تاريخ موسيقي ايران
دوران پيش از اسلام
هخامنشيان
1) تنها مدارک موجود از اين دوره، سازهايي مانند کرنا، تبير يا تبيره (نوعي طبل) و انواع سنج است.
2) در روايت‌هايي از خوانندگي دوشيزگان «خنياگر» در دربار هخامنشيان نقل شده است.
اشکانيان
3) موسيقيدانان اين دوره «گوسان» ناميده مي‌شدند.
4) به ترانه‌هاي اشکانيان «فهلويات» گفته مي‌شده که خوش‌آهنگ‌ترين آن‌ها را «اورامان» مي‌ناميدند.
5) از ديگر واژگان موسيقايي اين دوره «باشا» (به معناي نيايش آهنگين) و «سُرد» (به معناي سرود و آواز) است.
ساسانيان
6) به همت پادشاهان ساساني منزلت موسيقيدانان ارتقاء پيدا مي‌کند و به منظور گسترش موسيقي دوازده هزار خنياگر هندي به دربار ايران اعزام مي‌شوند که «لوري»، «زوط» و «جاني» ناميده مي‌شدند.
7) «باربد»، موسيقيدان برجسته‌ي اين دوره، آهنگ‌هايي منسوب به روزها (هفت خسرواني، سي لحن و سيصد و شصت دستان) خلق کرده است.
8) از ديگر موسيقيدانان اين دوره مي‌توان به سرکش (يا سرکس)، بامشاد، رامتين، آزاد وارچنگي و کوسان نواگر اشاره کرد.
دوران پس از اسلام
خلفاي راشدين
9) در اين دوره فعاليت چشمگيري در موسيقي اتفاق نمي‌افتد و از موسيقيدانان اندکي نامي بر جاي مانده است که مهم‌ترين آنان عبارت‌اند از: طويس، سائب خاثر، نشيط و حنين حيري
امويان
10) موسيقيدانان اين دوره عبارت‌اند از: معبد، ابن سُريج، عطرد، ابن عايشه، ابن مسجح و ابن محرز.
عباسيان
11) اين دوره، دوره‌ي بلوغ موسيقي دوران اسلامي است و نخستين خاندان هنر يعني خاندان «موصلي» (ابراهيم موصلي و فرزندش اسحاق) در ايران ظهور مي‌کنند.
12) از ديگر موسيقيدانان اين دوره زلزل رازي (معروف به ضارب)، زرياب و يعقوب کندي هستند.
طاهريان
13) طاهريان خود دوستدار موسيقي بوده و بعضي از افراد اين خاندان مانند «عبيدا... بن طاهر» با موسيقي آشنايي داشته‌اند.
14) از ديگر هنرمندان اين دوره مي‌توان به «راتبه‌ي نيشاپور» اشاره کرد.
سامانيان
15) موسيقيدانان شاخص اين دوره رودکي، ابن خرداد به (مؤلف کتاب «اللهو و الملاهي») و ذکرياي رازي (مؤلف کتاب «في‌الجمل‌الموسيقي») هستند.
خوارزمي
16) محمد خوارزمي يکي از سرشناس‌ترين موسيقيدانان اين دوره است که اثر مهم او در باب موسيقي «مفاتيح‌العلوم» است.
17) فارابي ملقب به معلم ثاني به قولي بزرگ‌ترين موسيقيدان اين دوره است که سيم پنجم را به عود اضافه کرد و صاحب تأليفات مهمي هم‌چون «موسيقي‌الکبير» و «احصاء‌العلوم» است.
آل بويه
18) ابوالفرج اصفهاني در کتاب «الاغاني» به نقل حکاياتي راجع به موسيقيدانان پرداخته است.
19) «ابن‌سينا»، نظريه‌‌پرداز مهم موسيقي در اين دوره است که مؤلف کتاب‌هاي شفا، نجات و دانشنامه‌ي علائي است.
20) شاگرد برجسته‌ي ابن‌سينا، «ابن‌زيله» بود که کتابي به نام «الکافي في‌الموسيقي» نوشته است.
سلجوقيان
21) بزرگ‌ترين هنرمند اين دوره «صفي‌الدين ارموي» است که صاحب دو تأليف مهم «الادوار» (يا الادوار في‌الموسيقي) و «رساله‌ي شرفيه» است.
22) شاگرد برجسته‌ي صفي‌الدين ارموي، «قطب‌الدين شيرازي» مؤلف کتاب «درة‌التاج» است.
تيموريان
23) هنرمند بزرگ اين دوره «عبدالقادر مراغي» است که از آثار او مي‌توان به شرح‌الادوار (شرحي بر کتاب الادوار صفي‌الدين ارموي)، جامع‌الحان، مقاصد‌الحان و کنزالالحان اشاره کرد.
صفويان
24) در اين دوره موسيقي شکوفايي چنداني نداشته و از معدود مدارک باقي‌مانده کتاب «انيس‌الارواح» نوشته‌ي «محمدابراهيم يزدي» است.
قاجاريه
25) گمان بر اين است که تکوين نظام دستگاهي در اين دوره روي داده است و نخستين منبعي که به هفت دستگاه اشاره مي‌کند، کتاب «بحورالالحان» نوشته‌ي فرصت شيرازي است.
26) دومين خاندان هنر که نقش اصلي را در نظام يافتن نظام دستگاهي موسيقي ايران ايفا کرده‌اند، خاندان «فراهاني» هستند که همگي از نوازندگان چيره‌دست تار و سه‌تار بوده‌اند.
از افراد شاخص خاندان فراهاني آقا علي‌اکبرخان فراهاني، ميرزا عبدا...، آقا حسين‌قلي، احمد عبادي، حاج علي‌اکبر شهنازي و عبدالحسين شهنازي را مي‌توان نام برد.
قرن حاضر (موسيقي شهري)
نوازندگان
27) تار و سه تار: درويش‌خان (مبدع فرم پيش‌درآمد و اضافه‌کننده‌ي سيم ششم به تار)
موسي معروفي، ارسلان درگاهي، اسماعيل قهرماني، يحيي زرين‌پنجه، مرتضي ني‌داوود، نورعلي برومند، داريوش صفوت، جليل شهناز، فرهنگ شريف، جلال ذوالفنون، محمدرضا لطفي، داريوش طلايي، حميد متبسم، داريوش پيرنياکان و حسين عليزاده
28) سنتور: محمدحسن‌خان، محمدصادق‌خان، حبيب سماع‌حضور، حبيب سماعي (فرزند سماع حضور)، حسين ملک، رضا ورزنده، فرامرز پايور، پرويز مشکاتيان، مجيد کياني و پشنگ کامکار
29) ني: نايب اسدا...، مهدي نوايي، حسن کسايي، محمد موسوي، حسن ناهيد و جمشيد عندليبي
30) کمانچه: حسين‌خان اسماعيل‌زاده، باقرخان رامشگر، علي‌اصغر بهاري، علي‌اکبر شکارچي، اردشير کامکار و کيهان کلهر
31) ويولن: ابراهيم آژنگ، رکن‌الدين خان مختاري، رضا محجوبي، ابوالحسن صبا، روح‌ا... خالقي، حسين ياحقي، همايون خرم و اسدا... ملک
32) عود: منصور نريمان، محمد فيروزي و حسين بهروزي‌نيا
33) تمبک: حسين تهراني، اميرناصر افتتاح، محمد اسماعيلي و بهمن رجبي
34) آواز: حسين طاهرزاده، اقبال آذر، حبيب اصفهاني، عبدا... دوامي، تاج اصفهاني، محمود کريمي، غلامحسين بنان، محمدرضا شجريان، شهرام ناظري، قمرالملوک وزيري، پري زنگنه و هنگامه اخوان
آهنگسازان
35) هوشنگ استوار، ثمين باغچه‌بان، هرمز فرهت، شاهين فرهت، روح‌ا... خالقي، علينقي وزيري، احمد پژمان، فرهاد فخرالديني، هوشنگ کامکار، محمدرضا درويشي، حسين دهلوي، حشمت سنجري و حسين عليزاده
محققين
36) مهدي برکشلي، محمدتقي مسعوديه، فوزيه مجد، محمدرضا درويشي و سعدي حسني
قرن حاضر (موسيقي نواحي)
37) به موسيقي‌داناني که در خراسان، توانايي نواختن، سرودن شعر، آهنگسازي و ساختن ساز دارند، «بخشي» گفته مي‌شود.
38) حاج محمد يگانه، حاج قربان سليماني، سهراب محمدي و خليفه‌ي نظرلي محجوبي از نوازندگان بخشي دو تار هستند.
39) شيرمحمد اسپندار نوازنده‌ي «دونلي» در بلوچستان است.
40) شاه‌ميرزا مرادي سرنا نواز لرستاني ملقب به «مرواريد اقيانوس» است.