سلام به دوستان کنکوری 1401😊
امیدوارم همگی حالتون خوب باشه.
این مطلب شامل جمع بندی فصل پنجم زیست دهم (تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد)-گفتار 2 تشکیل ادرار و تخلیه آن هست که توسط خانم هما پرتوانداز، رتبه 226 تجربی و 289 زبان منطقه 2کنکور سراسری 99 و دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران تهیه شده است.
با ما همراه باشید😄
درسنامه:
فرایند تشکیل ادرار، شامل سه مرحله تراوش، بازجذب و ترشح است.
1-تراوش
تراوش، نخستین مرحلۀ تشکیل ادرار است. در این مرحله بخشی از خوناب در نتیجۀ فشار خون از کلافک خارج شده به کپسول بومن وارد میشوند. این فرایند را تراوش مینامند. هم ساختار کلافک و هم ساختار کپسول بومن برای تراوش متناسب شده است.
مویرگهای کلافک از نوع منفذدار هستند و بنابراین امکان خروج مواد از آنها به خوبی فراهم است. مولکولهای بزرگ نمیتوانند وارد کپسول بومن شوند.
برای اینکه فشارتراوشی به حدکافی زیاد باشد سازوکارویژه ای در نظر گرفته شده است. قطر سرخرگ آوران بیشتر از قطر سرخرگ وابران است و این، فشار تراوشی را در مویرگهای کلافک افزایش میدهداطراف کلافک را کپسول بومن احاطه کرده است.
کپسول بومن شامل دو دیواره است؛ یکی بیرونی و دیگری درونی.
دیوارۀ بیرونی از یاخته های پوششی سنگفرشی ساده و دیوارۀ درونی که با کلافک در تماس است، از یاخته هایی به نام پودوسیت تشکیل شده است.
هریک از پودوسیت ها رشته های کوتاه و پا مانند فراوانی دارد. پودوسیت ها با پاهای خود اطراف مویرگهای کلافک را احاطه کرده اند. شکاف های باریک متعددی که در فواصل بین پاها وجود دارد به خوبی امکان نفوذ مواد را به دیوارۀ درونی فراهم میکند.
نکات مربوط به تراوش:
1-تراوش خروج خوناب(آب و مواد محلول به جز پروتئین ها) از منافذ کلافک به کپسول بومن است.
2-علت تراوش این است که قطر سرخرگ آوران بیشتر از سرخرگ وابران است و در نتیجه باعث افزایش فشار تراوشی در کلافک می شود.
3-خوناب که از منافذ خارج می شود شامل این موارد می شود و اگر در تست ها به این موارد هم اشاره شد,صحیح می باشد:خوناب شامل آب و مواد محلول مثل گلوکز و آمینواسید,اوره,بی کربنات,سموم و یون ها,یون هیدروژن و دارو ها,کراتینین,اوریک اسید و ....
4-در طی فرآیند تراوش,مواد صرفا بر اساس اندازه خارج می شوند.
2-بازجذب
در تراوش، مواد براساس اندازه وارد گردیزه میشوند و هیچ انتخاب دیگری صورت نمی گیرد. بنابراین، هم مواد دفعی مثل اوره و هم مواد مفید مثل گلوکز و آمینواسیدها به گردیزه وارد میشوند. مواد مفید دوباره باید به خون بازگردند.
این مواداز طریق مویرگ های دور لوله ای، دوباره جذب و به این ترتیب به خون وارد میشوند. این فرایند را بازجذب می نامند.
به محض ورود مواد تراوش شده به لولۀ پیچ خوردۀ نزدیک، بازجذب آغاز میشود. دیوارۀ لولۀ پیچ خوردۀ نزدیک از یک لایه بافت پوششی مکعبی تشکیل شده است که ریزپرز دارند. ریزپرزها سطح بازجذب را افزایش میدهند. به علت وجود ریزپرزهای فراوان در لولۀ پیچ خوردۀ نزدیک، مقدار مواد بازجذب شده در این قسمت از گردیزه، بیش از سایر قسمت هاست در بیشتر موارد، بازجذب فعال است و با صرف انرژی انجام میگیرد؛ گرچه بازجذب ممکن است غیرفعال باشد مثل بازجذب آب که با اسمز انجام میشود.
نکات مربوط به بازجذب:
1-بازجذب خروج مواد از نفرون به خارج نفرون و سپس ورود این مواد به مویرگ های دورلوله ای می باشد(در واقع بازگشت مواد مفیدی که طی تراوش از خون خارج شدند به کپسول بومن)
2-از آنجایی که در بیشتر موارد بازجدب به صورت فعال و با صرف انرژی زیستی صورت می گیرد,بنابراین می توان گفت که یاخته ها دارای میتوکندری فراوان هستند.
3-در یک فرد سالم,گلوکز و آمینواسید به روش انتقال فعال به طور کامل بازجذب می شوند.
4-بازجذب از لوله پیچ خورده نزدیک شروع می شود و پایان آن در مجاری جمع کننده ادرار می باشد.
3-ترشح:
ترشح در جهت مخالف بازجذب رخ می دهد و در آن موادی که لازم است دفع شوند از مویرگ های دور لوله ای یا خود یاخته های گردیزه به درون گردیزه ترشح میشوند. این فرایند را ترشح می نامند. ترشح در بیشتر موارد به روش فعال و با صرف انرژی زیستی انجام میگیرد.
ترشح در تنظیم میزان pHخون، نقش مهمی دارد. اگر pHخون کاهش یابد، کلیه ها یون هیدروژن را ترشح میکنند. اگر pHخون افزایش یابد، کلیه بی کربنات بیشتری دفع میکند و به این ترتیب pHخون را در محدودۀ ثابتی نگه میدارد. بعضی سموم و داروها به وسیلۀ ترشح دفع می شوند.
نکات مربوط به ترشح:
1-ترشح خروج مواد از مویرگ های دورلوله ای یا خود یاخته های نفرون و ورود این مواد به فضای نفرون است.
2-بیشتر مواد به صورت فعال و با صرف انرژی زیستی ترشح می شوند.
3-بعضی از سموم,بعضی از داروها و یون های سدیم و پتاسیم دفع می شوند.
4-ترشح بی کربنات داریم اما بازجذب بی کربنات را نداریم.
تست:
1- چند مورد از موارد زیر در مورد فرایندهای تشکیل ادرار درست است؟
الف) ترشح در جهت مخالف بازجذب رخ میدهد و همواره به روش فعال و با صرف انرژی زیستی صورت می گیرد.
ب) بسیاری از سموم و داروها به وسیله ترشح دفع میشوند.
ج) اگر pH خون افزایش یابد، کلیهها یون هیدروژن بیشتری دفع می کنند.
د) در بیشتر موارد باز جذب فعال است و با صرف انرژی زیستی انجام می گیرد.
۱) صفر 2)1 3)2 4)3
پاسخ گزینه «۲» فقط مورد (د) صحیح است. در بیشتر موارد بازجذب فعال است. بررسی سایر عبارات: الف) ترشح در بیشتر موارد به روش فعال انجام می گیرد. ب) بعضی از سموم و داروها به وسیله ترشح دفع میشوند. ج) اگر pH خون افزایش یابد، کلیهها بیکربنات بیشتری دفع می کنند.
2-کدام مورد صحیح است؟
الف) پس از بازجذب مواد به شبکه اول و دوم مویرگی باز می گردند.
ب) بخش اعظم مواد وارد شده به تفرون در اثر تراوش و ترشح است .
ج) هورمون الدوسترون می تواند باعث افزایش تراوش شود.
د) هورمون های بخش مرکزی غده فوق کلیه تراوش را افزایش می دهند.
۲) ج و د ۱) الف و ب ۳) ب و د ۴) الف و ج
2.گزینه «۲» هورمون آلدوسترون و هورمونهای اپی نفرین و نوراپی نفرین با افزایش فشار خون می تواند میزان تراوش را افزایش دهند.
علت نادرستی سایر موارد: مورد الف: پس از بازجذب مواد به شبکه دوم مویرگی باز می گردند. مورد ب: تمام مواد وارد شده به نفرون در اثر تراوش و بازجذب است.
3-کدام گزینه در مورد فرایندهای مربوط به تشکیل ادرار در فردی سالم و بالغ، عبارت زیر را به درستی کامل می کند؟
در فرایندی که......... به طور حتم می توان گفت ..........
۱) خروج مواد از مویرگ های خونی با صرف مستقیم انرژی زیستی انجام می شود - مواد مفیدی مانند گلوکز حضور دارند
۲) مواد می توانند بدون مصرف انرژی زیستی چابه جا شوند – در محل نخستین شبکه مویرگی مرتبط با گردیزه ها دیده می شود
۳) توسط یاخته های دارای ریزیرز انجام می شود - شکاف های بین رشته های پامانند پودوسیت نقش اصلی ندارند.
۴) جابه جایی نوعی ماده دفعی بدن دیده می شود - بیشتر به صورت فعال و با صرف انرژی زیستی انجام می شود
3. گزینه «۳» فرایند تشکیل ادرار از سه فرایند تراوش، بازجذب و ترشح تشکیل شده است. یاخته های ریزپرز دار در فرایند بازجذب و ترشح نقش دارند. در انجام بازجذب و ترشح، پودوسیتها نقش ندارند. بررسی سایر گزینهها: گزینه «۱»: منظور فرایند ترشح می باشد. دقت کنید گلوکز پس از تراوش بازجذب می شود و ترشح ندارد. گزینه «۲»: ممکن است بازجذب یا ترشح نیز بدون صرف انرژی زیستی انجام شود. گزینه «۴»: در طی تراوش، مواد دفعی نیز وارد کپسول بومن میشوند. در این فرایند انرژی زیستی مصرف نمی شود.
صفحه اینستاگرام تجربی گروه برترها
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها، وارد سایت برترها شوید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174(حیدریان) تماس بگیرید.
مطلب دیگر از هماپرتوانداز:
