در آزمون ورودی مدارس استعداد درخشان امسال، 17 سوال به درس علوم اختصاص داده شده است که 1+4 سوال مربوط به بخش شیمی بوده است به صورتی که 4 سوال مستقیم از بخش شیمی (سوالات 54، 55، 56 و 57) و سوال 69 ترکیبی از بخشهای شیمی و زیست است. از 4 سوالی که منحصرا در بخش شیمی طرح شده است، 2 سوال نیاز به حل عددی دارد که این اهمیت و جذابیت مسائل شیمی برای طراحان را نشان میدهد. همچنین در تمامی سوالات رویکرد تفکر محور و استنباط محور از سوی طراحان به وضوح قابل درک است یعنی سوالات به گونهای است که بر پایه مفاهیم مطرح شده در کتاب درسی است اما مفاهیم پیشرفتهتری در متن سوال توضیح داده شده و سپس این انتظار از دانش آموز میرود که با استفاده از این مفاهیم بتواند با تفکر به جواب صحیح دست پیدا کند.
اگر از دیدگاه تفکیک سوالات بر اساس پایه تحصیلی بخواهیم به سوالات نگاه کنیم. از 4 سوال بخش شیمی، 1 سوال مربوط به پایه هشتم، 2 سوال مربوط به پایه نهم و یک سوال ترکیبی از پایه هشتم و نهم است.
سوال مربوط به پایه هشتم از مبحث انحلال پذیری است، مبحثی که انتظار میرفت حتما یک سوال در آزمون داشته باشد. در اکثر سوالات جالب طرح شده از این مبحث در کتابها و مدارس، انحلال پذیری یک ماده در یک حلال در دماهای مختلف بررسی میشود اما ایده جالب این سوال در ارتباط انحلال پذیری یک ماده در دماهای مختلف و در حلالهای مختلف به طور همزمان است که این ایده سوال را برای دانش آموز به یک سوال چالشی تبدیل کرد.
سوال 55 کاملا از مباحث کتاب درسی است و با کمی تفکر به راحتی میتوان به جواب رسید. در این سوال به بررسی قدرت واکنش پذیری فلزات پرداخته شده است و همچنین نکته قابل توجه این سوال بررسی واکنش مواد موجود در واکنش در طی زمان است.
در سوال 56 مبحث تغییر خواص محلولها با حل شدن ترکیبات یونی مورد بررسی قرار گرفته است که در فصل دوم کتاب علوم نهم اشاره جزیی به آن شده است و در اینجا به صورت عمیق و عددی مطرح شده است. این مبحث در کتاب شیمی (3) سال سوم دبیرستان با عنوان (خواص کولیگاتیو) وجود داشته است. نکته قابل تامل این سوال برای دانش آموزان این بوده است که دانش آموز در آزمون باید با توجه به دادههای جدول به رابطه چند برابر شدن تغییرات نقطه جوش محلول نسبت به حلال خالص با چند برابر شدن غلظت و مقدار ماده دست پیدا میکرد. به نظر سطح این سوال برای دانش آموزانی که در آزمون اولین مواجهه با این سوال را داشتهاند بسیار بالا و دشوار است و انتظار میرود دانش آموزانی به این سوال پاسخ داده باشند که قبلا با این سوال در جایی رو به رو شده بودند.
در سوال 57 نیز به مفهوم ایزوتوپها و همچنین جرم اتمی پرداخته شده است و نیاز است دانش آموز استنباط کند که در جرم برابر از دو ماده، هر مادهای که یک مولکول آن جرم بیشتری دارد، تعداد کمتری از مولکولهای آن وجود دارد و در نتیجه آن ماده حجم کمتری را اشغال میکند که رسیدن به این مفهوم در جلسه آزمون نیاز به تفکر و تمرین بالایی دارد.
در نهایت به صورت کلی میتوان گفت که سوالات شیمی این آزمون چالشی بوده و نیاز به تفکر استدلالی داشته است و دانش آموز صرفا با دانستههای کتاب درسی در جلسه آزمون کار سختی برای پاسخگویی به این سوالات داشته است.
سید محمد معروفی