علوم هفتم فصل هفتم- درسنامه کامل تصویری + تست - علی اشرفپور

آب های زیر زمینی:

به کلیه آب هایی که در زیر سطح زمین هستند آب های زیر زمینی می گویند. 

نکته: آب های زیر زمینی بعد از یخچال ها دومین منبع آب های شیرین هستند. 

نکته: بخش عمده ای از آب مصرفی کشور ما از آب های زیر زمینی است. 

نکته مهم: آب های زیر زمینی در مناطق خشک و بیابانی مانند استان های مرکزی و جنوب شرق ایران اهمیت زیادی دارند چون تنها منبع تامین آب منطقه هستند. 

نکته: آب های زیر زمینی به سه روش قابل بهره برداری هستند:

• حفر چاه
• حفر قنات 
• چشمه

نفوذ پذیری:

توانایی خاک برای عبور آب را نفوذ پذیری می گویند. 

نکته: هر چه مواد تشکیل دهنده خاک ریزتر باشند نفوذ پذیری آنها کمتر است مانند خاک رس 

نکته: آبرفت ها به دلیل دانه درشت بودن و داشتن فضای خالی زیاد مکان مناسبی برای تشکیل آب های زیر زمینی هستند. 

نکته: اگر آب های زیر زمینی از زمین های آهکی عبور کنند آهک را در خود حل کرده و غارهای آهکی را به وجود می آورند. اسیدی بودن آب های زیر زمینی فرایند تشکیل غار را سرعت می بخشد.

سنگ بستر:

 در زیر تمام مخازن آب های زیر زمینی یک لایه نفوذ ناپذیر وجود دارد که به آن سنگ بستر می گویند. 

سطح ایستابی:

 اگر زمین را حفر کنیم به آب های زیر زمینی میرسیم به سطحی که آب های زیر زمینی از آن جا شروع می شود سطح ایستابی گویند.

عمق سطح ایستابی:

فاصله بین سطح ایستابی تا سطح زمین را عمق سطح ایستابی می گویند. 

نکته: در منطقه عمق سطح ایستابی رطوبت و هوا در خاک وجود دارد یعنی خاک نمناک است به این قسمت از خاک منطقه تهویه هم می گویند این رطوبت برای ریشه گیاهان اهمیت زیادی دارد. 

منطقه اشباع:

 به قسمتی از زمین که حفره های آن پر از آب است منطقه اشباع گفته می شود. منطقه اشباع حد فاصل سنگ بستر و سطح ایستابی است. 

نکته: در مناطق خشک و کم باران عمق سطح ایستابی زیاد است ولی در مناطق معتدل و نزدیک ساحل عمق سطح ایستایی کم است. 

نکته: هر چه برداشت آب از آب های زیر زمینی بیشتر باشد عمق سطح ایستابی افزایش می یابد چون سطح آب های زیر زمینی و در نتیجه سطح ایستابی پایین تر می رود. 

نکته: هر عاملی که مقدار آب های زیر زمینی را افزایش دهد عمق سطح ایستابی را کم می کند چون با افزایش آب های زیر زمینی سطح این آبها بالا می آید و عمق سطح ایستابی کم می شود. 

انواع سفره های زیر زمینی:

• 1.سفره های زیر زمینی آزاد در این نوع سفره ها یک لایه نفوذ پذیر روی یک لایه نفوذ ناپذیر قرار دارد. 

1. 2. سفره های تحت فشار اگر یک لایه نفوذ پذیر در بین دو لایه نفوذ ناپذیر قرار بگیرد سفره تحت فشار به وجود می آید. دلیل پر فشار بودن این سفره ها این است که سطح ایستابی این سفره ها در مناطق بالایی قرار دارند. 

سفره های پر فشار همیشه در مناطق کوهستانی و شیب دار ایجاد می شوند ولی ممکن است تا زیر دشت ها هم امتداد داشته باشند. 

منطقه تغذیه:

نفوذ آب به سفره های تحت فشار در مناطق کوهستانی انجام می شود که با آن منطقه تغذیه می گویند. 

نکته: نفوذ فاضلاب های خانگی به درون زمین باعث آلودگی آب های زیر زمینی می شود به همین دلیل در اکثر شهرها با کمک سیستم فاضلاب شهری این فاضلاب ها جمع آوری می شود. 

نکته: آهک در مواد اسیدی حل می شود به همین دلیل موادی مانند پوسته تخم مرغ یا رسوب داخل سماور در داخل سر که حل می شوند چون هر دو از جنس آهک هستند ما به اشتباه رسوب سماور را گچ می نامیم و می گوییم سماور گچ گرفته است در حالی که این رسوب آهک است نه گچ .

آب سخت:

آب سخت به آبی گفته می شود که میزان کلسیم و منیزیم آن خیلی زیاد باشد. 

نکته: مواد شوینده مانند صابون در آب سخت خوب کف تولید نمی کنند. 

ویژگی های آب های زیر زمینی آب های زیر زمینی دارای ویژگی هایی هستند که عبارتند از:

• زلال و شفاف هستند. 
• دارای ترکیب شیمیایی و دمای نسبتا ثابتی هستند. 
• نسبت به آب های سطحی آلودگی میکروبی کمتری دارند. 
• میزان املاح آنها نسبتا زیاد است. 
• خشکسالی ها با بارندگی های کوتاه مدت تاثیری زیادی در مقدار آنها ندارد. 

قنات (کاریز):

قنات یک کانال افقی است که در زمین های شیب دار حفر می شود تا جایی که به آب های زیر زمینی راه یابد. این کانال در طول مسیر خود توسط چاه هایی به سطح زمین راه دارد.

مظهر قنات:

 به دهانه کانال قنات که آب قنات از آن خارج می شود مظهر قنات می گویند.

مادر چاه:

به دورترین چاه از مظهر قنات مادر چاه و به بقیه چاه ها میله می گویند. 

نکته: سطح ایستابی در ناحیه مادر چاه بالاتر از مظهر قنات قرار دارد به همین دلیل آب خود به خود در کانال قنات جاری می شود و احتیاجی به پمپ نیست. 

نکته: قنات همیشه در زمین های شیب دار حفر می شود چون در زمین های مسطح امکان حفر قنات وجود ندارد.

چرخه آب : 

چرخش مداوم آب بین دریاها و خشکی ها را چرخه آب می گویند این چرخش آب احتیاج به انرژی دارد که توسط خورشید در هنگام تبخیر آب تامین می شود و از هنگام بارش به بعد این انرژی کم کم آزاد می شود. از زمانی که قطره باران شروع به پایین آمدن می کند تا زمانی که به اقیانوس می رسد.