در آزمون 6دي دانش آموزان سال اول دبيرستان اين مبحث را مطالعه ميکنند.
براي آمادگي شما عزيزان در اين آزمون نکتههاي مهم اين مبحث در مطلب زير جمعآوري شده است:
غذايي كه ما ميخوريم بايد تركيبي از هيدراتهاي كربن، چربيها، پروتئينها، آب، مواد معدني و ويتامينها باشد.
هيدراتهاي كربن
شامل انواع قندها، فيبرهاي تغذيهاي و نشاسته است.
1) قندها انرژيزا هستند.
2) فيبرهاي تغذيهاي به دو دستهي محلول و نامحلول تقسيم ميشوند. فيبرهاي محلول باعث كاهش جذب كلسترول در روده و در نتيجه كاهش كلسترول خون ميشوند. فيبرهاي نامحلول عمدتا از رشتههاي سلولزي تشكيل شدهاند. بدن ما آنزيمي براي تجزيهي سلولز ندارد. بنابراين اين دسته از مواد براي ما ارزش تغذيهاي و انرژيزايي ندارند ولي اين رشتهها به عبور منظم مواد از رودهها كمك ميكنند و از ابتلا به بيماريهاي گوارشي جلوگيري ميكنند.
3) نشاسته: در بدن ما، نشاسته انرژي توليد ميكند. در لولهي گوارش نشاسته به گلوكز تجزيه ميشود. نشاسته به صورت دانههايي در سلولهاي گياهي ذخيره ميشود.
چربيها
1) در دو گروه چربيهاي گياهي و چربيهاي جانوري در غذاها وجود دارند. معمولا چربيهاي جانوري جامد و چربيهاي گياهي مايع هستند. چربيها در بدن علاوه بر توليد انرژي به گرم ماندن بدن نيز كمك ميكنند.
2) گوارش چربيهاي مايع (روغنها) آسانتر از چربيهاي جامد است.
3) كلسترول نوعي از ليپيدهاست كه به طور طبيعي در بدن ما وجود دارد و وظايفي نيز انجام ميدهد. كلسترول اساسا مادهي مفيدي است. اما اگر مقدار آن در بدن افزايش يابد احتمال ابتلا به بيماريهاي قلب و رگها را افزايش ميدهد.
4) زردهي تخممرغ مقدار زيادي كلسترول دارد.
5) مقدار كلسترول در روغنهاي گياهي بسيار كمتر از چربيهاي جانوري است.
6) كلسترول خون در تركيب با پروتئين وجود دارد.
7) كلسترول نوع HDL از طريق كبد به كيسهي صفرا ميرود، در ساخت صفرا شركت ميكند و در نهايت همراه با صفرا از بدن دفع ميشود.
8) كلسترول نوع LDL در جريان خون باقي ميماند و احتمال دارد كه در رگها و بافتهايي مانند قلب رسوب كند.
پروتئينها
1) نياز روزانهي يك فرد معمولي به پروتئين حدود 0/75 گرم به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن است.
2) پروتئين شير و تخممرغ به صورت محلول و پروتئين گوشت به صورت رشتههايي جامد (رشتههاي ماهيچهاي) است.
3) آمينواسيدهايي كه بدن ما قادر به ساخت آنها نيست آمينواسيدهاي اساسي نام دارند.
4) پروتئينهايي كه مقدار زيادي از همهي آمينواسيدهاي اساسي را دارند پروتئينهاي كامل نام دارند،
مانند پروتئينهاي تخم مرغ و سويا.
آب
1) بيشتر آبي كه بدن ما احتياج دارد از طريق آشاميدن تامين ميشود اما در غذاهاي مخلف نيز آب وجود دارد.
2) افرادي كه آب زيادي را از طريق عرق كردن از دست ميدهند بايد مقدار كافي آب بنوشند تا آب از دست رفتهي بدنشان جبران شود. در غير اين صورت ممكن است به كليههاي آنها آسيب برسد.
3) بعضي از جانوران در عمر خود هرگز آب نمينوشند، بلكه از آب موجود در غذاهاي ديگر استفاده ميكنند.
مواد معدني
نمكهاي معدني داراي عناصر شيميايي خاصي هستند. هر يك از اين عناصر نقش خاصي در بدن دارند.
1) سديم: كمك به انتقال پيامهاي عصبي توسط سديم انجام ميشود. مقادير زياد نمك موجب بالا رفتن فشار خون و ابتلا به بيماريهاي قلبي ميشود.
2) كلسيم: استخوانها با جذب كلسيم سخت ميشوند. نرمي استخوان يا راشيتيسم به دليل كمبود كلسيم در كودكان به وجود ميآيد.
3) آهن: آهن در هموگلوبين به انتقال گاز اكسيژن كمك مي كند. اگر آهن در بدن فرد كم باشد، فرد به كمخوني مبتلا ميشود.
4) يد: بدن ما با استفاده از يد هورمونهاي تيروئيدي را ميسازد. در صورت كاهش يد در بدن، غدهي تيروئيد براي جذب بيشتر يد بزرگ و متورم ميشود. در اين حالت فرد به گواتر مبتلا است. كمبود يد در جنين منجر به عقب ماندگي ذهني ميشود، اين بيماري كرتينيسم نام دارد.
ويتامينها
1) ويتامينهاي گروه B:
كمبود نيكوتينيك اسيد منجر به بروز بيماري پلاگر ميشود.
كمبود نياسين باعث ابتلا به بيماري بريبري ميشود.
كمبود ويتامين B2 منجر به ايجاد زخم در اطراف دهان و كاهش رشد فرد ميشود.
ويتامينهاي B12 و اسيد فوليك در پيشگيري از كمخوني نقش دارند.
2) ويتامين C:
بيماري اسكوروي بر اثر كمبود اين ويتامين ايجاد ميشود.
3) ويتامين A:
اين ويتامين در حفظ سلامتي چشم و ديدن اشيا در نور كم به ما كمك ميكند.
كاهش ديد در نور كم به علت كمبود اين ويتامين، شبكوري نام دارد.
4) ويتامين D:
ويتامين D همراه با كلسيم براي سخت شدن استخوانهاي كودك ضروري است. اين ويتامين با تابش نور خورشيد بر پوست ساخته ميشود.