سلام خدمت دوستان پرتلاش کنکوری
این مطلب شامل نکات کنکوری درس تولید مثل در مردان از زیست یازدهم است که توسط هما پرتوانداز رتبه 226 تجربی و 289 زبان منطقه 2-کنکور سراسری 99 و دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران تهیه شده است.
درسنامه زیست یازدهم آزمون 6 اسفند-مبحث گفتار 1 فصل هفتم
وظایف دستگاه تولید مثل مرد:
1-تولید زامه(اسپرم)
2-ایجاد محیطی مناسب برای نگهداری از زامه ها
3-انتقال زامه ها به خارج از بدن
4-تولید هورمون جنسی مردانه(تستوسترون)
کار اصلی این دستگاه,تولید یاخته جنسی نر یا زامه است.زامه ها در یک جفت خاگ(بیضه) یا همان غدد جنسی نر تولید می شوند.بیضه ها درون کیسه بیضه قرار دارند.محل طبیعی کیسه خارج و پایین محوطه شکمی است.قرارگیری کیسه بیضه خارج از محوطه شکمی باعث می شود دمای درون آن حدود سه درجه پایین تر از دمای بدن قرارگیرد.این دما برای فعالیت بیضه ها و تمایز صحیح زامه ها ضروری است.علاوه بر این,وجود شبکه ای از رگ های کوچک در کیسه بیضه نیز به تنظیم این دما کمک می کند.
در بیضه ها تعداد زیادی لوله های پرپیچ و خم به نام لوله های زامه ساز وجود دارد.درون این لوله ها از هنگام بلوغ تا پایان عمر,زامه تولید می شود.در بین لوله های زامه ساز یاخته های بینابینی قرار دارند که نقش ترشح هورمون جنسی نر را بر عهده دارند.
زامه(اسپرم زایی):
دیواره لوله های زامه ساز,یاخته های زاینده ای دارد که به این یاخته ها زامه زا(اسپرماتوگونی) گفته می شود.این یاخته ها که نزدیک سطح خارجی لوله ها قرار گرفته اند,ابتدا با رشتمان تقسیم می شوند.یکی از یاخته های حاصل از هر بار رشتمان در لایه زاینده می ماند که لایه زاینده حفظ شود.یاخته دیگر که زام یاخته(اسپرماتوسیت)اولیه نام دارد,با تقسیم کاستمان 1,دو یاخته به نام زام یاخته ثانویه تولید می کند.این یاخته ها تک لادند,ولی فام تن های آن مضاعف شده اند.
هر کدام از این یاخته ها با انجام کاستمان 2,دو زام یاختک(اسپرماتید) ایجاد می کند.این یاخته ها نیز تک لادند اما فام تن های آنها مضاعف شده نیستند.بنابراین,از یک زام یاخته اولیه,چهار زام یاختک حاصل می شود.تمایز زامه ها در دیواره لوله از خارج به سمت وسط لوله انجام می شود.همه یاخته های زاینده به همین صورت عمل می کنند تا تعداد زیادی زامه درون لوله های زامه ساز تولید شود.
در حین حرکت زام یاختک ها به سمت وسط لوله های زامه ساز تمایزی در آنها رخ می دهد تا به زامه تبدیل شوند.به این صورت که یاخته ها:
- از هم جدا و تاژک دار می شوند
- سپس مقدار زیادی از سیتوپلاسم خود را از دست می دهند
- هسته آن فشرده شده
- هسته در سر زامه به صورت مجزا قرار می گیرد
- یاخته حالت کشیده پیدا می کند
یاخته های سرتولی که در دیواره لوله های زامه ساز وجود دارند با ترشحات خود تمایز زامه ها را هدایت می کنند.این یاخته ها در همه مراحل زامه زایی,پشتیبانی و تغذیه یاخته های جنسی و نیز بیگانه خواری باکتری ها را بر عهده دارند.
ساختار زامه:
زامه ها سه قسمت سر,تنه و دم دارند.سر دارای یک هسته بزرگ,مقداری سیتوپلاسم و کیسه ای پر از آنزیم تارک تن(آکروزوم) است.تارک تن کلاه مانند و در جلوی هسته قرار دارد.آنزیم ها به زامه کمک می کنند تا بتواند در لایه های حفاظت کننده گامت ماده(تخمک) نفوذ کند.در تنه یا قطعه میانی تعداد زیادی راکیزه(میتوکندری) وجود دارد.
اندام های ضمیمه(کمکی):
پس از تولید زامه در لوله های زامه ساز,آنها از بیضه خارج و به درون لوله ای پیچیده و طویل به نام برخاگ(اپیدیدیم) منتقل می شوند.این زامه ها ابتدا قادر به حرکت نیستند و باید حداقل 18 ساعت در آنجا بمانند تا توانایی حرکت در آنها ایجاد شود.
سپس زامه ها وارد مجرای طویلی به نام زامه بر(اسپرم بر) می شوند.از هر بیضه یک مجرای زامه بر خارج و وارد محوطه شکمی می شود.هر کدام از مجراهای زامه بر در حین عبور از کنار و پشت مثانه ترشحات غده وزیکول سمینال را دریافت می کند.این غدد,مایع غنی از فروکتوز را به زامه ها اضافه می کنند.فروکتوز انرژی لازم برای فعالیت زامه ها را فراهم می کند.دو مجرای زامه بر در زیر مثانه وارد غده پروستات شده و به میزراه متصل می شوند.غده پروستات با ترشح مایعی شیری رنگ و قلیایی به خنثی کردن مواد اسیدی موجود در مسیر عبور زامه به سمت گامت ماده کمک می کند.بعد از پروستات,یک جفت غده به نام پیازی میزراهی نیز به میزراه متصل می شوند.این غده ها ترشحات قلیایی و روان کننده ای را به مجرا اضافه می کنند.به مجموع ترشحات سه نوع غده یادشده که زامه ها را از طریق میزراه به بیرون از بدن منتقل می کنند,مایع منی گفته می شود.
هورمون ها فعالیت تولیدمثل را در مرد تنظیم می کنند:
از بخش غده زیرمغزی ,دو هورمون محرک غدد جنسی ترشح می شود:LHوFSH.اگرچه نام این هورمون ها به فعالیت آنها در جنس ماده مرتبط است,اما وجود آنها برای فعالیتدستگاه تولید مثل در مرد ضروری است.
در مردان FSH یاخته های سرتولی را تحریک می کند تا تمایز زامه را تسهیل کنند و LH,یاخته های بینابینی را تحریک می کند تاهورمون تستوسترون را ترشح کنند.همان طور که می دانید تستوسترونضمن تحریک رشد اندام های جنسی و زامه زایی باعث بروز صفات ثانویه در مردان می شود,مثل بم شدن صدا,روییدن مو در صورت و قسمت هایدیگر بدن,رشد ماهیچه ها و استخوان ها.
تنظیم میزان این هورمون ها با ساز و کار بازخورد منفی انجام می شود.
چند نکته:
1-در نمای کناری میزراه در زیر مجرای اسپرم بر است و میزنای برعکس.
2-ابتدای میزراه و انتهای مجرای اسپرم بر از درون پروستات عبور می کند.
3-انتهای میزره هم محل خروج اسپرم و هم محل خروج ادرار است.
4-هورمون های جنسی موجود در خون مرد:استروژن,تستوسترون, پروژسترون
5-در مردان با برداشتن بیضه ریسک ابتلا به پوکی استخوان افزایش می یابد.
6-اسپرماتوگونی2n=46 است و توانایی میتوز دارد ولی توانایی میوز ندارد
7-اسپرماتوسیت اولیه2n=46 است و توانایی میتوز ندارد ولی توانایی میوز دارد.
8-اسپرماتوسیت ثانویهn=23 است و دو کروماتیدی می باشد و توانایی میتوز ندارد ولی توانایی میوز دارد.
9-اسپرماتید n=23 است و تک کروماتیدی است و توانایی میوز و میتوز ندارد.
10-انواع سلول های بیضه:اسپرماتوگونی-اسپرماتوسیت اولیه-اسپرماتوسیت ثانویه-اسپرماتید-اسپرم-سرتولی-سلول های بینابینی
11-انواع سلول های لوله اسپرم ساز: اسپرماتوگونی-اسپرماتوسیت اولیه-اسپرماتوسیت ثانویه-اسپرماتید-اسپرم-سرتولی
12-هورمون هایی که اسپرم زایی را تحت تاثیر قرار می دهند:FSH از طریق سرتولی,LH از طریق تستوسترون,آزاد کننده از طریق تاثیر بر LH و FSH
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174(حیدریان) تماس بگیرید.
مطالب مرتبط:
کیهان زادگاه الفبای هستی-شیمی یازدهم-هما پرتوانداز
رفتار مولکولها و توزیع الکترون ها-شیمی دوازدهم-هما پرتوانداز