توجه : با مطالعه این درسنامه میتوانید به سوالات :
742 - 743 - 745 کتاب نوروز
1290 - 970 کتاب زرد 8 دوره کنکور داخل انسانی
620 - 615 - 286 کتاب زرد 4 دوره کنکور خارج کشور
پاسخ دهید، برای خرید کتاب نوروز و زرد به سایت کانون بوک مراجعه کنید.
سلام دوستان!
در این مطلب خلاصه نکات درس یک تاریخ دوازدهم انسانی - تاریخ نگاری و منابع دوره معاصر- همراه با نمونه سوالات امتحانات نهایی سال 1403 و سالهای گذشته و تستهای کنکور مرتبط با این مبحث را بررسی میکنیم.
محمدمهدی برزگر رتبه 36 کنکور انسانی 1401 دانشجوی حقوق دانشگاه شهیدبهشتی |
درس یک
تاریخ نگاری و منابع دوره معاصر
همانطور که از نام این درس پیداست، عمده نکات آن مربوط به گونههای تاریخ نگاری با تمرکز بر تاریخ ایران و همچنین منابعی است که مورد استفاده مورخان در کاوشهای علمی قرار میگیرد.
ابتدا «سوالات امتحان نهایی خرداد 1403» که از محتوای این درس مطرح شده است را بررسی میکنیم..
1. توصيف، فهرست و طبقهبندی اجزا يا ويژگيهای پديدههای تاريخی:
- پژوهشگران معاصر با استفاده از چه «روشهايی» رويدادهای تاريخی را ارزيابی میكنند؟
2. گسترش كشفيات باستانشناسی درايران چه نتايجی به دنبال داشت؟
در پاسخ به سوال نخست باید گفت، پژوهشگران از سه روش برای ارزیابی رویدادهای تاریخی استفاده میکنند و سه روشی که در صفحه شش کتاب درسی بیان شده است را نام برد.
سوال دوم نیز به دو نتیجه که در صفحه چهار کتاب درسی ذکر شده است اشاره میکند.
کتاب درسی از این موارد به عنوان برجسته ترین ویژگیهای تاریخ نگاری سنتی نام برده است.
. شرح زندگی پادشاهان و مبالغه در بیان ویژگی های آنان
. عدم توجه به زندگی اجتماعی و حیات فرهنگی و اقتصادی مردم
. تأکید بر تاریخ سیاسی و نظامی و شرح طولانی جنگها و فتوحات
. بی توجهی به علل و نتایج رویدادها و تحولات تاریخی
. رواج روحیه تملق و چاپلوسی
. تأکید بر مصنوع و متکلف نویسی و پرهیز از ساده نویسی
. بی توجهی به سنجش و نقد منابع
پیش از رواج تاریخنگاری نوین، تاریخنویسی سنتی در ایران تنها شیوهی ثبت وقایع تاریخی بود اما به مرور برخی از مورخان به انتقاد از این شیوه پرداختند..
- یکی از پیشگامان انتقاد به تملق و متکلّف نویسی، خاوری شیرازی مورخ مشهور زمان فتحعلی شاه و نویسنده تاریخ ذوالقرنین است. او به ساده نویسی، حقیقت نویسی و مختصر نویسی علاقه نشان داد و به نکوهش تملق گویی پرداخت.
- میرزا محمدجعفر خورموجی از مورخان عصر ناصری و مؤلف کتاب حقایق الاخبار ناصری با انتقاد از تملق گویی نخستین کسی است که واقعیت قتل امیر کبیر را بازتاب داده است.
- محمد حسن خان اعتماد السلطنه نیز اگر چه تاریخ نویسی درباری بود اما با آگاهی از روش و بینش تاریخ نگاری اروپایی گام های بلندی را در حوزه تاریخ نویسی عصر قاجار برداشت.
حالا باید مهمترین زمینههایی که سبب پیدایش تاریخ نگاری جدید در ایران شده است را بررسی کرد...
زمینههای پیدایش تاریخنگاری جدید در ایران
. جنگهای ایران و روسیه در دوران پادشاهی فتحعلی شاه قاجار
. جست وجوی درک علت پیشرفت جوامع غربی و دلیل عقب ماندگی جامعه ایران
. ترجمه آثار اروپایی
. تأسیس مدرسه دارالفنون، ایجاد دارالطباعه دولتی و دارالترجمه همایونی در زمان ناصرالدین شاه
. گسترش فعالیت علمی شرق شناسان
. رمزگشایی کتیبه های بیستون و طاق بستان
. گسترش کشفیات باستان شناسی
تاریخنگاری سنتی و تاریخنگاری جدید در دو جنبه با یکدیگر تفاوت دارند.
روش تاریخ نگاری جدید
تاریخ نویسان و پژوهشگران با استفاده از روش تحقیق علمی، بهره برداری از منابع، اسناد و مدارک معتبر و گزینش و نقادی آنها به ارزیابی رویدادهای تاریخی میپرداختند و یافته های علمی خود را به زبانی ساده و بدون تکلف مینوشتند.
تاریخ نگاران جدید همچنین تلاش میکردند که از نتایج تحقیقات علومی چون باستانشناسی، زبان شناسی، جغرافیا، جامعه شناسی، اسطوره شناسی و ... در مطالعه تاریخ بهره مند شوند.
بینش تاریخ نگاری جدید
اساس بینش مورخان سنتی با تأکید بر بررسی زندگی پادشاهان و شرح فتوحات استوار بود. اما در تاریخ نویسی نوین جنبه های گوناگون حیات انسانی اعم از سیاسی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت.
عوامل موثر در بینش مورخان جدید ایران
. انقلاب مشروطه
. نفوذ و دخالت کشورهای استعماری
. جنگ های جهانی اول و دوم و اشغال ایران
.کودتاهای ۱۲۹۹ و ۱۳۳۲ ش
. جنبش ملی شدن نفت
. انقلاب اسلامی
گونههای منابع تاریخی در دوره معاصر
. کتابهای تاریخی، ادبی، خاطرات، سفرنامهها، زندگی نامهها
. نشریات، روزنامهها و مجلات
. اسناد، بناها، وسایل و ابزارها
آرشیو ملی هر کشور محل نگهداری اساسی ترین و مهمترین اسناد و مدارک با ارزش و معتبر مربوط به آن کشور است. اسناد، حاوی اطلاعات بسیار ارزشمند و منحصر به فردی در خصوص مسائل و موضوعهای سیاسی، اداری، اقتصادی، مالی و فرهنگی، دیدگاه و عملکرد افراد، شخصیتها، احزاب و گروههای سیاسی، اجتماعی و مذهبی هستند.
تعریف آرشیو
نظر به اهمیت اسناد در پژوهشهای تاریخی، در بسیاری از کشورهای جهان محلی برای نگهداری، حفاظت، مرمت، طبقهبندی و آمادهسازی آنها برای استفاده محققان ایجاد شده است. به این مکان آرشیو گفته میشود.
برای مرور بیشتر مطالب پیش گفته سوالات امتحانات نهایی سالهای گذشته را هم باهم بررسی میکنیم:
1. تأسیس دارالترجمه همایونی در دوره قاجار چه تأثیری بر تاریخ نگاری این دوره داشت؟
پاسخ: آثار فراوانی به فارسی ترجمه شد. نوشته های تاریخی بخش قابلتوجهی از نخستین آثار ترجمه شده از زبانهای اروپایی به زبان فارسی را تشکیل می دادند و ترجمه آنها تأثیر بسزایی در آشنایی نویسندگان و مورخان ایرانی با بینش و روش مورخان اروپایی داشت.
2. محل نگهداری اسناد و مدارک با ارزش هر کشور چه نام دارد؟
پاسخ: آرشیو ملی هر کشور
3. روزنامه نگاری در دوره قاجار پیش از مشروطه را با پس از وقوع انقلاب مشروطه مقایسه کنید.
پاسخ: در دوران پیش از مشروطه به دلیل ماهیت استبدادی حکومت قاجار و نبود آزادی بیان، برخی از روزنامه نگاران در خارج از کشور اقدام به چاپ روزنامه هایی به زبان فارسی کردند و نسخه هایی از آنها به صورت مخفیانه به داخل ایران میرسید.
4. اولین روزنامه ایران به دست چه کسی منتشر شد؟
پاسخ: اولین روزنامه ایران را میرزا صالح شیرازی یکی در از دانشجویان اعزامی به انگلستان با عنوان کاغذ اخبار تهران منتشر کرد.
5. چرا برخی از روزنامه نگاران در دوره ی قاجار اقدام به انتشار روزنامه های خود در خارج از کشور کردند؟
پاسخ: به دلیل ماهیت استبدادی حکومت قاجار و نبود آزادی بیان
6. مورخ مشهور عصر قاجار و رئیس دارالترجمه همایونی که بود؟
پاسخ: محمد حسن خان اعتماد السلطنه
7. نویسنده کتاب تاریخ بیداری ایرانیان:
پاسخ: ناظم الاسلام کرمانی
در پایان به بررسی چند تست از کنکورهای سالهای اخیر که در آنها محتوای درس یک تاریخ دوازدهم مورد توجه قرار گرفته است، میپردازیم.
کدام مورخ دربار نادرشاه، نویسنده جهانگشای نادری است؟ (کنکور 1398)
1) میرزا مهدی خان استرآبادی
2) امینی هروی
3) محمد بن خاوند شاه
4) میرزا محمدصادق موسوی
پاسخ گزینه یک
کدام چهره برجسته فرهنگی در دوره ناصرالدین شاه قاجار به ریاست دارالترجمه همایونی منصوب گردید؟ (کنکور 1399)
1) رضاقلیخان هدایت
2) میرزا یوسفخان مستشارالدوله
3) حسن پیرنیا
4) محمدحسنخان اعتمادالدوله
پاسخ گزینه چهار
در شیوه تاریخ نگاری سنتی، مورخ برای نگارش، کدام روش تاریخی را مبنای کار خود قرار میدهد؟ (کنکور 1397)
۱) ارائه اطلاعات درباره فرمانروا شرح جنگها و روابط سیاسی با دیگر دولتها
۲) نوشتن تاریخهای محلی و شرح حال فرمانروایان و امرای محلی
۳) شرح حال سیاستمداران و همه جانبه نگریستن به گذشته ها
۴) شرح زندگی مردم و تکاپوی آنان در شهرهای مختلف
پاسخ گزینه یک
کدام یک از مورخان عصر ناصری نخستین کسی است که واقعیت قتل امیرکبیر را در اثر خویش بازتاب داده است؟ (کنکور 99 خارج از کشور)
۱) خاوری شیرازی
۲) فتحعلی خان آخوندزاده
۳) میرزا محمد جعفر خورموجی
۴) میرزا محمد صادق موسوی
پاسخ گزینه سه
پاسخ این تستها را میتوانید در مطلب مربوط به تحلیل سوالات درس یک تاریخ دوازدهم انسانی در سایت کانون از طریق این لینک مشاهده کنید.
با آرزوی موفقیت :)
محمدمهدی برزگر
رتبه 36 کنکور انسانی 1401
