درد پاشنه به علل متفاوتي ايجاد ميشود ولي شايعترين علت آن فاسئيت پلانتار Plantar fasciitis است. فاسئيت پلانتار بيماري بسيار شايعي است بطوريکه حدس زده ميشود حدود ده درصد از افراد به نوعي در طول زندگي خود درگير اين بيماري ميشوند. اين بيماري بر اثر التهاب فاشياي پلانتار بوجود ميايد ولي فاشياي پلانتار چيست و کجاست.

 

آناتومي

 فاشياي پلانتار Plantar fascia يک ليگامان بلند و نازک است که درست زير پوست کف پاي شما قرار گرفته است. اين ليگامان از پاشنه پا به زير پنجه پا کشيده شده و موجب قوس کف پا ميشود.
يک سر اين رباط به سطح زيرين استخوان پاشنه يا کالکانه Calcaneous در محلي که به آن توبرکل پاشنه Calcaneal tubercle ميگويند متصل شده و سر ديگر آن پهن شده و به بند پرگزيمال (بند پرگزيمال اولين بند انگشت است که به کف پا متصل ميشود) تمامي انگشتان پا متصل ميشود.
براي مطالعه بيشتر آناتومي و بيومکانيک فاشياي پلانتار به مقاله "آناتومي و بيومکانيک فاشياي پلانتار" رجوع کنيد.

 

      

علت درد پاشنه پا

  بر اثر فشار بيش از حد به فاشياي پلانتار محل اتصال آن به استخوان پاشنه دچار کشيدگي و پارگي هاي ميکروسکوپي ميشود. پاسخ بدن به اين اتفاق، التهاب و درد است. دردي که در محل اتصال اين ليگامان به پاشنه احساس ميشود.

 

چه عواملي زمينه اين بيماري را مساعد ميکنند

مهمترين عواملي که موجب فراهم شدن زمينه مساعد براي بروز اين بيماري ميشوند عبارتند از

    سفت بودن عضلات پشت ساق پا يا سفت بودن تاندون آشيل که موجب ميشوند فرد نتواند به راحتي پشت پايش را به بالا ببرد.

    چرخش کف پا به خارج يا پرونيشن Pronation و در نتيجه افزايش فشار به فاشيا

    چاقي

    قوس کف پاي زياد يا کم (صافي کف پا)

    ضربات مکرر به کف پا مانند فعاليت هاي ورزشي که در آن پاشنه پا بطور مکرر به زمين کوبيده ميشود.

    فعاليت بدني جديد يا افزايش شدت فعاليت بدني که در قبل هم داشته ايم

    راه رفتن روي زمين سخت يا ناهموار

    کفش نامناسب

    افزايش سن و تغيير يافتن جنس بافت فاشياي پلانتار

 

خار پاشنه چيست؟

تفکر بسيار شايعي در بين مردم و حتي پزشکان رواج دارد که درد پاشنه به علت خار پاشنه است. گرچه خيلي از افرادي که فاسئيت پلانتار دارند برجستگي کوچک استخواني در زير استخوان پاشنه دارند که به آن خار پاشنه ميگويند، توجه به اين نکته مهم است که علت درد، خار پاشنه نيست. وجود يک برجستگي استخواني در زير استخوان پاشنه علت درد آن ناحيه نيست همانطور که با خارج کردن اين برجستگي استخواني درد از بين نميرود. از هر ده نفر يک نفر خار پاشنه دارد ولي همه آنها درد ندارند.

 

خصوصيات درد پاشنه چيست

 درد در زير پاشنه مهمترين علامت اين بيماري است. درد در صبح وقتي از رختخواب بلند ميشويم در چند قدم اول بيشتر است. يا بعد از مدتي نشستن و يا رانندگي وقتي بلند شده و شروع به راه رفتن ميکنيم در چند قدم اول درد شديد است ولي بعد از چند دقيقه يا کمتر، شدت درد کم شده يا از بين ميرود. گاهي درد در حين راه رفتن و دويدن ايجاد ميشود ولي در اکثر اوقات شدت درد بعد از راه رفتن است.

 

تشخيص

تشخيص اين بيماري با صحبت پزشک با بيمار و معاينه است و نيازي به بررسي پاراکلينيکي ندارد. در معاينه فشار به زير پاشنه در ناحيه ايکه به سمت داخل پاشنه نزديکتر است موجب احساس درد ميشود.

 

درمان غير جراحي

 بيش از 90 درصد بيماران با اقدامات غير جراحي بهبود ميابند. اقدامات درماني عبارتند از :

     استراحت : اگر درگير فعاليت وزشي خاصي هستيد که در آن پاشنه پا تحت ضربات و فشار مداوم است بايد اين فعاليت ورزشي را کم و يا حتي موقتاً قطع کنيد.

     سرما : پاشنه پا را روي يک بطري يخزده يا کيسه پلاستيکي حاوي تکه هاي يخ بگذاريد. روزي 4-3 بار و هر بار 20 دقيقه اين کار را تکرار کنيد.

     دارو : دارو هاي ضد التهابي مانند بروفن يا سلکوکسيب موجب کاهش درد و التهاب ميشود.

      نرمش : انجام برخي نرمش هاي خاص که عضلات پشت ساق فاشياي پلانتار را تحت کشش ملايم قرار داده و آنها را نرم و قابل انعطاف ميکنند. اين نرمش ها عبارتند از

 

·         کشش عضلات پشت ساق : به طرف يک ديوار بايستيد. يک پا را جلوتر از پاي ديگر قرار ميدهيم بطوريکه يک زانو کمي خم و و زانوي ديگر کاملاً صاف باشد. کف هر دو دست را هم به ديوار جلو تکيه ميدهيم. سپس بدون اينکه محل کف پاها روي زمين را تغيير دهيم سعي ميکنيم تنه خود را به ديوار نزديک تر کنيم، زانوي خم شده را بيشتر خم کنيم تا در پايي که زانويش صاف است مچ پا بيشتر خم شود. با اين کار عضلات پشت ساق و تاندون آشيل تحت کشش قرار ميگيرند. اين کار را خيلي به آرامي انجام ميدهيم تا وقتي که يک کشش ملايم را در پشت پا احساس کنيم. وضعيت را براي ده ثانيه حفظ کرده و سپس به  آرامي به حالت اول باز ميگرديم. نرمش را 20 مرتبه تکرار ميکنيم.

·         کشش فاشياي پلانتار : در حالت نشسته پاي مبتلا را روي زانوي سالم قرار ميدهيم و پنجه پا را با دست گرفته و به طرف خود ميکشيم تا فاشياي کف پا در حالت کشش قرار گيرد. به مدت ده ثانيه اين کشش را ادامه داده و سپس به حالت اول باز ميگرديم. 20 مرتبه نرمش را انجام ميدهيم.

 

     تزريق کورتن : تزريق دارو در محل درد ممکن است توسط پزشک معالج براي درمان استفاده شود. توجه داشته باشيم که تزريق هاي مکرر خطرناک بوده و ممکن است بر اثر اين تزريقات فاشياي کف پا پاره شده و فرد دچار صافي کف پا و درد مزمن شود.

     کفي : کفي هاي سيليکوني زير پاشنه را نرم نگه داشته و آنرا از ضربات مکرري که درد را تشديد ميکند حفظ ميکند.

        

     اسپلينت شبانه : معمولاً وقتي فرد در شب ميخوابد کف پايش به پايين خم شده و اين موجب ميشود تا فاشياي پلانتار ريلاکس شده و در صبح که فرد از خواب بلند ميشود طول آن قدري کوتاه تر شده است و همين امر موجب شدت درد صبحگاهي است. با استفاده از يک آتل يا اسپلينت در هنگام خواب که به پا و ساق بسته ميشود مچ پا در حالت 90 درجه نگه داشته شده تا کشش فاشياي پلانتار در حين خواب حفظ شود. اين روش گرچه کمي ناراحت کننده است ولي موثر است.

     شوک ويو تراپي Extracorporal shockwave therapy ESWT با اين روش با تاباندن اشعه اولترا سونيک به ناحيه پاشنه روند ترميم آسيب هاي فاشياي پلانتار تسريع ميشود. اثر اين روش در همه بيماران يکسان نبوده و ثابت شده نيست.

 

درمان جراحي

  اگر بعد از 12 ماه درمان فعال، درد همچنان باقي ماند پزشک معالج ممکن است تصميم به انجام عمل جراحي بگيرد. انواع اين اعمال عبارتند از

     آزاد کردن عضلات پشت ساق براي افزايش قابليت انعطاف مچ پا

     آزاد کردن فاشياي پلانتار بصورت بريدن قسمتي از فاشيا براي افزايش قابليت انعطاف فاشيا

هر دو اين اعمال جراحي را ميتوان به روش باز يا با آندوسکوپ انجام داد.