سلام به همه دوستان.
در این مطلب قصد داریم درسنامه مربوط به دروس 8 و 9 و 10 از جامعه شناسی دهم را توضیح دهیم. امیدواریم مطالب بیان شده به شما در یادگیری بیشتر کمک نماید.
 | دانشجوی رشته ی روانشناسی دانشگاه تهران رتبه 29 منطقه دو- کنکور انسانی 1400 |
نکات درس هشتم:
هویت آن چیزی است که در پاسخ به کیستی معین میشود و فرد با آن از افراد دیگر متمایز میگردد.
ویژگی های هویت:
اکتسابی بودن: ویژگی هایی که خود فرد در به دست آوردن آنها نقش دارد. مثل مهربان بودن.
انتسابی بودن: ویژگی هایی که فرد در به دست آوردن آنها نقشی ندارد. مثل دختر یا پسر بودن.
ثابت بودن: برخی ویژگی های فرد تغییر نمیکنند و ثابت هستند. مانند مکان تولد که ویژگی ثابتی است.
متغیر بودن: ویژگی های هویتی که ممکن است در طول زمان تغییر کنند. مانند دانش آموز بودن که تغییر می یابد.
فردی بودن: ویژگی های هویتی که مربوط به خود ما هستند. مانند زودرنجی.
اجتماعی بودن: ویژگی های هویتی که در بافت اجتماع و جامعه معنی می یابند. مانند ایرانی بودن که تنها با عضویت در جامعه ایران معنی می یابد.
سه بعد متمایز هویت انسان که با یکدیگر در تعاملند:
بعد جسمانی: بدن و هر آنچه مربوط به آن است، بعد جسمانی نامیده میشود. مثل چاق یا لاغر بودن.
بعد نفسانی: آنچه مربوط به نفس و ویژگی های اخلاقی و روانی است، بعد نفسانی نامیده میشود. مثل احساساتی یا منطقی بودن.
بعد اجتماعی: نقش و عضویت هر فرد در بافت اجتماع مربوط به این بعد میشود. مثل ایرانی یا انگلیسی بودن.
ارتباط بعد جسمانی با نفسانی: مثلا ترشح بیش از اندازه غده تیروئید باعث عصبانیت انسان میشود.
ارتباط بعد اجتماعی با نفسانی: مثلا یک انسان با تقوا یک جامعه را دگرگون میکند.
ارتباط هویت اجتماعی با هویت فردی:
هویت جهان اجتماعی بر اساس عقاید و ارزش های کلا آن شکل میگیرد و سپس بر اساس این لایه های عمیق، لایه های سطحی مثل هنجار هاو نمادها شکل میگیرند. وقتی هویت جامعه شکل گرفت، افراد متناسب با این هویت، هویت اجتماعی می یابند. مثلا جامعه سرمایه داری افراد را بر اساس ثروت و اموالشان به رسمیت میشناسد. جامعه ی دینی افراد را بر اساس یک نوع دین خاص به رسمیت میشناسد. همچنین هویت فردی افراد در گرو هویت اجتماعی جامعه آنهاست. مثلا یک جهان اجتماعی با هویت سرمایه داری خود نمیتواند یک فرد با تقوا و قانع را در درون خود بپذیرد. برعکس آن نیز امکان پذیر است و هویت فردی قانع و با تقوا با ویژگی های الهی با هویت جمعی متجدد و سرمایه گرا سازگاری ندارد.
گاهی پیش می آید که درباره برخی از ویژگی های هویتی خود دچار تردید میشویم. در این شرایط ممکن است درباره این ویژگی ها تامل و تفکر کنیم یا از افراد دیگر درباره نقاط قوت و ضعف خود بپرسیم. همچنین ممکن است به روان شناس یا مشاور مراجعه کنیم.
ممکن است در شناخت ویژگی های هویتی و هویت خود دچار اشتباه شویم و این بسیار طبیعی است زیرا وجود مباحث گسترده درباره هویت نشان میدهد که امکان خطا در شناخت آن وجود دارد.
نکته مهم:
پیامبران و اولیای الهی نیز از دیرباز دربارۀ ابعاد الهی و فطری هویت فردی و اجتماعی انسان و همچنین دربارۀ غفلت و فراموشی انسان ها از خویشتن، سخن گفته اند.
نکات مربوط به درس نهم:
جهان اجتماعی برای بقا و تداوم خود، به افراد ارزش ها و شیوه ی زندگی را می آموزد و افراد برای اینکه بتوانند در جهان اجتماعی مشارکت لازم را داشته باشند، این ارزش ها و شیوه زندگی را می آموزند. به تدریج فرد با حقوق و تکالیف خود آشنا میشود.
جامعه پذیری یعنی فرایندی که هر فرد برای مشارکت در جهان اجتماعی طی میکند و در طی این فرایند هویت اجتماعی او شکل میگیرد.
کژروی اجتماعی یعنی کنش هایی که بر خلاف عقاید، ارزش ها و هنجار های جامعه هستند.
روش های پیشگیری و کنترل کژروی های اجتماعی:
تبلیغ و اقناع: آموزش ارزش ها و عقاید از طریق آموزش به گونه ای که افراد برای پذیرش آنها قانع شوند. بدین وسیله فرهنگ در افراد درونی میشود زیرا هرچه قدرت اقناع یک جامعه بالاتر باشد افراد عقاید و ارزش های آن را بهتر میپذیرند.
تشویق و پاداش: تشویق کردن و پاداش دادن به افرادی که مطابق ارزش ها و عقاید عمل میکنند.
تنبیه و مجازات: تنبیه و مجازات افرادی که به کژروی لجتماعی مبتلا شده اند.
تشویق و تنبیه دو شیوه دارد: رسمی و غیر رسمی.
غیر رسمی: توسط خانواده و همسالان. رسمی: سازمان های رسمی مثل اداره، پلیس.
کنترل اجتماعی: فعالیت هایی که برای پذیرش فرهنگ جامعه و انطباق افراد با انتظارات جامعه صورت میگیرد. کنترل اجتماعی نیاز به روش های مناسب دارد زیرا هر جهان اجتماعی که روش های مناسبی برای آن نداشته باشد، در معرض خطا قرار میگیرد و بازتولید و تداوم آن با مشکل مواجه خواهد شد.
نکاتی درباره ی امر به معروف و نهی از منکر:
این مورد در فرایند کنترل اجتماعی و جامعه پذیری نقش بسیار مهمی دارد.
امر به معروف و نهی از منکر گاهی تنبیهی و گاهی تشویقی است و در سطوح مختلفی به شکل همگانی یا سازمانی انجام میشود.
نکات مربوط به درس 10:
موقعیت اجتماعی: جایگاهی که فرد در جامعه یا گروه اجتماعی دارد به عنوان موقعیت اجتماعی او شناخته میشود. ما با استفاده از موقعیت اجتماعی فرد، درباره او اطلاعاتی را به دست می آوریم.
تحرک اجتماعی یعنی جابجایی فرد از یک موقعیت اجتماعی به موقعیت اجتماعی دیگر. تحرک اجتماعی انواعی دارد: صعودی، نزولی و افقی.
تحرک صعودی: جابجایی از یک موقعیت اجتماعی نازل تر به یک موقعیت اجتماعی بالاتر. مثل تحرک اجتماعی کارمند که به رئیس بخش خود تبدیل میشود.
تحرک نزولی: جابجایی از یک موقعیت اجتماعی بالاتر به یک موقعیت اجتماعی نازل تر. مثل تحرک اجتماعی یک رئیس بانک که به کارمند تدیل میشود.
تحرک افقی: جابجایی از یک موقعیت اجتماعی به یک موقعیت همتراز دیگر. مثل جابجایی کارمند بانک مسکن به بانک ملی که تغییری در کارمند بودن فرد ایجاد نکرده.
انسداد اجتماعی یعنی مسدود بودن راه تحرک اجتماعی. اگر در جامعه ای انسداد اجتماعی وجود نداشته باشد، راه پیشرفت و تحرک اجتماعی برای به دست آوردن موقعیت های بالاتر باز است. انسداد اجتماعی در جوامعی وجود دارد که موقعیت اجتماعی افراد بر مبنای ویژگی های انتسابی آنها مثل رنگ پوست و ... معین میشود. اما این به این معنی نیست که انسداد تنها در این جوامع موجود است. در جوامعی که موقعیت اجتماعی افراد بر اساس ثروت معین میشود نیز ممکن است چنین انسدادی وجود داشته باشد.
تحرک اجتماعی درون نسلی یعنی تحرک اجتماعی یک فرد نسبت به خودش. مثلا یک فرد از پزشک بودن به جراح تبدیل میشود.
تحرک اجتماعی میان نسلی یعنی تحرک اجتماعی فرد نسبت یک نفر دیگر. مثلا فرزند یک کارگر که پزشک میشود.
جهان اجتماعی به تناسب هویتش برخی فرصت ها را تشویق و برخی را منع می نماید. مثلا یک جهان اجتماعی که ارزش های نژاد پرستانه دارد، تحرک اجتماعی را تنها برای یک نژاد خاص فراهم می نماید.
زمانی پیش می آید که تغییرات هویتی افراد با چارچوب ها و عقاید جهان اجتماعی همسو نیست. در این شرایط تعارض فرهنگی پدید می آید که این تعارض میتواند ناشی از علل درونی یا بیرونی باشد. تعارض ناشی از علل درونی مربوط به فعالیت ها و نوآوری های افراد در جهان اجتماعی است و تعارض فرهنگی ناشی از علل بیرونی پیامد تاثیر پذیری از جهان های دیگر است.
-به ترتيب، هريك از موارد زير مربوط به كدام بخش نمودار مقابل است؟
ـ جهان اجتماعي مانع شكوفايي برخي از اخلاقيات مي شود.
ـ يك انسان باتقوا، جهاني را تغيير مي دهد.
ـ براي هر كاري كه نيت و ارادة آدمي در انجام آن قوي باشد، بدن دچار ضعف و ناتواني نميشود.
ـ در شرايط اقليمي متفاوت، شيوة زندگي اجتماعي مردم، متفاوت است.
1 ) الف ـ د ـ ج ـ ب 2 ) د ـ الف ـ ج ـ ب 3 ) الف ـ د ـ ب ـ ج 4) د ـ الف ـ ب ـ ج
-هر يك از موارد زير، به ترتيب به كدام ويژگي هويتي اشاره دارد؟
ـ سفيدپوست
ـ سختكوش
ـ كشاورز
ـ كانادايي
1 ) انتسابي و ثابت ـ متغير و فردي ـ فردي و اكتسابي ـ متغير و فردي
2 ) اكتسابي و متغير ـ اكتسابي و اجتماعي ـ فردي و اكتسابي ـ انتسابي و اجتماعي
3 ) ثابت و فردي ـ اكتسابي و فردي ـ اجتماعي و متغير ـ انتسابي و اجتماعي
4 ) متغير و فردي ـ متغير و اجتماعي ـ اجتماعي و متغير ـ انتسابي و ثابت
جاهاي خالي عبارت هاي زير به ترتيب با كدام گزينه كامل مي شود؟
ـ جهان اجتماعي پس از تولد هر فرد ...
ـ اقناع روشي است كه به وسيلة آن ...
ـ فرهنگهايي قدرت اقناع بيشتري دارند كه ...
1 ) بخشي از هويت اجتماعي او را تعيين ميكند. ـ فرهنگ در افراد دروني ميشود. ـ ظرفيت عقلاني و منطقي بيشتري دارند.
2 ) بخشي از هويت فردي و انتسابي او را تعيين ميكند. ـ افرادي كه مطابق ارزشها عمل ميكنند، تشويق ميشوند. ـ با فطرت آدميان سازگارترند.
3 ) هويت اجتماعي و اكتسابي او را تعيين ميكند. ـ افرادي كه دچار كژروي اجتماعي شدهاند، تنبيه ميشوند. ـ افراد كنش ها و اعمال متناسب بـا آن فرهنگ را بهتر انجام دهند.
4 ) هويت فردي، اكتسابي و اجتماعي او را تعيين ميكند. ـ هويت اجتماعي افراد شكل ميگيرد. ـ افراد را بـراي پـذيرش عقايـد و ارزشهـاي خـود قـانع كنند.
جامعهاي كه براي كنترل اجتماعي روشهاي مناسبي دارد ...
1 ) فرهنگش دروني ميشود.
2 ) در انتقال هويت از نسلي به نسل ديگر دچار مشكل ميشود .
3 ) از روشهاي تبليغ و اقناع بيشتر استفاده مي كند.
4 ) در معرض آسيب قرار نميگيرد.
علت به وجود آمدن هر يك از موارد زير به ترتيب كدام است؟
- جامعه در معرض آسيب ها و ناهنجاري هاي بيشتر قرار مي گيرد و دوام و بقاي آن تهديد مي گردد.
- افراد، كنش ها و اعمال متناسب با فرهنگ را بهتر انجام مي دهند.
- افراد نقش هاي اجتماعي را نميپذيرند.
- استفاده از روش هاي تبليغ، تشويق و تنبيه .
1 ) عدم وجود جامعه پذيري - فرهنگ با قدرت اقناع بالا ـ نداشتن روشهاي مناسب براي تبليغ، تشويق و تنبيه ـ زمينة منطقـي و عقلانـي بيشـتر و سازگاري با فطرت آدميان
2) نداشتن روشهاي مناسب براي كنترل اجتماعي ـ فرهنگ با قدرت اقناع بالا - عدم وجود جامعه پذيري ـ پيشگيري و كنترل كژرويهاي اجتماعي
3) نداشتن روشهاي مناسب براي تبليغ، تشويق و تنبيه ـ تنوع كنشهاي اجتماعي انسانها ـ عدم وجود جامعه پذيري ـ انطباق افراد با انتظارات جامعه
4) عدم وجود جامعه پذيري ـ تنوع كنشهاي اجتماعي انسانها ـ عدم وجود كنترل اجتماعي ـ وجود جامعه پذيري
سوال 1: گزینه 1.
جهان اجتماعي مانع شكوفايي برخي از اخلاقيات ميشود: جهان اجتماعي بر جهان نفساني
يك انسان باتقوا، جهاني را تغيير ميدهد: جهان نفساني بر جهان اجتماعي
براي هر كاري كه نيت آدمي در انجام آن قـوي باشـد، بـدن دچـار ضـعف و ناتواني نميشود: جهان نفساني بر جهان طبيعي
در شرايط اقليمي متفاوت، شيوة زندگي اجتماعي مردم متفاوت است: جهان طبيعي بر جهان اجتماعي .
سوال 2: گزینه 3.
سفيدپوست : انتسابي، فردي، ثابت
سختكوش : اكتسابي، فردي، متغير
كشاورز : اجتماعي، اكتسابي، متغير
كانادايي : اجتماعي، انتسابي، ثابت
سوال 3: گزینه 1.
- «عبارت اول»: جهان اجتمـاعي پـس از تولـد هـر فـرد، بخشـي از هويـت اجتماعي او را تعيين ميكند؛ يعني آن فرد را بهعنوان يكي از اعضـاي خـود به رسميت ميشناسد.
- «عبارت دوم»: اقناع روشي است كه به وسيلة آن، فرهنگ در افراد درونـي ميشود.
سوال 4: گزینه 4.
جامعهاي كه براي كنترل اجتماعي روشهاي مناسبي دارد:
- در معرض آسيب قرار نميگيرد.
- در بازتوليد هويت دچار مشكل نميشود.
- دوام و بقاي آن تهديد نميشود.
شما دانش آموزان عزیز نیازمند است تا پاسخ تست یک قدم فراتر را در قسمت کامنت ها برای ما بنویسید.
تهیه کننده:
آیدا علی بخشی- دانشجوی رشته روانشناسی دانشگاه تهران
سپاس از توجه شما
ارتباط با ما
برای ارتباط بیشتر با برترها و رزرو پشتیبان ویژه ، پیج و کانال تلگرام کانون برترها را دنبال کنید .
همچنین میتوانید با شماره ۰۲۱۸۴۵۱ داخلی ۳۱۲۳ تماس بگیرید .
