا محرکهای مزاحم را از اتاق مطالعه حذف کنید.
توجه کامل به مطالعه: به محض نشستن پشت میز مطالعه، خواندن را شروع کنید و شک و تردید و دودلی را از خود دور کنید. برخی عادت دارند هنگام مطالعه به کارهای جانبی مانند بازی با خودکار و انگشتان، تماشای تلویزیون، گوش کردن به موسیقی، توجه به افراد دیگر و... بپردازند. پرداختن به هر کاری جز مطالعه موجب حواسپرتی میشود.
ثابت بودن مکان مطالعه: از جمله عواملی که در سیر و تداوم مطالعه و برقراری تمرکز حواس نقش دارند مکان مطالعه است. اتاقی را برای مطالعه انتخاب کنید که هر روز و در ساعتهای معینی از روز در اختیار شما باشد؛ زیرا استفاده از یک مکان ثابت سبب آمادگی ذهنی برای تمرکز حواس در حین مطالعه میشود.
نور مناسب برای مطالعه: نور مناسب در اتاق مطالعه، تمرکز حواس را بهبود