گوارش و جذب مواد
سلام.
در این مطلب بهترین پرسش و پاسخ های درس زیست دهم مبحث گوارش و جذب مواد منطبق با آزمون 6 تیر، از قسمت کامنت های سایت کانون، گردآوری شده است، و همچنین پاسخ های تکمیلی به سوالات داده شده است.
اگر سوال دیگری درباره این مبحث دارین میتونین در قسمت کامنت های این مطلب عنوان کنید.
نکات مهم این مبحث
-چند کلید واژه ی مشابه که نباید اونها رو با هم اشتباه بگیرید:
لیزوزوم: همون کافنده تن. اندامک داری آنزیم های گوارشی
لیزوزوم: نوعی آنزیم موجود در بزاق، اشک و عرق که در از بین بردن باکتری ها نقش دارد.
ریبوزوم: همون رناتن. وظیفه ی آن انجام فرایند ترجمه rRNA است.
ریزوبیوم: نوعی باکتری که در گرهک موجود در ریشه ی پروانه واران زندگی میکند.
-نمیتوان گفت در همه ی سلول های جانوری، بیشتر حجم سلول توسط هسته و شبکه ی آندوپلاسمی اشغال شده. مثال نقض: یاخته های چربی
-دقت کنید که یک بافت متشکل از هم یاخته ها و هم مواد موجود در فضای بین یاخته ها میباشد.
-دستگاه گلژی شامل تعدادی کیسه ی جدا از هم میباشد؛ برخلاف شبکه ی آندوپلاسمی که یک شبکه ی واحد و متصل به هم میباشد.
-در فرایند انتشار دقت کنید که برای تعادل در غلظت یک ماده (به عنوان مثال ماده ی A) همیشه لزوما ماده ی A جابه جا نمیشود. به عنوان مثال اگر غلظت ماده ی آ در خارج سلول بیشتر باشد، امکان دارد ماده ی آ نتواند از طریق انتشار وارد سلول شود و برای تعادل غلظت، طی فرایند اسمز، آب از یاخته خارج میشود.
-عوامل مختلفی بر انتشار یک ماده از عرض غشا اثر گذار هستند:
+اختلاف غلظت و اختلاف فشار که از عوامل مهم اثر گذار هستند.
+دما با اثر بر انرژی جنبشی مواد
+وزن مولکولی و اندازه ی مولکول ها که هر چه بیشتر باشند، اثر منفی در سرعت و مقدار انتشار دارند.
+میزان حلالیت در چربی که هر چه بیشتر باشد مواد به راحتی از بین مولکول های فسفولیپیدی عبور میکنند. ولی مواد قطبی که در چربی حل نمیشوند محدودیت بیشتری برای عبور دارند و تقریبا فقط از طریق کانال های پروتئینی عبور میکنند.
+وسعت سطح غشا که هر چه بیشتر باشد، انتشار نیز بشتر است.
-کانال های پروتئینی به شکل تخصصی عمل میکنند. نه غیرتخصصی (سراسری 90)
-کلیکوپروتئین کجاها یافت میشه؟
+در غشای پایه (پس در هر بافت پوششی هست.)
+در ماده ی زمینه ای بافت پیوندی سست
+در موسین
+در غشای یاخته که حاصل اتصال کربوهیدرات ها با پروتئین های غشایی میباشد. (پس در هر سلول زنده ای هست.)
-یاخته های بافت پوششی به یکدیگر بسیار نزدیک اند و بین آنها فضای بین یاخته ای اندکی وجود دارد. اما در اینجا یک استثناء هم داریم: فاصله ی یاخته های پوششی در مویرگ های ناپیوسته آنقدر زیاد است که به صورت حفره هایی در اندام دیده میشوند.
-نقش حرکات کرمی شکل:
+علاوه بر انتقال مواد در طول لوله ی گوارش، نقش مخلوط کنندگی هم دارند.
+علاوه بر حرکت آرام، حرکت سریع و در خلاف جهت معمول هم دارند (استفراغ).
+علاوه بر اینکه برای انتقال مواد منقبض میشوند؛ در معده امکان دارد در صورت خالی بودن معده هم این انقباض ها اتفاق بیفتد (انقباض گرسنگی).
+باعث گستراندن کیموس در سراسر مخاط ر.ده میشود.
+میتوانیم بگوییم در اندام های لوله گوارشی، هرچقدر فعالیت آنزیمی بیشتر شود، توده ی غذایی غلیظ تر میشود. چون طی فرایند هیدرولیز، آب مصرف میشود.
-دقت کنید که لفظ شیره ی معده را با ترشحات معده اشتباه نگیرید. ترشحات معده حاوی هورمون هستند ولی شیره ی هیچ اندامی هورمون ندارد.
-در فرایند گوارش، تبدیل پپتید ها به آمینواسید ها در محیط قلیایی (روده ی باریک) رخ میدهد. نه در محیط اسیدی (معده)؛ اما در محیط اسیدی پیوند های پپتیدی میتوانند بشکنند ولی فقط میتوانند به پپتید های کوچکتر تبدیل شوند. نه به آمینواسید.
-دقت کنید که مواد موجود در کیلومیکرون، برخلاف سایر مواد جذب شده در روده ی باریک، از سیاهرگ باب کبدی وارد کبد نمیشوند، بلکه از طریق رگ های لنفاوی وارد سیاهرگ زیرترقوه ای و در نهایت از طریق یک سرخرگ وارد کبد میشوند.
پرسش و پاسخ
کامنت (کمن - کاربر): حفره دهانی پارامسی را میتوانیم دهان در نظر بگیریم یعنی موجودی تک سلولی هم میتواند دهان داشته باشد؟ (تاریخ ثبت: 13990319)
پاسخ (سپیده نجفى - گروه آزمون): بله به نظر من مشکلی نداره، اما قطعا ساختار دهان تک سلولی ها با پر سلولیها متفاوته. (تاریخ ثبت: 13990319)
کامنت (کمن - کاربر): کتاب میگه در حفره گوارشی فرایند گوارش درون یاخته ای ادامه مییابد طبق توضیحی که برای پارامسی است یعنی در حفره گوارشی اون گوارش مکانیکی انجام میشه چون نگفته کریچه گوارشی؟ (تاریخ ثبت: 13990319)
پاسخ (سپیده نجفى - گروه آزمون): پارامسی حفره گوارشی نداره و گوارش درون سلولیش، درون کریچه گوارشی انجام میشه (تاریخ ثبت: 13990319)
پاسخ تکمیلی: در جانورانی که حفره ی گوارشی دارند، در این حفره فرایند گوارش مکانیکی و شیمیایی انجام میشه و پس از جذب این مواد به سلول های دیواره ی حفره ی گوارشی، گوارش همچنان ادامه داره و این سلول ها به صورت گوارش درون سلولی ذرات ریز رو به مونومر هاشون تبدیل میکنن. و اما در مورد پارامسی باید بدونید که یک تک سلولی هستش و حفره ی گوارشی در یک سلول معنا نداره.
کامنت (کمن - کاربر): در بعضی کتابا میگن بعضی یاختههای حفره گوارشی میتونند فاگوسیتوز کنند ولی کتاب برای انزیم گفته یاخته هایی در این حفره یعنی همه نه ولی برای فاگوسیتوز گفته یاختههای این حفره یعنی جوری نگفته که بگیم بعضیا طبق این توضیحات نگیم همه یاختههای حفره گوارشی توانایی فاگوسیتوز دارند؟ (تاریخ ثبت: 13990319)
پاسخ (سپیده نجفى - گروه آزمون): معمولا منابع اینطور درنظر میگیرند که سلول های تاژکدار آنزیمهای گوارشی رو ترشح میکنند و سلولهای بدون تاژک، فاگوسیتوز انجام میدهند (تاریخ ثبت: 13990319)
کامنت (ریح - کاربر): کتاب برای چینه دان ملخ میگه غذا در ان ذخیره و نرم میشود ولی برای چینه دان برنده دانه خوار و کرم خاکی میگه غذا در ان ذخیره میشود بس میتونیم بگیم فقط در چینه دان ملخ غذا نرم میشود؟ (تاریخ ثبت: 13990319)
پاسخ (سپیده نجفى - گروه آزمون): نخیر در هردو جانور غذا در چینهدان ذخیره و نرم میشه (تاریخ ثبت: 13990319)
کامنت (ریح - کاربر): گفتن که در گاو همانند گیاهخواران غیر نشخوارکننده عمل گوارش میکروبی بس از گوارش انزیمی است و درست گرفته و تحلیلش م اینه که در گاو در دهان گوارش انزیمی توسط بزاق را داریم نظر شما در مورد این جمله چیه؟ (تاریخ ثبت: 13990319)
پاسخ (سپیده نجفى - گروه آزمون): بله به نظر من درسته چون بزاق گاو هم آمیلاز داره که گوارش شیمیایی رو در دهان شروع میکنه (تاریخ ثبت: 13990319)
کامنت (ریح - کاربر): امکان دارد که بنداره انتهای مری باز شود ولی بنداره ابتدای مری باز نشود؟ (تاریخ ثبت: 13990319)
پاسخ (سپیده نجفى - گروه آزمون): بله مثلا در ریفلاکس، محتویات الزاما تا دهان برنمیگردند و ممکنه مثلا تا اواسط مری بالا بیایند. (تاریخ ثبت: 13990319)
کامنت (کمن - کاربر): در روده باریک انسان هر ماده ای که در از بین بردن اثر اسیدی کیموس معده در روده باریک نقش دارد از یاختههای غدد برون ریز نشات میگیرد میدونم که برای یاختههای پوششی مخاط روده باریک غلط است(چون این یاخته ها جزء غدد برون ریز نیستند) ولی در تحلیلش گفته فقط برای صفرای کبد درسته ولی چرا برای بانکراس درست نیست؟ (تاریخ ثبت: 13990319)
پاسخ (سپیده نجفى - گروه آزمون): برای بخش برونریز پانکراس هم صدق میکنه (تاریخ ثبت: 13990319)
کامنت (کاربر): همه جانداران فاقد دهان و دستگاه گوارش مونومرهای غذایی را وارد سلول میکنند؟ . پارامسی دهان داره ؟ (تاریخ ثبت: 13990319)
پاسخ (سپیده نجفى - گروه آزمون): معمولا در اینجور جملات پارامسی درنظر گرفته نمیشه، چون حفره دهانی برای پارامسی واژه بهتریه ولی بنظر من اگر بگیم دهان پارامسی هم اصطلاح غلطی نیست (تاریخ ثبت: 13990319)
کامنت (کاربر): غذا در چینه دان مگه نرم نمیشه ؟ توی یک تست نوشته ک چینه دان در گوارش مکانیکی نقشی نداره. درسته؟ (تاریخ ثبت: 13990319)
پاسخ (سپیده نجفى - گروه آزمون): نرم شدن غذا در چینهدان بخاطر گوارش مکانیکی نیست، بخاطر اینه که غذا در چینهدان فرصت پیدا میکنه بیشتر با بزاق و آنزیمهای گوارشیش که تا چینهدان آمدهاند مخلوط بشه و نرم بشه (تاریخ ثبت: 13990319)
کامنت (مهسا فاضلی، تجربى نظام جدید - اردبیل - میانگین تراز 6080): "نخستین گام در گوارش چربیها ، تبدیل آنها به قطرههای ریز است که این گام به کمک صفرا و حرکات مخلوط کننده روده باریک صورت میگیرد." این یعنی لیپاز معده هیچ کاری انجام نمیده؟ :/ (تاریخ ثبت: 13990320)
پاسخ تکمیلی: کار لیپاز معده متفاوت از چیزی است که شما گفتید. لیپاز کار هیدرولیز را انجام میدهد و در ساختار مولکول ها تغییر ایجاد میکند. اما نمک های صفراوی و حرکات روده ی باریک تغییری را در ساختار مولکول ها ایجاد نمیکنند و فقط قطرات درشت چربی را به قطرات ریز چربی تبدیل میکنند.
کامنت (پرسان مردی، دهم تجربی - نقده - میانگین تراز 5643): گوارش در روده باریک در سرتاسر ان است ولی اصلی در دوازده؟ / لوله گوارش فقط 6 بنداره دارد؟ / حرکت کرمی و قطعه کننده در گوارش شیمیایی نقش دارند؟ / حرکت کرمی از حلق تا مخرج هست؟ / کدوم لایههای لوله گوارش موسین و موکوس ترشح میکنه؟ (تاریخ ثبت: 13990320)
پاسخ (سپیده نجفى - گروه آزمون): بله همینطوره / بله / بله چون هردو باعث مخلوط شدن غذا با شیره گوارشی میشوند / بله هست / لایهی مخاطی (تاریخ ثبت: 13990320)
موفق باشید.
مهدی خداوندلو، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران