توجه با مطالعه این درسنامه میتوانید به سوالات 31 - 35 - 372 - 836 - 875 - 1001 - 1143 در کتاب زرد 8 دورۀ تجربی و سوالات 681 تا 700 کتاب نوروز پاسخ دهید
( برای دسترسی به کتاب ها میتوانید به سایت کانون بوک مراجعه کنید )
سلام دوستان
در این مطلب متن کتاب و شکل های گفتار یک فصل دوم زیست دوازدهم را به همراه نکات آن را بررسی میکنیم.
ویژگی درسنامه
🎯 نمونه سوالات امتحان نهایی
🎯 برسی کامل همۀ شکلهای فصل
🎯 درسنامه کامل به همراه نکات کنکوری آن
نمونه سوال امتحان نهایی این گفتار :
بیماری کم خونی داسی شکل بیماریاست که نوعی تغییر ژنی است که باعث نوعی بیماری ارثی به نام کمخونی داسیشکل میشود پروتئین هموگلوبین حاصل از آن دچار تغییر شود که نتیجه آن تغییر شکل گویچه قرمز از حالت گرد به داسیشکل است. این تغییر ژنی، بسیار جزئی است و در آن تنها یک جفت از صدها جفت نوکلئوتید دنا در افراد بیمار تغییر یافته است. همچنین این بیماری به نوعی، رابطه بین ژن و پروتئین را نشان میدهد.
گفتار اول: رونویسی
واحد سازنده دنا نوکلوتید است و واحد سازنده پلیپپتیدها آمینواسیدها هستند. چون دستورالعمل ساخت پلیپپتیدها در مولکول دنا قرار دارد، پس باید بین نوکلئوتیدهای ژن و آمینواسیدهای پلیپپتید، ارتباطی وجود داشته باشد.
در دنا 4 نوع نوکلوتید قرار دارد که فقط در نوع باز آلی متفاوتند. پس از پژوهشهایی مشخص شد که هر توالی 3 تایی از نوکلئوتیدهای دنا، بیانگر نوعی آمینواسید است. با ۴ نوع نوکلئوتید بهکار رفته در دنا، ۶۴ توالی ۳ نوکلئوتیدی مختلف ایجاد میشود که می توانند رمز ساخت پلیپپتیدهایی با 20 نوع آمینواسید را داشته باشند؛ به هر یک از این توالیهای سه نوکلئوتیدی در دنا رمز میگویند.
اساس رونویسی شبیه همانندسازی است. در این فرایند نیز با توجه به نوکلئوتیدهای رشته دنا، نوکلئوتیدهای مکمل در زنجیره رنا قرار میگیرد و به هم متصل میشوند. برخالف همانندسازی که در هر یاختههای یکبار انجام میشود، رونویسی یک ژن میتواند در هر چرخه بارها انجام شود و چندین چرخه رشته رنا ساخته شود البته باید دقت کرد که پروکاریوت چرخه سلولی ندارد . رونویسی در هسته، میتوکندری و کلروپلاست صورت میگیرد
مراحل رونویسی
رونویسی فرایندی پیوسته است ولی برای سادگی موضوع، آن را به سه مرحله اغاز، طویلشدن و پایان تقسیم میکنند. در این مراحل، آنزیم رنابسپاراز، عمل رونویسی را از بخشی از یک رشته دنا انجام میدهد.
مرحله اغاز : در این مرحله، رنابسپارازها به مولکول دنا متصل میشود و دو رشته آن را از هم باز میکند. برای اینکه رونویسی ژن از محل صحیح خود شروع شود توالیهای نوکلئوتیدی ویژهای در دنا وجود دارد که رنابسپاراز 3 گفته میشود. راه انداز موجب میشود رنابسپاراز اولین آن را شناسایی میکند. به این توالیها، راهانداز نوکلئوتید مناسب را بهطور دقیق پیدا و رونویسی را از آنجا آغاز کند. در این حالت بخش کوچکی از مولکول دنا باز و زنجیره کوتاهی از رنا ساخته میشود.
نحوۀ عمل رنابسپاراز به این صورت است که آنزیم با توجه به نوع نوکلئوتید رشته الگوی دنا، نوکلئوتید مکمل را در برابر آن قرار میدهد و سپس این نوکلئوتید را به نوکلئوتید قبلی رشته رنا متصل میکند. در رونویسی، نوکلئوتید یوراسیلدار رنا به عنوان مکمل در برابر نوکلئوتید آدنیندار دنا قرار میگیرد.
مرحلۀ طویل شدن : در این مرحله رنابسپاراز ساخت رنا را ادامه میدهد که در نتیجه آن، رنا طویل میشود
همچنان که مولکول رنا بسپاراز به پیش میرود، دو رشته دنا در جلوی آن باز و در چندین نوکلئوتید عقبتر رنا از دنا جدا میشود و دو رشته دنا مجددا به هم میپیوندند.
مرحله پایان : در دنا توالیهای ویزهای وجود دارد که موجب پایان رونویسی توسط آنزیم رنابسپاراز میشوند. در این مرحلهها آنزیم از مولکول دنا و رنای تازه ساخت جدا و دو رشته دنا به هم متصل میشوند.
رناهای ساخته شده دچار تغییر میشوند
در یاختههای یوکاریوتی، رنای ساخته شده در رونویسی با رنایی که در سیتوپلاسم وجود دارد تفاوتهایی دارد. بعدها مشخص شد که این مولکولها برای انجام کارهای خود دستخوش تغییراتی میشوند
تغییرات رنای پیک
رنای پیک ممکن است دستخوش تغییراتی در حین رونویسی و یا پس از آن شود. یکی از این تغییرات حذف بخشهایی از مولکول رنای پیک است. در بعضی ژنها، توالیهای معینی از رنای ساخته شده، جدا و حذف میشود و سایر بخشها به هم متصل میشوند و یک رنای پیک یکپارچه میسازند. به این فرایند پیرایش میگویند.
دانشمندان یک رنای پیک درون سیتوپالسم را با رشته الگوی ژن آن در دنا مجاورت دادند. آنها دریافتند که بخشهایی از دنای الگو با رنای رونویسی شده، دو رشته مکمل را تشکیل میدهند ولی بخشهایی نیز فاقد مکمل باقی میمانند. این بخشها به صورت حلقههایی بیرون از مولکول دو رشته های قرار میگیرند. به این نواحی که درمولکول دنا وجود دارد ولی رونوشت آن در رنای پیک سیتوپلاسمی حذف شده میانه میگویند. به سایر بخشهای مولکول دنا، که رونوشت آنها حذف نمیشوند، بیانه گفته میشود.
شدت و میزان رونویسی
بهطور کلی میزان رونویسی یک ژن به مقدار نیاز یاخته به فراوردههای آن بستگی دارد. بعضی ژنها، مانند ژنهای سازنده رنای رناتنی در یاختههای تازه تقسیم شده بسیار فعال اند؛ زیرا باید تعداد زیادی رنای رناتنی را بسازند. در این نوع ژنها، همزمان تعداد زیادی رنابسپاراز از ژن رونویسی میکنند. به این دلیل که در هر زمان، رنابسپارازها در مراحل مختلفی از رونویسی هستند، در زیر میکروسکوپ الکترونی، اندازه رناهای ساخته شده متفاوت دیده میشود. در این تصاویر رناها از اندازۀ کوتاه به بلند دیده میشود.
🔮عضویت در کانال تلگرام کانون برترها🔮
با آرزوی موفقیت
