سلام خدمت دوستان عزیز کانونی . . . ! ! !
در این بخش قصد داریم مروری بر مطالب و نکات درس چهارم فلسفه دوازدهم یعنی (( کدام تصویر از جهان )) داشته باشیم .
امیدواریم مطالب ذکر شده ، شما را در یادگیری بهتر این درس ، یاری دهد .
 | دانشجوی رشته علوم قضایی دانشگاه علوم قضایی تهران رتبه 16 منطقه دو - کنکور انسانی 1400 |
اتفاق : اتفاق مفهومی است که معمولاً در برابر مفهوم علیت یا یکی از لوازم و نتایج این اصل قرار می گیرد .
ابن سینا در مهم ترین کتاب فلسفی خود ، یعنی (( الهیات شفا )) درباره اتفاق و شانس سخن گفته و تلاش کرده که نظر مردم را درباره این مفاهیم اصلاح کند .
اتفاق در چهار معنا به کار می رود که هر یک را توضیح داده و بررسی می کنیم :
معنای اول اتفاق : بین حوادث جهان و پدیده های آن هیچ رابطه ضروری نیست . (( نفی اصل وجوب بخشی علت به معلول ))
همه ی فیلسوفان معنای اول اتفاق را انکار کرده اند و معتقدند که هر معلولی نیاز به علت دارد و یک رابطه ضروری و حتمی میان علت و معلول برقرار است .
بعضی از مردم ، معنای اول اتفاق را پذیرفته اند و معتقدند که رابطه ضروری بین علت و معلول برقرار نیست . این عقیده ناشی از عدم شناخت تمام اجزای یک علت یعنی (( علت تامه و علت ناقصه )) است .
علت تامه و ناقصه : به مجموعه ی کامل عواملی که یک پدیده را به وجود می آورند ، علت تامه می گویند و به هر یک از آن عوامل ، علت ناقصه می گویند .
* نکته : اگر تمامی عوامل پدید آمدن معلول وجود داشته باشند ، علت تامه وجود دارد .
* نکته : اگر تنها یک یا چند عامل از عوامل پدید آمدن معلول وجود داشته باشند ، علت ناقصه وجود دارد .
* نکته : علت ناقصه شرط لازم و علت تامه شرط لازم و کافی برای تحقق معلول است .
معنای دوم اتفاق : سنخیتی میان اشیا و آثار آنها نیست . (( نفی اصل سنخیت میان علت و معلول ))
تقریباً اکثر فیلسوفان اعم از فیلسوفان مسلمان و اروپایی ، معنای دوم اتفاق را رد کرده اند . زیرا پذیرش این معنای اتفاق ، نفی اصل سنخیت را به دنبال دارد .
اگر کسی اصل سنخیت را نفی کند و پدید آمدن هر چیزی از هر چیزی را ممکن بداند :
• نمی تواند هیچ اقدامی انجام دهد ؛ زیرا رابطه ای بین پدیده ها نمی بیند .
• نمی تواند نظم و هماهنگی موجود در جهان را تبیین کند و دلیل آن را بیابد .
• نمی تواند دانشمندان را به کشف علل پدیده ها تشویق کند .
لذا انکار اصل سنخیت ، بی اعتباری همه ی علوم را به دنبال دارد و متناقض با جهان نظام مند و قانونمند است .
* نکته : ضرب المثل (( گندم از گندم بروید ، جو ز جو )) و بیت (( چو بد کردی مشو غافل ز آفات *** که واجب شد طبیعت را مکافات )) ، معنای دوم اتفاق را رد می کنند ؛ زیرا بیانگر اصل سنخیت هستند .
معنای سوم اتفاق : نبودن هدف و غایت در حرکات و نظم جهان . (( نفی غایت و هدف ))
پذیرفتن این معنای اتفاق ، منجر به نفی آفریننده و علت نخستین جهان یعنی خدا می شود ؛ زیرا لازمه ی هدفمند بودن جهان ، اعتقاد به آفریننده است . اعتقاد به غایتمندی و هدفمندی جهان ، فقط با اعتقاد به آفریننده امکان پذیر است .
فلاسفه نسبت به این معنای اتفاق به دو دسته تقسیم می شوند :
1) فلاسفه ای که به آفریننده (خدا) اعتقاد دارند ، این معنای اتفاق را مانند دو معنای نخست رد می کنند و همه ی حوادث جهان را هدفمند و غایتمند می دانند . از نظر این فیلسوفان ، جهان در حال حرکت به سوی کمال است و مرحله به مرحله کامل تر می شود .
2) فلاسفه ای که به آفریننده (خدا) اعتقاد ندارند ، هدفمندی و غایتمندی حوادث جهان را انکار می کنند و نظم جهان را اتفاقی می دانند و معتقدند که این نظم از پیش تعیین نشده است.
* نکته : شعر (( از جمادی مردم و نامی شدم *** وز نما مردم به حیوان برزدم . . . )) ، معنای سوم اتفاق را انکار می کند ؛ زیرا بیانگر هدفمندی و غایتمندی جهان است .
معنای چهارم اتفاق : رخ دادن حوادث پیش بینی نشده .
این معنای اتفاق مورد پذیرش همه ی فیلسوفان است . این معنای اتفاق با هیچ یک از اصول و لوازم علیت مخالف نیست ؛ بنابراین صحیح است و مربوط به علم ناقص و محدود ما نسبت به حوادث پیرامون است .
🔴تست🔴
1-مصرع زیر دقیقاً اتفاق به کدام معنا را رد می کند ؟ (کنکور 99 خارج از کشور)
(( چو بد کردی ، مباش ایمن ز آفات ))
1)نفی اصل سنخیت 2)نفی غایت مندی
3)نفی علت العلل 4)نفی اصل وجوب علّی
2-کدام عبارت مفهوم (( شانس )) در اصطلاح عامیانه را به نحو مناسب تری تحلیل می کند ؟ (کنکور 99 داخل کشور)
1)نفی قانون علیت ؛ به این معنی که هر معلولی ، از هر علتی صادر می شود .
2)عاملی خارج از قانون علیت که بر روند امور یک شخص تاثیر می گذارد .
3)نفی قانون علیت ، به این معنی که میان علت و معلول رابطه ضروری وجود ندارد .
4)اعتقاد به اینکه در زنجیره حوادث زندگی ، تعیین اهداف نهایی امکان پذیر نیست .
3-اگر گفته شود : هیچ چیز در جهان خود به خود و از روی اتفاق پدید نمی آید ، به نفی . . . که مبنای . . . است ، خط بطلان کشیده ایم . (کنکور 90 داخل کشور)
1)قانون نظم - تمام علوم 2)اصل علیت - تمام علوم
3)قانون نظم - فلسفه و حکمت 4)اصل علیت - فلسفه و حکمت
4-اگر گفته می شود : (( نظام عالم هستی ، نظامی وجوبی و قطعی است . )) معنای این عبارت این است که جهان تابع یک نظام . . . و . . . است و آنجا که نظام جهان را به صورت دستگاهی منظم و مرتب می یابیم ، بدان جهت است که بین علت و معلول . . . حاکم است . (کنکور 90 داخل کشور)
1)هدف دار - قطعی - سنخیت 2)هدف دار - قطعی - هم زمانی
3)ضروری - حتمی - هم زمانی 4)ضروری - حتمی - سنخیت
5-یکسانی آثار و خواص پدیده های طبیعی به اصل . . . و کلیت قوانین علمی به اصل . . . و ارتباط بین پدیده ها به اصل . . . مربوط می شود . (کنکور 91 خارج از کشور)
1)سنخیت - سنخیت - علیت 2)سنخیت - علیت - وجوب علّی
3)سنخیت - وجوب علّی - علیت 4)وجوب - وجوب علّی - علیت
✅ پاسخنامه ✅
پاسخ گزینه 1 است . این مصرع ، نتیجه ی بدی را آفات می داند ، لذا معنای دوم اتفاق یعنی نفی اصل سنخیت را رد می کند .
پاسخ گزینه 2 است . شانس در اصطلاح عامیانه ، عامل موفقیت یا عدم موفقیت است که برای برخی بیشتر و برای برخی کمتر است . این یعنی شانس عاملی خارج از قانون علیت است که بر روند امور فرد تاثیر می گذارد و در واقع با علیت سازگار نیست و می تواند اتفاقی باشد .
پاسخ گزینه 2 است . وقتی می گوییم هیچ چیز خود به خود پدید نمی آید ، یعنی به اصل علیت باور داریم که مبنای تمامی علوم محسوب می شود .
پاسخ گزینه 4 است . وجوب علّی و معلولی موجب ضرورت و حتمیت نظام هستی می شود و وقتی می گوییم عالم هستی یک نظام منظم و دقیق است ، اصل سنخیت علت و معلول را قبول کرده ایم .
پاسخ گزینه 3 است . سنخیت باعث می شود که هر چیزی را دارای آثار و خواص مخصوص به خود بدانیم ؛ زیرا این اصل می گوید از هر علت خاصی ، معلول خاصی پدید می آید . (رد گزینه 4) اینکه قوانین علمی دارای کلیت و ضرورت هستند ، ناشی از وجوب بخشی علت به معلول است ؛ زیرا این اصل سبب می شود که تحقق معلول ضروری و حتمی شود و این یعنی کلیت داشتن یک قاعده علمی (رد گزینه های 1 و 2) ارتباط بین پدیده ها نیز ناشی از وجود رابطه علّی و معلولی بین آنهاست (رد گزینه 2)
صفحه اینستاگرام و کانال تلگرام ما
برای ارتباط بیشتر با رتبه برترها و رزرو پشتیبان ویژه ، پیج کانون برترها را دنبال کنید و به کانال تلگرام کانون برترها ملحق شوید .
همچنین می توانید با شماره 0218451 داخلی 3123 تماس بگیرید .
ضمناً فایل ضمیمه که در آن ، این مطلب به صورت یک جا و با کیفیت بیشتری آورده شده را می توانید در انتهای مطلب دانلود کنید .
تهیه کننده :
مهرشاد ایمانی نسب - دانشجوی رشته علوم قضایی
سپاس از توجه شما 🌹
