شهر مراغه از معدود شهرهايي است که داراي سابقه پايتختي بوده اما آثار تاريخي و هويت فرهنگي آن در کشور نا شناخته مانده است.
مراغه جزء 10 شهر تاريخي کشور
شهرستان مراغه با 200 اثر تاريخي که همگي مربوط به دوران مختلفي از تاريخ همچون دوره هاي ايلخاني، سلجوقي، معبد مهري و دوره اوراتويي است، يکي از 10 شهر مهم داراي بافت تاريخي در کشور به شمار مي رود.
اين ويژگي مراغه که آثار آن هم مربوط به قبل و هم بعد از دوره اسلامي است اين شهر را در کشور کاملا يگانه و منحصر به فرد کرده و مرکز توجه بسياري از گردشگران داخلي و خارجي قرار داده است.

رشته کوه هاي مراغه که در اکثر ايام سال پوشيده از برف بوده و در باورهاي آييني اسطوره شناسي جايگاه برجستهاي دارد، رشتهاي از کوههاي البرز است که از غرب به شرق مراغه کشيده شده و بلندترين قله آن بيش از سه هزار و700 متر ارتفاع دارد.
دامنههاي سهند در بقيه طول سال پوشيده از گل و شقايقهاي صحرايي و لالههاي سبز شده و ريحان است که اين امر جلوههاي بديعي از طبيعت را در منظر گردشگران به تماشا گذاشته و بر زيبايي هاي اين منطقه مي افزايد.
وجود گونه هاي مختلف پرنده هاي بومي و مهاجر، پستانداران متعدد و گونههاي متنوع و نادر گياهي و آبزي، دامنه سهند و جلگههاي آن را به يکي از زيستگاههاي مهم حيات وحش تبديل کرده است که ديدن هر کدام از آنها براي گردشگران جالب و خاطره انگيز است و منظره جالبي را براي ميهمانان مراغه تداعي ميکند.
دامنههاي اين کوه به علت داشتن گلهاي فراوان بهترين محل جهت توليد عسل بوده و عسل توليد شده درمراغه از شهرت بخصوصي برخوردار است.

وجود چشمههاي متعدد در کوهستان هاي سهند که مشهورترين آنها " گوموش بلاغي" ، " پري " و " گوران بلاغي " است ، طراوت بخش هواي مراغه است.
چشمه هاي ديگر همچون ساري سو، شور سو ، چشمه گشايش، قره پالچيق و ايستي بلاغ در اطراف شهر مراغه و در روستاهاي آن باعث جذب گردشگران زيادي به اين مناطق شده و از آن مهم تر خاصيت شفابخشي اکثر اين چشمه ها است.
درحاليکه بيشتر کشاورزان آذربايجان شرقي از کمبود آب براي کشت محصول خود رنج مي برند، خوشبختانه وجود اين چشمه ها در مراغه علاوه بر جاذبههاي ديدني موجب رونق کشاورزي و دامداري شده و صد البته که سرسبزي قسمت زيادي از مراغه هم مديون آب اين چشمه هاي بي حد و حصر خدادادي است.
سدعلويان پرآب تر از هر سال آماده براي روز طبيعت
در سه کيلومتري شمال شهر مراغه و در نزديکي روستاي علويان مراغه سد بزرگي به نام علويان بر روي رودخانه صوفيچاي احداث شدهاست و مسير سد از مراغه تا درياچه از ميان باغ هاي زيباي طبيعت شمال غرب شهر مي گذرد.
اين سد امسال با افزايش بارش ها پر آب تر از سال هاي گذشته شده که اين امر علاوه بر ايجاد مناظر ديدني باعث تامين آب آشاميدني براي منازل و کارخانجات اطراف شده است.
درياچه اين سد به دليل دارا بودن محوطه اي بسيار زيبا و جالب همواره مورد توجه ميهمانان و گردشگران داخلي و خارجي قرار گرفته است.

در شش کيلومتري شرق مراغه روستايي خوش آب و هوا به نام چکان که داراي باغات متنوعي از جمله انگور است، قرار دارد.
مردم اين روستا همچون مردمان آذري زبان خونگرم و غريبه نواز هستند.
بقعه امامزاده سيد ابراهيم(ع) در اين روستا واقع شده است و ازديربازمورد توجه واحترام خاص اهالي شهرستان مراغه بوده و يکي از امامزاده هاي معروف ومشهور آذربايجان شرقي است.
گفته ها حکايت ازاين دارد که نامبرده نوه سوم امام موسي بن جعفر عليه السلام هستند که در موقع هجرت از سوي مدينه به مشهد مقدس به دست مخالفان و دشمنان امامت و ولايت به شهادت مي رسند ودر اين مکان دفن مي شوند.
درقسمت شرقي اين بقعه، رودخانه محلي جاري است که در اکثر فصول سال پراز آب بوده و قسمت غربي امامزاده هم متصل به روستاي چکان است و ورودي قديمي امامزاده از اين مسير است.
در اطراف بقعه رواقهائي در ضلع هاي شرقي و شمالي وجنوبي ساخته شده که زائرين براي استراحت و صرف غذا از انها استفاده مي کنند، همچنين در زير رواقهاي شرقي تعداد 12 باب زائر سرا وجود دارد که در اختيار زائرين قرار مي گيرد .

معبد "مهر” شهرستان مراغه با قدمت2500 ساله در دوران اشکانيان براي پرستش خورشيد و برگزاري آيين مهرپرستي در جنوب روستاي ورجوي و در شش کيلومتري مراغه به صورت زيرزميني و صخره اي بنا شده است.
اين معبد در عمق زمين کنده شده و به جز ورودي دالان راه ديگري ندارد. اين معبد تاريخي از نظر حجم کار، دقت و هنري که در حجاري آن به کار رفته در شمار نمونههاي ارزنده نيايشگاههاي قديمي کشور است.
پيروان آيين مهر بر اين عقيده بودند که مهر در غاري متولد شده است، از اينرو هر جا غاري مييافتند، در آن به پرستش و نيايش مهر ميپرداختند و آن مکان را «مهرابه» ميگفتند آنها اين معبد را با تراشيدن قطعه سنگي عظيم از جنس شيست با دهانهاي به عرض ۵/۴ متر به وجود آوردهاند.
اکنون اين معبد بي نظير در نوع خود، هرساله شاهد بازديد گردشگران زيادي از جاي جاي کشور است که معماري و ساخت منحصربفرد اين معبد تعجب همگان را برمي انگيزد.

در هشت کيلومتري مراغه غار شگفت انگيزي واقع شده است که در اصطلاح محلي ها مپوئيل ناميده مي شود.
در ابتداي ورودي غار ميدان بزرگي وجود دارد که سقف آن لانه کبوتران است که بدين جهت به اين غار کبوتر نيز مي گويند.
پس از گذر از تونل کم ارتفاعي که در سمت راست قرار دارد به ميدان نسبتا بزرگ ديگري مي رسيم، در اين ميدان چهار حلقه چاه به عمق تقريبي 10 - 12 متر وجود دارد که عملا همه آنها به يک ميدان بزرگ در اعماق زمين منتهي مي شوند .
اين ميدان به اتاقهاي بزرگ و در نهايت تونلهاي باريکي ختم مي شود ، در سقف اتاقها صدها خفاش بحال آويزان ديده مي شوند که با هماهنگي خاصي به طور موزون در نوسانند . رسوبات آهکي متعددي طي ميلونها سال تشکيل يافته و مناظر زيبايي بوجود آورده اند .
