کتابچه - شیمی 3 - خلاصه نکات + تست- نوید آرمات

سلام دوستان عزیز 

در این مطلب کتابچه ی شیمی دوازدهم که برای دوران جمع بندی و کنکور بسیار مهم و پر اهمیت است، قرار داده شده است.

برای دانلود کتابچه به صورت کامل، به فایل ضمیمه مراجعه کنید.

برای ارتباط بیشتر با برترها و رزرو پشتیبان ویژه، پیج کانون برترها را دنبال کنید، همچنین میتونید با شماره ۰۲۱۸۴۵۱ داخلی ۳۱۲۳ تماس بگیرید.

 تعادل:

اگه یادتون باشه ! گفتیم که در محلول اسیدهای ضعیف، یون های آبپوشیده به طور همزمان با مولکول های اسید یونیده نشده حضور دارند؛ به طوری که در شرایط معین، غلظت همه گونه های موجود در محلول، ثابت است. حضور همزمان یون ها و مولکول های یونیده نشده با غلظت ثابت در محلول نشان میدهد که محلول اسیدهای ضعیف در آب یک سامانه تعادلی است. حالا ببینیم تعادل یعنی چی؟! در شیمی دهم خواندیم که به واکنش هایی که می توانند در هر دو جهت رفت (تبدیل واکنش دهنده ها به فراورده ها) و برگشت (تبدیل فراورده ها به واکنش دهنده ها) انجام شوند، واکنش های برگشت پذیر می گویند. اگر این واکنش ها در شرایط مناسبی انجام شوند، سرانجام لحظه ای فرا می رسد که سرعت واکنش رفت با سرعت واکنش برگشت برابر می شود. در این لحظه، غلظت واکنش دهنده ها و فراورده ها ثابت می ماند؛ به طوری که همان مقدار از واکنش دهنده ها که در واحد زمان طی واکنش رفت مصرف می شوند، در اثر واکنش برگشت، دوباره تولید می شوند. به همین ترتیب همان مقدار از فراورده ها که در یک واحد زمان طی واکنش رفت تولید می شوند، در اثر واکنش برگشت مصرف می شوند. در این حالت می گوییم واکنش به تعادل رسیده است. برای واکنش های تعادلی از نماد ⇋ استفاده می شود.

1- هر دو واکنش رفت و برگشت در هنگام تعادل با سرعت برابر انجام می شوند؛ یعنی همواره تبدیل مواد به یکدیگر در حال انجام شدن است. حواستون باشه که در هنگام تعادل، مقدار یا غلظت واکنش دهنده ها و فراورده ها لزوما با هم برابر نیست و فقط می توان گفت که غلظت مواد ثابت می ماند.

 ۲- همه واکنش های تعادلی، برگشت پذیرند، اما هر واکنش برگشت پذیری، تعادلی نیست. برای برقراری تعادل، سامانه نباید با محیط، مبادله ماده داشته باشد. 

3- اگر فرض کنیم که در ابتدا، فقط واکنش دهنده ها در ظرف واکنش وجود داشته باشند، نمودار «سرعت - زمان» یک واکنش تعادلی را می توان به صورت روبه رو نشان داد:

واکنش برگشت ناپذیر: به واکنشی گفته میشود که واکنش دهنده ها به فرآورده ها تبدیل شوند. اما فرآورده ها نمیتوانند به واکنش دهنده ها تبدیل شوند. مانند سوختن مواد آلی  یا واکنش فلز های قلیایی با آب.

نکته: همه ی واکنش های گرماده که شمار مول های گازی فرآورده بیشتر از شمار مول های واکنش دهنده باشد، برگشت ناپذیر هستند.

نکته: در یک واکنش شیمایی اگرq (گرما) در طرفی باشد که تعداد مول های گازی کمتر است، واکنش برگشت پذیر می باشد.

نکته: واکنش های رفت و برگشت در سامانه های تعادلی به طور پیوسته و با سرعت برابر انجام  می شوند و به همین دلیل مقدار مواد در واکنش ثابت می ماند.

نکته: تا قبل از برقراری تعادل در یک واکنش برگشت پذیر، خواصی مانند غلظت، جرم، حجم، فشار و رنگ تغییر می کند، اما زمانی که تعادل برقرار شد، غلظت و سایر خواص ثابت می مانند و تغییر نمی کنند. در هنگام تعادل سرعت تولید هر ماده با سرعت مصرف آن ماده برابر است.

نکته: مقدار تغییر غلظت هر ماده بستگی به ضریب استوکیومتری آن ماده در معادله ی موازنه شده ی واکنش دارد. در ضمن غلظت واکنش دهنده ها در واکنش های تعادلی به صفر نمی رسد.

عدد اکسایش

 عدد اکسایش یک اتم در ترکیب برابر با تعداد بارهای مثبت یا منفی است که به آن اتم نسبت داده می شود.

نکات مهم برای بدست آوردن عدد اکسایش:

1- عدد اکسایش یک یون تک اتمی برابر بار یون است. مانند Na+ که برابر 1+ است.

2- عدد اکسایش عنصر به حالت آزاد صفر است. (Fe,O2,Cu,H2)

3- عدد اکسایش هیدروژن در ترکیب ها 1+ است بجز در هیدرید های فلزی (AlH3,CaH2, NaH)                                

4- عدد اکسایش اکسیژن در ترکیب ها 2- است، بجز در OF2 که 2+ و در پراکسیدها مانند (Na2O2,H2O2) که 1- است.  

5- مجموع عدد اکسایش اتم های سازنده یک مولکول برابر صفر است.

6- مجموع عدد اکسایش اتم های سازنده ی یک یون چند اتمی برابر بار یون است.

7- عدد اکسایش فلزهای قلیایی در ترکیب ها 1+ و قلیایی خاکی 2+ است.

8- عدد اکسایش می تواند برای یک اتم در ترکیبات گوناگون متفاوت باشد. 

روش تشخیص سریع قطبی یا ناقطبی بودن مولکول های چند اتمی:

1) مولکولی که اتم مرکزی آن فاقد جفت الکترون ناپیوندی بوده و با پیوند های اشتراکی به اتم های یکسانی متصل است، مولکول ناقطبی به شمار می رود مانند: CO2 , CCl4 , SO3 , CH4  و .....

2) مولکول چند اتمی که اتم مرکزی دارای جفت الکترون( های) نا پیوندی است، گشتاور دو قطبی مثبت دارد و  قطبی است، مانند:H2O , NH3 

3) مولکول های چند اتمی که دارای اتم های اطراف متفاوت هستند، قطبی می باشند. مانند: SCO , CHCl3 

عوامل موثر بر تعادل عبارت اند از: 1- غلظت  2- فشار  3- دما

1- تاثیر غلظت بر تعادل 

تغییر غلظت به دو صورت بر تعادل تاثیر گذار است.

1- افزایش غلظت: وقتی غلظت یکی از مواد شرکت کننده در تعادل افزایش می یابد، تعادل در جهت مصرف آن ماده جایه جا می شود. 

2- کاهش غلظت: وقتی غلظت یکی از مواد شرکت کننده در تعادل کاهش یابد، تعادل در جهت تولید آن ماده جابه جا می شود.

نکته: در هر یک از این تعییرات، غلطت سایر گونه ها بسته به جهت پیشروی تعادل و متناسب با صریب استوکیومتری آن ها کم یا زیاد می شود.

نکته: معمولا وقتی غلظت یک ماده در یک تعادل افزایش می یابد، در تعادل جدید، نسبت به تعادل اولیه غلظت آن ماده بیشتر است و بالعکس.

2- تاثیر تغییر حجم (تغییر فشار) بر تعادل

به طور کلی عامل فشار ناشی از تغییر حجم زمانی بر یک سامانه ی تعادلی موثر است که حداقل یکی از مواد موجود در تعادل گازی باشد و اعداد مول های گازی در دو طرف تعادل برابر نباشند.

تاثیر فشار به دو صورت زیر می باشد:

1- چنانچه در یک تعادل گازی فشار سامانه افزایش یابد، تعادل برای جبران آن، در جهتی پیشروی می کند که مول گازی کم تری تولید کند.

2- چنانچه در یک تعادل گازی فشار سامانه کاهش یابد، تعادل برای جبران آن به سمت تولید مول گازی بیشتر پیشرفت می کند. 

نکته: در اثر افزایش فشار، سرعت واکنش های رفت و برگشت در هر دو جهت زیاد می شود و معمولا فشار و غلظت تعادلی جدید در تمامی گونه های گازی بیشتر از حالت تعادل اولیه است.

3- تاثیر دما بر تعادل و K

به طور کلی افزایش دما، موجب جابه جایی تعادل در جهت مصرف گرما و کاهش دما، موجب جابه جایی تعادل در جهت مصرف گرما و کاهش دما، موجب جابه جایی تعادل در جهت تولید گرما می شود.

نکته: هنگامی که دمای یک سامانه تغییر می کند، پس از رسیدن به تعادل جدید افزون بر تغییر مواد، مقدار ثابت تعادل هم تغییر می کند و اینکه K زیاد یا کم ش.د به گرماگیر یا گرماده بودن واکنش بستگی دارد.

نکته: در تعادل های گرماگیر∆H>0  علامت q در سمت چپ قرار دارد. افزایش دما تعادل در جهت مصرف گرما جا به جا می کنند. بنابراین تعادل در جهت رفت پیشروی می کند. (مصرف واکنش دهنده ها و تولید فرآورده ها) به این ترتیب در تعادل های گرماگیر با افزایش دما مقدار K زیاد می شود.

نکته: در تعادل های گرماده∆H<0  علامت q در سمت راست قرار دارد. افزایش دما تعادل در جهت مصرف گرما جا به جا می کنند. بنابراین تعادل در جهت برگشت پیشروی می کند. به این ترتیب در تعادل های گرماده با افزایش دما مقدار K کم می شود.

نکته: برای تشخیص گرماگیر یا گرماده بودن تعادل هایی که نوع آن ها مشخص نشده، به مجموع تعداد مول های گازی در هرطرف معادله واکنش توجه کنید و علامت گرما q را همواره در سمت تعداد مول گازی کم تر قرار دهد.

نکته: تنها عامل موثر در مقدار K، دما است و کم و زیاد کردن غلظت و فشار، فقط جهت پیشروی تعادل را تعیین می کند.

توجه: کاتالیزگر زمان فرا رسیدن تعادل را کوتاه می کند. اما غلظت تعادلی گونه ها در حضور و عدم حضور کاتالیزگر یکسان خواهد بود. (زیرا سرعت واکنش های رفت و برگشت را به یک نسبت افزایش می دهد.)

توجه: اگرچه وجود مواد واکنش دهنده جامد یا مایع خالص برای برقراری تعادل الزامی است، اما کاستن یا اضافه کردن آن ها در جابه جا شدن تعادل تاثیری ندارد.

دوستان عزیز برای دسترسی به کتابچه می توانید پی دی اف مطلب را دانلود کنید.

فراموش نکنید اگر سوالی در رابطه با این مبحث داشتید می توانید به راحتی در کامنت ها سوال خود را برای ما بنویسید.

دوستان عزیزم؛ برای ارتباط با رتبه برترها صفحه اینستاگرام زیر رو دنبال کنید.

با آرزوی موفقیت و کامیابی