گزيده نکات عربي اختصاصي «معرفه و نکره»
اين مبحث در کتاب عربي (2) نيز آموزش داده شده است و لذا در عربي پيش‌دانشگاهي تنها چند نکته‌‌ي اختصاصي به آموخته‌هاي قبلي شما در اين مبحث اضافه خواهد شد که مهم‌ترين اين نکات که در کنکورهاي سراسري بارها و بارها مورد پرسش واقع شده است، مبحث مربوط به «عائد صله» است.
«صله» چيست؟
جمله يا شبه‌جمله‌اي است که پس از اسم موصول مي‌آيد و معناي آن را کامل مي‌کند و محلي از اعراب ندارد.
مثال: «هو الّذي أرسل رسوله بالهدي»
در اين جمله، «أرسل» که يک فعل ماضي است، پس از اسم موصول خاص «الّذي» آمده و معناي آن را کامل کرده است لذا «صله»ي موصول است و محلي از اعراب ندارد.
عائد صله چيست؟
در جمله‌ي صله، بايد ضميري باشد که از نظر جنس و تعداد با موصول پيش از آن مطابقت کند؛ به اين ضمير، «عائد صله» مي‌‌گويند.
مثال: «هو الّذي أرسل رسوله بالهدي»
در اين مثال، ضمير «ه» در «رسوله» از نظر جنس و تعداد با موصول «الّذي» مطابقت مي‌کند؛ پس عائد صله است. اگر اين ضمير در صله وجود نداشته باشد مي‌گوييم عائد صله، «محذوف» است و اگر وجود داشته باشد مي‌گوييم عائد صله، «مذکور» است.
نمونه‌ي تست (سراسري 90)
عيِّن عائد الصلة محذوفاً:
1) نحفظ کثيراً من الأحاديت النبويّة الّتي ترشدنا إِلي الصراط المستقيم!
2) يُميت الله کلّ ما هو يخلق في السماوات و الأرض!
3) نحن من نحبّ مساعدة الآخرين في کلّ الاوقات!
4) هو الّذي جاهد في الحياة حقّ الجهاد!
پاسخ: گزينه‌ي «2»
در اين گزينه، «ما» اسم موصول عام يا مشترک، جمله‌ي «هو يخلق في … » جمله‌ي صله است اما ضميري که با موصول مطابقت کند در آن وجود ندارد؛ پس مي‌گوييم عائد صله محذوف است! (اصل جمله‌ي صله قبل از حذف ضمير عائد اين‌گونه بوده است: هو يخلقه في ...)
نکته: اگر در جمله‌ي صله، فعل متعدي به‌کار رفته باشد اما مفعول‌به اين فعل در جمله موجود نباشد، در مي‌يابيم که عائد صله حذف شده است. در مثال فوق، «يخلق» فعلي متعدي است که مفعول‌به آن در جمله ذکر نشده است، لذا پي مي‌بريم که مفعول‌به آن ضمير متصلي بوده که عائد صله بوده و از جمله حذف شده است.
تشريح گزينه‌هاي ديگر:
در گزينه‌ي «1»: «الّتي» اسم موصول، جمله‌ي «ترشدنا إِلي … » صله و ضمير مستتر «هي» در فعل «ترشدنا» عائد صله است.
گزينه‌ي «3»: «مَن» اسم موصول، جمله‌ي «نحبّ مساعدة…» صله و ضمير مستتر «نحن» در فعل «نحبّ» عائد صله است.
گزينه‌ي «4»: «الّذي» اسم موصول، جمله‌ي «جاهد في الحياة…» صله و ضمير مستتر «هو» در فعل «جاهد» عائد صله است.
موفق باشيد
عمادالدين صالحيان؛ مسئول توليد آزمون‌هاي درس عربي
