توجه با مطالعه این درسنامه میتوانید به سوالات 180 - 543 - 692 - 837 - 866 - 990 - 1162 در کتاب 8 دورۀ زرد تجربی و سوالات 376 تا 390 کتاب نوروز پاسخ دهید
سلام دوستان خوبم! امیدوارم که حالتان عالی باشد. من مهدی خداوندلو، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رتبه 470 کنکور تجربی هستم.
در این مطلب گفتار چهارم(تولید مثل در جانوران) از فصل هفتم(تولید مثل) زیست یازدهم را بررسی می کنیم. اول از همه متن کتاب را که در درس زیست شناسی بسیار مهم است را بررسی خواهیم کرد و برای درک هرچه بهتر متن کتاب (مخصوصا مطالبی را که به توضیح یک فرایند می پردازند)، انیمیشن های مرتبط را تماشا خواهیم کرد.
در ادامه به حل چند تست کنکور منتخب از این مبحث می پردازیم تا به خوبی در ذهن شما تثبیت شود.
**یادتون باشه می تونید در انتهای مطلب نظرتونو کامنت کنید. دوست دارید باز هم از این مطالب براتون تهیه کنم؟ اگر سوالی هم براتون پیش اومد حتما بپرسید تا جوابتونو بدم.
نحوه ی لقاح
نکات:
- نحوه ی لقاح: 1- لقاح خارجی 2- لقاح داخلی
- در هر دو نوع لقاح تعداد زیادی اسپرم تولید می شود. ولی فقط در لقاح خارجی تعداد زیادی تخمک تولید می شود.
نکته ترکیبی:
- لقاح خارجی فقط در جانوران آبزی دیده می شود ولی نمی توانیم بگوییم هر جانوری که لقاح خارجی داشت نمی تواند در خشکی زندگی کند؛ مثال نقض: دوزیستان
لقاح داخلی
قیدها:
- در جانوران خشکی زی و بعضی از آبزیان دیده می شود.
- در اسبک ماهی لقاح در بدن نر انجام می شود و جنس نر، جنین ها را در بدن خود نگه می دارد، پس از طی مراحل رشد و نموی، نوزادان متولد می شوند.
نکات ترکیبی:
- در اسبک ماهی و همچنین جانورانی که لقاح خارجی دارند، لقاح در بدن جنس ماده انجام نمی شود.
بکرزایی
** جهت مشاهده انیمیشن مرتبط با این پاراگراف به انتهای مطلب مراجعه کنید.
قیدها:
- نوعی از تولید مثل جنسی است و برای مثال، در زنبور عسل و بعضی مار ها دیده می شود.
نکات:
- دقت کنید بکرزایی نوعی تولید مثل جنسی است. -> در هر تولید مثل جنسی، لزوما دو والد حضور ندارند.
- دقت کنید که هر حشره توانایی تولید گامت ندارد. زنبور عسل کارگر نازاست.
نکات ترکیبی:
- برای تولید مثل جنسی حتما باید گامت ماده تولید شود. ولی در نوعی تولید مثل جنسی به نام بکرزایی، می تواند بدون تولید گامت نر و تنها با گامت ماده انجام پذیرد.
- دقت کنید گامت ها همیشه حاصل میوز نیستند! می توانند حاصل میتوز باشند.
-در بیشتر جانوران گامت توانایی میتوز ندارد. در بعضی ها می تواند. مثلا گامت زنبور عسل ملکه.
- می توان ادعا کرد در در مار های حاصل از بکرزایی علاوه بر اینکه کروماتید های خواهری محتوای ژنی یکسانی دارند، کروموزوم های همتا هم محتوای ژنی یکسانی دارند.
- و می توانیم بگوییم لزوما بعد از هر همانندسازی دنا، حتما تقسیم رخ می دهد. در بکرزایی مار ها دو همانند سازی پشت سر هم انجام می شود.
- اگر مار حاصل از بکرزایی دوباره بکرزایی کند می توانیم بگوییم که توالی های آمینواسیدی مار حاصل، با والد خود یکسان است.
نکات شکل:
- هر زنبور ماده ای، الزاما در آمیزش شرکت نمی کند. فقط زنبور های ملکه.
نرماده(هرمافرودیت)
نکات:
- هر جانوری که هر دو نوع دستگاه تولید مثلی نر و ماده را دارد هرمافرودیت است.
تغذیه و حفاظت جنین
نکات:
- هم در ماهی های دارای لقاح خارجی و هم در ماهی های دارای لقاح داخلی، میزان اندوخته غذایی کم است. (چرا؟)
- لایه ی ژله ای ابتدا ار تخمک، سپس از تخم و بعد از آن نیز از جنین حفاظت می کند.
- پلاتی پوس و پرندگان، برخلاف خزندگان، بر روی تخم های خود می خوابند.
نکات ترکیبی:
- دقت کنید که لایه ی ژله ای و چسبناک دور تخمک در جانوران دارای لقاح خارجی را با پوسته ی ضخیم اطراف تخم در جانوران تخمگذار اشتباه نگیرید.
- در اطراف تخمک انسان نیز لایه ی ژله ای و شفافی وجود دارد که این لایه هنگام لقاح توسط آنزیم ها ی آکروزومی اسپرم هضم می شوند.
- دقت کنید در پلاتی پوس همانند پرندگان ذخیره ی غذایی تخم زیاده و جنین در دوران جنینی ارتباط غذایی با مادر ندارد.
- پلاتی پوس رحم ندارد. (برخلاف پستانداران دارای رحم).
- در مورد پاتی پوس دقت کنید که تخم گذاری وقتی رخ می دهد که جنین نارس است ولی به دنیا آمدن جنین زمانی اتفاق می افتد که جنین کامل شده است.(برخلاف پستانداران کیسه دار)
- دقت کنید که نمی توانیم بگوییم هر جانوری که تخم گذار است، فاقد غدد شیری می باشد؛ مثال نقض: پلاتی پوس
- تولید مثل جنسی از نوع خودلقاحی در ناندانگان، همانند بکرزایی، تولید مثل جنسی با حضور یک والد انجام می شود.
نکات جمع بندی:
- هر پستانداری رحم ندارد -> پلاتی پوس
- هر پستانداری که رحم دارد، نمی توان گفت حتما جفت دارد -> کانگورو
- هر پستانداری که نوراد را از بدن خود خارج نمی کند -> پلاتی پوس (که تخم می گذارد و جنین ناقص را خارج می کند.)
- هر پستاندار، به طور حتم به نوزاد خود شیر می دهد.
- هر جانوری که هم زمان گامت های نر و ماده را درون خود دارد، حتما دارای لقاح داخلی و فاقد توانایی لقاح خارجی می باشد.
-- چه جانورانی می توانند همزمان گامت نر و ماده را در شکم خود داشته باشند؟ 1- جانور ماده ای که تازه آمیزش کرده 2- اسبک ماهی نر که تازه آمیزش کرده 3- هرمافرودیت ها
تست ها کنکور تولید مثل در جانوران
- تمام بکرزایی های موجود در طبیعت، .......... (سراسری91)
1- حاصل نوعی تولید مثل جنسی می باشند.
2- در نتیجه ی تولید مثل غیرجنسی پدید می آیند.
3- از نظر عدد کروموزومی با والد خود یکسان می باشند.
4- از میتوز یاخته یا یاخته های تک لاد حاصل می شوند.
*تست کنکور ترکیبی با فصل تولید مثل:
- خون سرخرگ بند ناف جنین انسان .......... خون .......... ماهی، .......... است. (سراسری95)
1- همانند - سرخرگ پشتی - روشن
2- برخلاف - سیاهرگ شکمی - تیره
3- همانند - سرخرگ شکمی - تیره
4- برخلاف - سرخرگ آبششی - روشن
**پاسخ تشریحی در PDF می باشد.
انیمیشن
جهت فهم بهتر شما عزیزان، کلیپی از منابع خارجی برای شما تهیه و بارگزاری کردم که می تواند شما را برای مرور و تثبیت بیشتر مطلب کمک کند. همچنین قسمت هایی از کلیپ را که طبق متن کتاب می باشد را ترجمه کردم و در قالب زیرنویس در کلیپ قرار دادم.
امیدوارم که به خوبی استفاده کنید و برایتان مفید باشد.
موفق باشید.
مهدی خداوندلو، دانشجو پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
