همه ما بارها شنيدهايم کمبود روي يکي از مشکلات تغذيهاي شايع در کشور است. به طوري که تمام گروههاي سني از جمله کودکان زير شش سال، نوجوانان بين ۱۴ تا ۲۰ سال از کمبود روي در رنج هستند البته شايد خيلي از ما نسبت به چنين خبري بياعتنا باشيم و اصلا ندانيم چرا وجود عنصر روي در بدن اينقدر مهم است يا اينکه اصلا اين عنصر در کدام مواد وجود دارد؟
عنصر روي يکي از عناصر ضروري بدن است که براي فعاليت بسياري از آنزيمهاي بدن لازم بوده و در تنظيم بسياري از اعمال بدن نقش دارد.
اصولا عناصر مهم بدن شامل ريزمغذيهاي مختلف ازجمله روي است. روي، نهتنها کارهاي مختلفي را در بدن انسان بر عهده دارد، بلکه ميتواند صدها آنزيم ديگر را هم فعال کند.
اما جالب است بدانيد کمبود روي اولين بار در مصر و ايران مشخص شد و دليل آن کاهش يا افزايشنيافتن قد يا جهش قد کودکاني بود که به دوران بلوغ ميرسيدند.
کمبود روي در آن زمان در خاک کشاورزي مشخص شده بود. درواقع، موادي که در آن زمينها از نظر کشاورزي و دامداري آماده ميشد، فاقد روي بود.
روزانه چقدر روي لازم داريم؟
البته ضروري بودن روي براي بدن کاملا اثبات شده، ولي اينطور نيست هر چقدر خواستيم به هر کسي روي بدهيم. دکتر سيدضياءالدين مظهري، متخصص تغذيه و استاد دانشگاه علوم پزشکي ايران هم همين عقيده را دارد.
او نيز ميگويد: استفاده بيش از حد روي ميتواند صدمهها و مسموميتهاي خود را داشته باشد. براي همين معمولا کودکان بين پنج تا هفت ميليگرم و بزرگسالان بين ۱۲ تا ۱۵ ميليگرم روي را بايد روزانه دريافت کنند.
چطور روي بخوريم؟
«براي مدت معيني هر روز بايد از اين مکمل استفاده کرد. در بعضي از افراد ممکن است مصرف اين مکمل باعث دلدرد يا حالت تهوع شود براي همين بايد کمکم و در بين غذا همراه با آب فراوان از آن استفاده کرد.»
اينها جملات دکتر مظهري است. البته اين متخصص تغذيه بر اين نکته هم تاکيد دارد که روي يک عنصر تقويتکننده سيستم ايمني است. اين ماده يکي از عناصري است که در التيام زخمهاي پوستي موثر واقع ميشود.
اکنون هم پمادهايي به نام اکسيد روي براي درمان صدمات پوستي يا سوختگيها به بازار عرضه ميشود. حتي در گذشته که بيماريهاي چشمي خيلي زياد بود، قطرهاي به نام اکسيدو زنگ يا اکسيد روي به چشم چکانده ميشد.
البته ناگفته نماند، شربتها و قرصهاي حاوي روي را هم داريم و افرادي که ريزش مو دارند يا پوستشان طراوت لازم را ندارد يا کساني که نقاط سفيدي روي انگشت و ناخنشان ديده ميشود، ميتوانند استفاده کنند.
دکتر مظهري به اين قضيه اشاره دارد در مواردي که کندي رشد در کودکان ديده شود، يکي از مکملهاي توصيه شده مکمل روي است که در افزايش سرعت بلند شدن قد کودکان موثر واقع ميشود.
روي در کدام غذاها يافت ميشود؟
البته از منابع غذايي هم ميتوان روي را دريافت کرد، آن هم به صورت ترکيبات غذاهايي که منشاء پروتئيني يا حيواني دارند. دکتر مظهري در اينباره به انواع غذاهاي حاوي روي اشاره ميکند.
او ميگويد: گوشت قرمز در کنار آهن، روي را هم به بدن ميرساند. علاوه بر آن، در دانهها و مغزها مثل مغز تخم کدو و آجيل اين عنصر معدني قابل دسترسي است. همچنين صدف، جوانه گندم، جگر، گوشت بوقلمون، بادامزميني، شير کمچرب، سينه مرغ، گردو، تخممرغ و ماهي از منابع خوب روي است اما اين نکته هم از نظر دکتر مظهري بسيار مهم است که افراد بايد از خوردن نانهايي که از جوش شيرين تهيه و خمير آنها تخمير طبيعي نداشته خودداري کنند، چون اين نانها ميتواند به علت وجود فيتات در روده، مانع از جذب روي مواد غذايي شود.
راهحل سريعتر
تحقيقات انجام شده در بخش کشاورزي، فقيربودن خاکهاي کشور را از ريزمغذي روي نشان داده است. اين موضوع به اين معني است محصولات غذايي نيز از نظر روي فقير است و مسئولان بايد تقويت يا به عبارت ديگر غنيسازي خاک با روي را مدنظر قرار دهند و تا زماني که اين برنامه به سرانجام نرسيده غنيسازي مواد غذايي عمده با روي راهکاري است که بايد به اجرا گذاشته شود. چون مصرف غذاهاي غني شده با روي ميتواند بخشي از روي مورد نياز بدن را تامين کند.
فقط کوتاه قد نميشويد!
يکي از عوارض کمبود روي علاوه بر کوتاهي قد، تضعيف سيستم ايمني است. به طوري که به گفته استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران افرادي که کمبود روي دارند، زخمهايشان ديرتر التيام مييابد، موها شروع به ريختن ميکند، حس چشايي کاهش پيدا کرده و اشتها از بين ميرود.
روي، زيادياش هم خطرناک است!
متخصص تغذيه و رژيمدرماني ميگويد: اصولا هر وقت توصيه ميکنيم تعادل، تنوع و تناسب رعايت شود، اين شعار يعني غذايي که ما ميخوريم، ميتواند غذايي باشد که انرژي بدن را تامين کند و ميتواند دارو هم باشد و عناصر کاهش يافته بدن را جبران کند.
ولي وقتي از حد معيني از اين مواد استفاده کنيم، بهعنوان سم تلقي ميشود. نهتنها در مورد روي بلکه تمام املاح معدني در صورت استفاده بيش از حد ميتواند مسموميتزا باشد.