نمایش در روم باستان
منبع: کتاب آبی خلاقیت نمایشی قلم چی
آزمون 7 آبان ماه 1400
درسنامه و تست از کتاب آبی خلاقیت نمایشی
پلوتوس اولین جانشین با ارزش آندرونیکوس و ناویوس است. پلوتوس، عناصر رومی فراوانی به نمایشنامه هایش افزوده است. پلوتوس را به خاطر گفتگوهای زیبایش در زبان لاتینی، وزن های متنوع اشعار، و شوخی های کنایه آمیزش بسیار ستوده اند. با آنکه نمایشنامه هایش از ارزش کمدی بسیاری برخوردارند، اما فارس های او مشهورترند.
ترنس، 6 نمایشنامه نوشت (آندریا، مادرزن، خودآزار، خواجه، برادران).
نکته: داستان نمایشنامه های ترنس از اسلاف خود پیچیده تر است. زیرا داستانهای مختلفی را از چندین منبع یونانی در هم می آمیخت، و بخاطر این کار مورد انتقاد و تقبیح فراوانی هم قرار می گرفت.
نکته مهم در مورد آثار ترنس ، طرح توطئه و خلق حادثه نیست، بلکه مهارت او در شخصیت پردازی و ساختن دو خط موازی داستانی است که به وی امکان می دهد جنبه های متناقض رفتار آدمی را نشان دهد. همدردی با شخصیتهای داستان، نمایشنامه های او را به سمت کمدیهای رومانتیک و احساسی سوق می دهد. از آنجا که ترنس به یکدستی و اصالت نمایشنامه هایش تاکید دارد، از تحمیل عناصر رومی به داستانهای یونانی الاصل نمایشنامه هایش احتراز می ورزد. زبان نمایشنامه های ترنس، زبانی محاوره ای اما مودبانه است، و تنوع فراوان نمایشنامه های پلوتوس را ندارد. ترنس به اصول هنری بیش از پلوتوس پایبند بود، اما هرگز محبوبیت پلوتوس را نیافت.
از سنه کا مشهورترین نمایشنامه نویس و تراژدی نویس رومی 9 نمایشنانه به جا مانده است: زنان تروا، مده آ، اودیپ، فدرا، تیستس، هرکول در اوتا، هرکول دیوانه، زنان فنیقی و آگاممنون که همگی از نمایشنامه های یونانی اقتباس شده اند. نمایشنامه هایش تاثیر عمیقی بر عصر رنساتس داشته است.
نکته: نمایشنامه های سنه کا زمینه ی تراژدی های عصر شکسپیر را فراهم آوردند.
نکته: همه ی کمدیهای رومی از نمایشنامه های یونانی اقتباس شده اند. پلوتوس و ترنس از ساخت کمدی یونانی فاصله ی چندانی نگرفته اند و اگر هم تغییراتی در آن داده باشند بسیار ناچیز بوده است. یکی از تغییرات اساسی نسبت به کمدیهای یونانی، محدود کردن همسرایان بود و این امر موجب شد تا نمایشنامه ها بعدا، به چند پرده تقسیم شده اند.
نکته: یکی از عناصر مهمی که در روم به کمدی افزوده شد همراهی موسیقی با گفتار بود، ترکیبی که احتمالا میراث اتروسکی بود. حدود دو سوم از نمایشنامه های پلوتوس، و نیمی از نمایشنامه های ترنس با موسیقی همراه می شدند.
نکته: کمدی رومی از نظر موضوع، داستانگویی، و شخصیت پردازی تفاوت اندکی با کمدی یونانی داشته است. در این کمدیها، همه ی ماجرا در گذرگاهها و صحنه های خارجی اتفاق می افتد، و حوادث خارج از صحنه در گفتار قید می شوند و صحنه هایی که منطقا باید داخل باشند در خارج از صحنه اتفاق می افتند. استراق سمع و فضولی یکی از عناصر همیشگی این نمایشنامه ها است و بسیاری از گره های داستان از طریق گوش ایستادن باز می شوند.
شناخت ویژگی های نمایشنامه های سنه کا:
1) نمایشنانه های سنه کا توسط میان پرده های همسرایی، که ارتباط ضعیفی با اصل نمایش دارند به پنج قطعه (اپیزود) تقسیم می شوند. شکل پنج پرده ای نمایشها در رنسانس به صورت استاندارد درآمد و با آنکه نقش همسرایان در رنسانس به یک شخصیت تقلیل یافت، اما همواره در نمایشنامه های این دوره هنسرایان وجود دارد.
2) گفتارهای شیوای سنه کا، که شبیه بحثهای جدلی است، توسط نویسندگان بعد از خود تقلید گردید.
3) توجه سنه کا به اخلاق، در نمایش کردارهای شورانگیزی که خسران احساسات لجام گسیخته را می نمایانند انعکاس یافت، و در سنتنتیا (به معنای اختصار، کلمات قصار درباره موقعیت بشر) الگوی درام رنسانس قرار گرفت.
4) صحنه های خشونت آمیز و رعب آور در نمایشنامه های سنه کا ( مانند نمایشنامه اودیپ که ژوکاست شکم خود را می درد و در نمایشنامه تیستیس گوشت کودکان را در یک مهمانی می پزند و بر سر میزی می آورند) در دوره های بعد تقلید شد.
5) شیفتگی سنه کا به جادو، مرگ، و تداخل دنیای انسانها و فوق انسانها، الگوی درامهای رنسانس قرار گرفت.
6) سنه کا شخصیتهایی خلق می کرد که دستخوش هوای نفسانی از جمله انتقام بودند و این هواها آنها را به سوی فنا می کشاند. این عوامل برای درام نویس رنسانس سرمشق های ارزنده ای بودند.
7) بسیاری از شیوه های فنی سنه کا، از جمله تک گویییها، گفتگو با خویشتن و وجود محرم راز توسط مولفان بعدی تقلید شد. با آنکه سنه کا درام نویس درجه دومی شناخته می شد، اما تاثیر عظیمی بر دوره های بعد از خود بر جای نهاده است.
میم: نوعی نمایش کوتاه و گاهی رکیک است و درباره زندگی افراد به طنز و مسخرگی می پردازد. بازیگر میم از ماسک استفاده نمی کند، چون برای بیان عواطفش متکی به میمیک(حالات چهره)است. این نمایش همراه با رقص،آواز و بدیهه پردازی است.
در میم صورتک به کار نمی رفت، لذا حالات و حرکات صورت حایز اهمیت بود. میم در طول تاریخ خود نمایشی کم و بیش بدیهه سرایانه بود، لذا برای ابداع گفتار، کردار و حرکات آن نیاز فراوانی به استعداد داشت. احتمالا بازیکران میم بر حسب زشتی یا زیبایی ظاهری انتخاب می شدند چرا که داستانهای میم بر گرد مسائلی مثل جاذبه ی جنسی یا جنبه های عجیب و غریب دیگر دور می زنند.
پانتومیم: پانتومیم رومی طلایه دار باله است،زیرا پانتومیم اساسا یک رقص روایی است.پانتومیم از سده پنجم قبل از میلاد در یونان رواج داشته است.داستان پانتومیم رومی اغلب از اساطیر گرفته شده است و بازیدتوسط گروه همسرایان و یک ارکستر همراه میشد.پانتومیم نمایشی جدی است که گاه جنبه ی کمدی هم پیدا میکند.جنبه کمیک پانتومیم بزودی از رونق افتاد و جنبه جدی آن به تدریج جای تراژدی را گرفت. در پانتومیم نقش اصلی بر عهده ی یک بازیگر بود. این بازیگران که زیبایی و نیروی بدنی خوبی داشتند، سراسر متکی به حالات و حرکات خود بودند و از این طریق شخصیت ها و موقعیت های مختلف را تجسم می بخشیدند.
5 تست از مبحث نمایش در یونانمنبع:کتاب آبی خلاقیت نمایشی قلم چی
کدام گزینه از مشخصات آثار سنه کا نیست؟
1) تقسیم نمایش نامه به 5 اپیزود
2) استفاده از دیالوگ به شیوه ی جدلی
3) علاقه به جادو و تداخل دنیای انسانها و فوق انسانها
4) هم دردی با شخصیت های داستان
گزینه 4 صحیح است.
تحلیل سوال: همدردی با شخصیت های نمایشنامه از خصوصیات آثار ترنس است و این خصیصه کمدی های او را به سمت کمدی-رومانتیک سوق می دهد.
در کدام یک از انواع تئاترهای رومی، صورتک به کار گرفته نمی شد؟
1) پانتومیم 2) کمدی 3) ساتیر 4) میم
گزینه 4 صحیح است.
تحلیل سوال: در میم اصولا صورتک به کار نمی رفت و بیش تر میم ها به صورت بداهه پردازی شکل می گرفتند.
کدام یک از گزینه های زیر، پلوتوس نیست؟
1) استفاده از گفت و گوهای زیبا به زبان لاتین
2) در آثار او فارس های مشهوری دیده می شود.
3) شخصیت پردازی و ساختن دو خط موازی داستانی در آثارش
4) استفاده از شوخی های کنایه آمیز در آثار او
گزینه 3 صحیح است.
تحلیل سوال: شخصیت پردازی و ساختن دو خط موازی داستانی از خصوصیات آثار ترنس است.
کدام گزینه درباره ی کمدی رومی درست نیست؟
1) استراق سمع یکی از عناصر همیشگی این نمایش نامه ها اسا.
2) کمدی رومی از نظر موضوع از نمایش نامه های یونانی اقتباس شده اند.
3) همه کمدیهای رومی از نمایشنامه های یونانی اقتباس شده اند.
4) یکی از عناصر مهمی که در روم به کمدی افزوده شد، همراهی موسیقی با گفتار بود.
گزینه 2 صحیح است.
تحلیل سوال: کمدی های رومی از نظر موضوع، داستانگویی و شخصیت پردازی تفاوت اندکی با کمدی یونانی دارند. یکی از تغییرات اساسی کمدی رومی با کمدی یونانی، محدود کردن همسرایان بود و این امر سبب شد که نمایش نامه ها به پرده های متعدد تقسیم نشود.
این نمایش در روم، ابتدا به صورت یک نفره بود و به عنوان برنامه ای کمکی به کار گرفته می شد و تابع برنامه های دیگر بود. داستان ان معمولا از اساطیر اخذ می شد و بازی توسط گروه همسرایان و یک ارکستر متشکل از فلوت، نی و سنج همراهی می شد. تعاریف ذکر شده مربوط به کدام نوع نمایشی است؟
1) تراژدی 2) کمدی 3) پانتومیم 4) ناماکیا
گزینه 3 صحیح است.
تحلیل سوال: پانتومیم رومی را باید طلایه دار باله شناخت. پانتومیم به عنوان یک شکل نمایشی، از سده ی پنجم پیش از میلاد در یونان وجود داشت. پانتومیم در روم، ابتدا به صورت یک نفره بود و به عنوان برنامه ای کمکی به کار گرفته می شد و تابع برنامه های دیگر بود. دهستان آن معمولا از اساطیر اخذ می شد و بازی توسط گروه همسرایان و یک ارکستر متشکل از فلوت، نی و سنج همراه می شد.
(منبع: تاریخ تئاتر جهان -براکت)
گلشن اسکندری رتبه 5 منطقه سه دانشجوی سینما دانشگاه هنر تهران
