فرض کنيد که فردي، مطلبي را به طور دقيق مطالعه کرده است.
سوال: آيا کار تمام شده است؟  قطعاً خير!
- چرا؟
- به اين دليل که جايگاه درک مطلب بعد از خواندن دقيق، بستري متزلزل و غيرقابل اعتماد است.
اين جايگاه در بهترين شرايط، تنها قابليت نگهداري مطالب خوانده شده، حفظ شده و درک شده را تا 2 روز دارد و پس از آن با يک افت سريع و تصاعدي، حذف مطالب آغاز مي‌شود.
اين جايگاه «حافظه کوتاه مدت»(1) نام دارد؛ حافظه‌اي مهم، اما موقت که در مطالعه بايد به عنوان يک واسطه به آن نگريسته شود. واسطه‌اي که وظيفه انتقال داده‌هاي ورودي از طريق مطالعه را به حافظه بلندمدت، به عهده دارد. www.zibaweb.com

● پس:
مکمل مطالعه دقيق هنر انتقال دادن مطالب خوانده شده به حافظه بلندمدت است. اساسي‌ترين راه در اين زمينه نيز مرور است. (3)
درست است که با خواندن دقيق و يادگيري اصولي و درک عميق، 90 درصد از راه مطالعه را مي‌پيماييم؛ اما بايد حواسمان باشد اگر 10 درصد باقي مانده مسير تا مقصد نهايي را ادامه ندهيم، عملاً به هدف نرسيده‌ايم و کل تلاش انجام شده، بيهوده و ابتر مي‌شود. به بيان ساده، بيشتر آنچه را که در زمان مطالعه به دست آورده‌ايم، به راحتي بر باد مي‌رود.

● مرور هدفمند و سازمان‌دهي شده:
اساسي‌ترين عامل حفظ مطالب خوانده شده است.
اطلاعات مهم حافظه کوتاه مدت را که هنگام مطالعه به دست آمده، به حافظه بلندمدت منتقل مي‌نمايد.
زمان پايداري مطالب خوانده شده را در حافظه افزايش مي‌دهد.
قشر خاکستري مغز (کورتکس) را فعال مي‌کند.
مرور در کدام مرحله مطالعه صورت مي‌گيرد؟
مرور يکي از قسمتهاي مهم مرحله بعد از مطالعه است؛ يعني – بر اساس يک زمان‌بندي دقيق که بعداً اشاره خواهيم کرد- پس از اينکه خواندن، يادگيري و درک کامل صورت گرفت، مرور شروع مي‌شود.
مرور، عامل يادگيري نيست؛ ولي يادآوري را تضمين مي‌کند.

● چه چيزي را بايد مرور کرد؟
اساساً در مرور، از يادداشت‌برداري‌هايي که هنگام مطالعه تهيه کرده‌ايم، استفاده مي‌شود. البته مي‌توان از روي منابع اصلي (کتاب، جزوه و… ) هم مرور کرد که اين کار نيز مفيد است؛ اما مرور هر قدر صحيح‌تر و دقيق‌تر انجام شود، تأثير آن قدرتمندتر و عميق‌تر خواهد بود.

● جايگاه مرور در فهم مطالب چيست؟
فهم، شامل دو سطح و مرحله است که پس از هم به صورت مرتب صورت مي‌گيرد. سطح اول فهم، ورود و پايداري اطلاعات خوانده شده در حافظه بلندمدت است که هدف از آن، دسترسي ارادي به اطلاعات خونده شده در هر زمان است؛ مثلاً در زمان برگزاري امتحان يا مباحثه يا تدريس، ما نياز به فراخواني کامل اطلاعاتي داريم که قبلاً مطالعه کرده‌ايم.
فهم سطح اول، پيش‌نياز فهم اصلي يعني فهم سطح دوم است. هدف فهم سطح دوم، خلق است؛ يعني اينکه بتوانيم از اطلاعات موجود در حافظه بلندمدت استفاده کرده و مطلب و مفهوم يا نظريه و فکر جديدي را خلق کنيم.
حال به وظيفه مرور دقت کنيد. مرور، وظيفه اجراي فهم سطح اول را بر عهده دارد؛ يعني پايداري اطلاعات در حافظه بلندمدت.
از آنجايي که فهم سطح دوم بدون فهم سطح اول ميسر نمي‌شود، مرور و جايگاه مرور در فهم مطلب، کاملاً روشن و مشخص مي‌شود.

◊ مرور چگونه انجام مي‌شود؟
مهم‌ترين عامل در چگونگي مرور، رعايت زمان‌بندي آن است. براي مثال، گياهي تزييني را تصور کنيد که در گلدان زيبايي قرار دارد. آيا با يک آبياري، ريشه‌هاي اين گياه مي‌تواند براي هميشه از مخزن گلدان خود تغذيه کند؟
مطمئناً خير؛ بلکه بايد مثلاً هر 3روز يک‌بار به اين گياه آب داده شود؛ زيرا با هر بار آبياري، نفوذ آب درخاک تا 3 روز مي‌تواند جوابگوي گياه باشد و اگر آبياري مرتب صورت نگيرد، شاهد پژمردگي روز به روز آن گياه زيبا خواهيم بود.
ذهن انسان هم نياز به آبياري منظم و مستمر دارد و با يک بار مطالعه، تا زمان بسيار اندکي ذهن مي‌تواند از اطلاعات ورودي استفاده کند. اگر اين اطلاعات ورودي را رها کنيم، پژمردگي ذهن و فراموشي مطالب، تنها نتيجه ممکن خواهد بود.
پس از گذشت 24 ساعت از زمان مطالعه، 70 درصد از محتواي خوانده شده فراموش مي‌شود. اين نقطه به قله فراموشي معروف است. پس حتماً بايد مطالب خوانده شده را يک روز بعد از مطالعه، دوباره مرور کرد تا پايداري مطالب حفظ شود.
به جدول زير دقت کنيد:

نوع مرور شماره مرور زمان مرور مدت پايداري اطلاعات
الزامي 1 1 روز پس از مطالعه 10 روز
2 10 روز بعد از مرور اول 1 ماه
3 1 ماه بعد از مرور دوم 4 ماه
4 4 ماه بعد از مرور سوم 1 سال
اختياري 5 1 سال بعد از مرور چهارم 2 سال
6 2 سال بعد از مرور پنجم 5 سال
7 5 سال بعد از مرور ششم 10 سال
8 10 سال بعد از مرور هفتم 20 سال
9 20 سال بعد از مرور هشتم 80 سال

در بخش مرور الزامي، چهار مرور منظم زمان‌بندي شده خواهيم داشت. مرور اول که يک روز پس از مطالعه خواهد بود، باعث مي‌شود قشر خاکستري مغز فعال شود و محتواي مطالعه شده تا 10 روز در حافظه دوام يابد. پس مرور دوم، 10 روز بعد از مرور اول خواهد بود تا مطالب خوانده شده، به مدت يک ماه ديگر پايداري خود را حفظ نمايد.
مرور سوم، يک ماه پس از مرور دوم و مرور چهارم، چهار ماه پس از مرور سوم خواهد بود. مرور چهارم باعث مي‌شود يادآوري تمامي اطلاعات تا يک سال بعد از آن به راحتي انجام شود.
بخش مرور اختياري، براي افرادي است که تمايل به استمرار طولاني مدت و پايداري هميشگي اطلاعات در حافظه بلندمدت خود را دارند.