دانش آموزان عزيز رشته‌ي مکانيک خودرو، نکات مهم درس تکنولوژي مولد قدرت که در کنکورهاي سراسري 10 سال اخير تکرار شده به صورت خلاصه در زير آمده است. با مراجع به کتاب درسي و يا کتاب زرد کانون فرهنگي آموزش رشته‌ي مکانيک خودرو مي‌توانيد هرچه بيشتر براي کنکور آماده شويد.
تکنولوژي مولد قدرت
Û دلايل انفجار ضربه‌اي:
1- کمبود اکتان در بنزين.
2- نامناسب بودن شکل هندسي محفظه‌ي احتراق.
3- زياد بودن نسبت تراکم موتور.
Û معايب لرزش فنرهاي سوپاپ عبارت‌اند از:
1- فنري که با لرزش کار مي‌کند، تنش‌هاي ناخواسته در آن به وجود آمده، نهايتاً خواهد شکست.
2- فنر ارتعاش‌کننده، عيناً مانند فنري که ضعيف شده عمل مي‌کند. يعني سوپاپ را بي‌مورد باز و بسته مي‌کند و سرعت عمل بستن سوپاپ را به تأخير مي‌اندازد. در نتيجه افت قدرت در موتور به وجود آمده، سوپاپ پس از مدتي مي‌سوزد.
Û جنس ياتاقان‌ها:
1- ياتاقان بابيت، 90% قلع، 5% مس، 5/1% تا 6% آنتيموان و 7% تا 10% سرب.
2- ياتاقان آلياژ مس و سرب: 60% مس، 25% سرب و 15% فلزات ديگر.
3- ياتاقان کادميوم: 98% کادميوم و 2% فلزات ديگر.
4- ياتاقان آلياژ برنز: آلياژي است که با مس و قلع آلياژ مي‌شود.
Û خفه کن هيدروليکي کاربراتور استرامبرگ، در مقابل تغيير ناکهاني سرعت، مقاومت کرده، از بلند شدن سريع پيستون در لحظه‌ي باز شدن دريچه‌ي گاز، جلوگيري مي‌کند. يعني در حالي که دريچه‌ي گاز کاملاً باز شده، پيستون براي لحظه‌ا‌ي در پايين قرار مي‌گيرد و سرعت هوا در دهانه‌ي کوچک ونتوري افزايش يافته، سوخت غني‌تري به موتور ارسال مي‌شود.
Û مزاياي گاز مايع نفت (L.P.G):
1- به صورت بخار خشک در مي‌آيد و لذا توليد کربن نمي‌کند و نيز خط تقطير و رقيق نمودن روغن را ندارد.
2- روشن شدن سريع موتور به علت گازي شکل بودن سوخت.
3- عدم تبخير سوخت در لوله‌ها و ايجاد قفل کازي در هواي گرم.
4- ارزان بودن قيمت سوخت.
5- کاهش مدار در مراحل احتراق.
Û معايب گاز مايع نفت (L.P.G)
1- توليد توان کم‌تر.
2- راندمان حجمي کم‌تر.
3- خطرات ناشي از انفجار مخزن گاز.
4- سنگيني و گراني مخزن گاز.
Û زمان قيچي کردن سوپاپ‌ها: در طي 16 درجه، هر دو سوپاپ گاز و دود باز مي‌مانند. يعني در حالي که دودها با شتاب زيادي در حال ترک کردن سيلندر هستند، گاز هم به طرف سيلندر شروع به حرکت مي کند و شتاب مي‌گيرد. به اين حالت که هر دو سوپاپ گاز و دود باز هستند، قيچي کردن سوپاپ‌ها مي‌گويند.
Û عوامل احتراق زودرس:
1- رسوب باقي‌مانده در کف پيستون و اتاق احتراق و سوراخ شدن آن‌ها.
2- گرم شدن سوپاپ‌هاي دود.
3- ايجاد مناطق گرم به علت خنک‌کاري ناقص.
4- گرم شدن بيش از حد پايه‌ي شمع.
5- وجود لبه‌هاي تيز در اتاق.
6- کمبود اکتان سوخت.
Û دو خاصيت مهم بنزين که در موتورهاي احتراق داخلي مورد توجه بيش‌تري مي‌باشد، فراريت و مقاومت در برابر خودسوزي مي باشد. مقدار فراريت سوخت، بستگي به مدت زمان فيزيکي تبخير دارد که با افزايش درجه‌ي حرارت، رابطه‌ي مستقيم و با فشار، نسبت معکوس دارد.
Û معايب موتورهاي چهارزمانه:
1- نامنظم بودن گشتاور اعمال شده به محور موتور.
2- کاهش قدرت وزني موتور.
Û فرمول برنولي: مجموع اندازه‌ي فشار و سرعت سيال در هر نقطه‌ي دلخواه از لوله، ثابت است. بنابراين در تنگ‌ترين محل لوله (ونتوري) که سرعت سيال افزايش مي‌يابد، فشار در آن نقطه کم مي‌شود.
Û مانيفولد گاز: گذرگاه مخلوط بنزين و هوا از کاربراتور تا موتور مي‌باشد. اگر بتوان سوخت مصرفي موتور را به صورت بخار خشک از مانيفولد انتقال داد، بهترين راندمان حرارتي حاصل مي‌شود.
Û علل احتراق همراه با خودسوزي:
1- سوخت ضعيف کاربراتور.
2- کمبود اکتان سوخت.
3- آوانس بودن زياد زمان جرقه.
4- زير بار زياد قرار گرفتن موتور.
5- تجمع زياد کربن و رسوبات در موتور.
Û وظيفه‌ي ونتوري کاربراتور: سرعت دادن به هوا و کاستن از فشار هواي جاري مي‌باشد.
Û معايب موتورهاي دو زمانه:
1- در کورس اول، عمل پيش تراکم، مقداري از انرژي مفيد موتور را تلف مي‌کند.
2- عدم تخليه‌ي کامل دود از موتور و کاهش راندمان حجمي به علت فرصت کم تخليه.
3- مقداري از گاز در خلال عمل شست‌و شو از سيلندر خارج مي‌شود.
4- امکان ذخيره کردن روغن در کارتل وجود ندارد.
5- فرصت کافي براي خنک‌کاري وجود ندارد. عمر مفيد و زمان کار موتور کاهش مي‌يابد.
Û دلايل انتخاب ترتيب احتراق: دانستن ترتيب احتراق، علاوه بر واير چيني شمع‌ها، براي فيلرگيري سوپاپ‌هاي موتور نيز ضروري است.
Û از دلايل اصلي انتخاب ترتيب احتراق، متعادل کار کردن ميل‌لنگ و کاهش ارتعاشات آن مي‌باشد.
Û وظيفه‌ي وزنه‌هاي تعادل، جلوگيري از خميده کار کردن ميل‌لنگ در اثر ارتعاشات ناشي از نيروهاي گريز از مرکز است.
Û ارتعاشات ميل‌لنگ را به وسيله‌ي ارتعاش‌گير کاهش مي دهند.
Û ترتيب احتراق موتورهاي V شکل چهار سيلندر: 2-4-3-1
Û ترتيب احتراق موتورهاي V شکل شش سيلندر: 6-3-5-2-4-1
Û ترتيب احتراق موتورهاي شش سيلندر رديفي: 4-2-6-3-5-1
Û ترتيب احتراق موتورهاي هشت سيلندر رديفي: 4-7-3-8-5-2-6-1
Û عوارض خودسوزي بنزين:
1- ناآرام کار کردن موتور.
2- داغ کردن موتور.
3- زياد شدن مصرف سوخت.
4- وارد آمدن فشار ناگهاني برقطعات.
5- سوختن و کج شدن سوپاپ‌ها.
6- کاهش توان کلي موتور.
Û موتور احتراق داخلي: ماشيني است که در آن انرژي شيميايي سوخت به انرژي حرارتي و انرژي حرارتي به انرژي مکانيکي تبديل مي‌شود.
Û فنر سوپاپ:
در يک موتور با سوپاپ ايستاده (L شکل): طول آزاد فنر حدود 52 ميليمتر است و وقتي آن را در روي سوپاپ تحت فشار نصب مي‌کنند، طول آن به 5/44 ميليمتر مي‌رسد. وقتي سوپاپ باز مي‌شود، طول آن کوتاه‌تر شده به 5/36 ميليمتر مي‌رسد. بنابراين مقدار برخاستن سوپاپ (mm 8= 5/36-5/44) خواهد بود.
در سوپاپ‌هاي معلق ( I شکل) : طول آزاد فنر 52 ميليمتر و طول فنر در روي سوپاپ 43 ميليمتر مي‌شود. هنگامي که سوپاپ کاملاً باز مي شود، طول آن به 34 ميليمتر مي‌رسد. مقدار بلند شدن سوپاپ (mm 9= 34-43) مي‌باشد.
Û احتراق: ترکيب سريع سوخت با اکسيژن را که توليد حرارت کند، احتراق مي‌نامند.
Û از ترکيب يک مولکول بنزين با 5/12 مولکول اکسيژن، 8 مولکول دي‌اکسيد کربن و 9 مولکول آب به وجود مي‌آيد.
Û دلايل اصلاح زمان کار سوپاپ‌ها (تايمينگ):
1- در زمان حقيقي (180 درجه) هر مرحله عمليات به طور کامل انجام نمي‌گيرد.
2- اينرسي گاز.
3- سوپاپ دود را 50 درجه زودتر از موقع لازم باز مي کنند تا تخليه‌ي سيلندر، بهتر انجام شود.
Û رينگ‌هاي پيستون:
1- رينگ‌هاي کمپرسي: وظيفه‌ي اين رينگ‌ها، آب‌بندي محفظه‌ي احتراق و جلوگيري از نشتي گاز به محفظه‌ي کارتل مي‌باشد.
2- رينگ هاي روغني: وظيفه‌ي اين رينگ‌ها، جلوگيري از نفوذ روغن به اتاق احتراق مي‌باشد.
Û بيش‌ترين علت آلوده سازي روغن موتور، احتراق ناقص مي‌باشد.
مهدي ترابي
کارشناس مکانيک
مسؤل دفترچه‌ي مکانيک خودرو