دژ
قلعه رودخان يا قلعه حسامي
نام قلعهاي تاريخي در ۲۰ کيلومتري جنوب غربي شهر فومن در استان گيلان است. برخي از کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانيان و مقارن با حمله عربها به ايران دانستهانداين قلعه با ۲٫۶ هکتار مساحت بر فراز ارتفاعات روستاي رودخان قرار دارد. ديوار قلعه ۱۵۰۰ متر طول دارد و در آن ۶۵ برج و بارو قرار گرفته شده است.فاصله مستقيم قلعه تا شهر ماکلوان ۲۵کيلومتر وتا ماسوله ۴۵کيلومتروتا شفت ۲۰کيلومتر است .اما از مسير اصلي و آسفالته مسافت قلعه تا فومن 25 کيلومتر و تا ماکلوان تقريبا 35 کيلومتر و تا ماسوله 60 کيلومتر است.
در دورهٔ سلجوقيان اين قلعه تجديد بنا شده و از پايگاههاي مبارزاتي اسماعيليان بوده است. بر روي کتيبه سردر ورودي قلعه که اکنون در موزهٔ گنجينهٔ رشت نگهداري ميشود٬ درج شده که اين قلعه در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجري قمري براي سلطان حسامالدين اميردباج بن امير علاءالدين اسحق تجديد بنا شده است. اميره حسام الدين دباج فومني (مظفرالسلطان)، فرمانرواي بيهپس اولين قدرت منطقهاي بود که از اطاعت از صفويان سرپيچي کرد، و قلعه رود خان را بازسازي کرد تا از آنجا به مقاومت بپردازد ولي موفقيتي به دست نياورد و به دربند گريخت و نهايتاً دستگير و در تبريز اعدام شد.
اين قلعه در ارتفاعي بين ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دريا واقع شده و در کنار آن رودخانهاي با همين نام جاري است.
توصيف قلعه
ورودي اصلي قلعه رودخان
قلعه رودخان از دو بخش ارگ (محل زندگي حاکم و حرمسراي وي) و قورخانه (محل فعاليتهاي نظامي و زندگي سربازان) تشکيل شده است. ارگ در قسمت غربي اين بنا در دو طبقه واقع شده و جنس آن از آجر است. قراولخانهها در قسمت شرقي در دو طبقه با نورگيرها و روزنههاي متعدد بر اطراف مسلط است. چشمهاي نيز ميان قلعه و گودترين محل آن وجود دارد.
بخش شرقي قلعه شامل دوازده ورودي، زندان، در اضطراري، حمام و آبريزگاه است. بخش غربي دوازده ورودي دارد، چشمه، حوض، آبانبار، سردخانه، حمام، آبريزگاه شاهنشين و چند واحد مسکوني که با برج و بارو محصور شدهاند، ديگر بناهاي اين بخش را تشکيل ميدهند. ۴۰ برج ديدهباني دور تا دور قلعه را احاطه کرده که اتاقهاي هشت ضلعي آن با طاقهاي گنبدي پوشانده شده است. دور تا دور ديوارها و برجها روزنههايي شيبدار ديده ميشود که براي ريختن مواد مذاب و تيراندازي تعبيه شدهاند.
لازم به ذکر است که در طول تاريخ قلعه، هيچگاه دشمني به آن نفوذ نکرده و نتوانسته آن را فتح کند.
دليل نام گذاري
چون اين قلعهٔ تاريخي در کنار رودخانهاي بنا شده، معادل باستاني "دژ رودگان" يا "روگان" (دژي که در کنار رود قرار دارد)ياتغيير يافته آن به نام قلعهٔ رودخان خوانده ميشود . اين قلعه به زبان اهالي آن منطقه که تالش هستند قله رخون ناميده ميشود . سپس به مرور زمان به «قلعه رودخان» تبديل شده است. اين قلعه در دورانهاي تاريخي به نامهاي «قلعهٔ هزارپله»، «حسامي»، «سکسار»، «سگسار» و «سگسال» نيز خوانده شده است.
