سکسکه انقباض تشنجي و شديد ماهيچههاي تنفسي است و با پايين رفتن غير عادي ديافراگم و بسته شدن دهانه حنجره همراه است. انسداد دهانه حنجره باعث توليد صداي سکسکه ميشود، اين صدا در زمان عمل دم ايجاد ميشود.
سکسکه چيزي است که بي گمان همه در طول زندگي خود با آن مواجه شده اند، هق هق هاي بي اماني که در صورت تداوم، فرد را مستأصل مي کند و در مواردي حالت بيماري به خود مي گيرد.
در زبان لاتين به سکسکه Singultus اطلاق مي شود که از لغت Singult به معني تلاش براي نفس کشيدن در حين هق هق گريه مشتق شده
است.سکسکه همچنان به عنوان يکي از اسرار پزشکي باقي مانده است و تا به حال، نقش و
عملکرد مفيدي براي آن شناخته نشده است.
در واقع سکسکه عبارت است از انقباضات ناخودآگاه و مکرر عضله ديافراگم و عضلات
تنفسي بين دنده اي.
سکسکه يک علامت است و نه يک بيماري، در ايجاد سکسکه ديافراگم (عضله بزرگ و نازکي
که قفسه سينه را از شکم جدا مي کند) و عصب فرنيک (عصبي که ديافراگم را به مغز وصل
مي کند) نقش دارند.
سکسکه فشرده شدن ناگهاني و غيرارادي ديافراگم است. ديافراگم عضله اصلي تنفس است که در زير ريهها قرار گرفته است. اين عمل فشرده شدن، هوا را به سرعت به درون ريهها ميکشد و دريچه واقع شده در بالاي حنجره (glottis) با صدا بسته ميشود. اين بسته شدن سبب ايجاد صداي سکسکه ميشود.
سکسکه به طور ناگهاني آغاز شده و معمولاً تنها چند دقيقه طول ميکشد. شما ممکن است هر جايي به سکسکه مبتلا شويد و بين ۴ تا ۶۰ بار در دقيقه سکسکه کنيد. سکسکه معمولاً خود به خود برطرف ميشود.
سکسکه يک اثر واکنشي است، به اين معنا که شما هيچ کنترلي بر روي آن نداريد. به نظر نميرسد که سکسکه هيچ تاثير سودمندي داشته باشد و بروز آن در بعد از ظهرها شايعتر است.
معمولاً در حين سکسکه، صدايي تند و سريع که در اثر حرکت غيرارادي
عضلات ديافراگم و متعاقب آن بسته شدن سريع تارهاي صوتي، پديد مي آيد،شنيده مي شود.
تقريباً همه ممکن است دچار سکسکه شوند، حتي جنيني که در رحم مادر است، اما به طور
کلي مردان به مراتب بيشتر از زنان دچار سکسکه مي شوند. اما عملاً هر فردي از نوزادان
گرفته تا افراد بزرگسال، آن را تجربه مي کنند.
سکسکه معمولاً يک مشکل گذرا و خوش خيم است. با اين حال، همين عارضه
ساده، در صورتي که بيش از حد ادامه پيدا کند، مي تواند آزار دهنده و ناتوان کننده
باشد.
در ضايعات مغزي، ضربه و تومورهاي مغزي و يا به دنبال بي هوشي ها نيز، امکان بروز
سکسکه وجود دارد.
عموماً سکسکه با اين علت، خود به خود بهبود يافته و غالباً در افراد مضطرب و داراي استرس بالا و يا متعاقب خبر خوشايند و غم انگيز تظاهر مي کند و در برخي مواقع مصرف دارو و سموم نيز علت آن است.
براي مطالعه بيشتر به ادامه مطلب مراجعه کنيد...
علل سکسکه
تحريک اعصابي است که عضلات تنفسي، خصوصاً ديافراگم را تحريک مي کنند، علت سکسکه کوتاه مدت معمولاً ناشناخته است اما در صورتي که سکسکه طولاني مدت باشد يا به شکل مکرر رخ دهد، امکان دارد به علل زير ايجاد شده باشد.
خوردن يا آشاميدن غذا يا نوشيدني داغ يا مواد تحريک کننده، بيماري پرده جنب (پرده اي که روي ريه را مي پوشاند)، ذات الريه، اورمي (جمع شدن مواد زايد سمي در اثر نارسايي کليه)، الکلي بودن، مصرف برخي از داروها، اختلالات معده، مري، روده يا لوزالمعده، حاملگي، تحريک مثانه، هپاتيت، سابقه عمل جراحي (خصوصاً جراحي روي شکم)، علل عاطفي، پربودن معده، خنده شديد يا احساسات قوي، تغيير در دماي محيط. چنانچه گفته شد، معده خيلي پر و انباشته نيز مي تواند باعث حمله هاي سکسکه شود که به شکل غيرارادي بروز مي کند و در شرايط زير پيش مي آيد:
*خوردن بيش از حد غذا و با سرعت، به درون کشيدن هواي بيش از اندازه، تغيير ناگهاني در دماي معده؛ مثل نوشيدن مايعات سرد بلافاصله بعد از نوشيدن يک نوشيدني داغ.
*کشيده شدن بدن پس از غذا خوردن و نوشيدن سريع مايعات، يا بلع هوا يا نوشيدنيهاي گازدار
* سوء هاضمه معمولاً به واسطه خوردن غذاهاي داغ و پر ادويه
* هيجانات احساسي، ناراحتي يا تعجب ناگهاني مانند خنديدن
* تغيير ناگهاني دماي هوا به عنوان مثال گرفتن دوش آب سرد
* خوردن غذاها يا آشاميدني هاي خيلي داغ يا سرد
* نوشيدن الکل يا سيگار کشيدن مفرط
*در مواقع بسيار نادري علت زمينه سکسکه ميتواند ناشي از يک بيماري جدي باشد، مانند:
* تحريک ديافراگم در اثر عفونت، گسترش سرطان به اعضاء ديگر يا فتق هياتوس (هنگامي که بخشي از شکم به طرف ديافراگم رانده ميشود)
* تحريک عصب فرنيک (عصب کنترل کننده ديافراگم) در اثر سرطان يا جراحي سينه
* عفونت يا تومور مغزي
* نارسايي شديد کبدي
* فعاليت بيش از حد غده تيروئيد
* پنوموني (التهاب ريه ها)
* عفونت هاي عمومي شديد مانند مالاريا
* بيماري هاي سيستم اعصاب مرکزي مانند مولتيپل اسکلروزيس (يا ام اس)
* سکسکه ناشي از مصرف بي هوش کنندهها به عنوان مثال در طي جراحي شکمي يا پس از آن
* مشکلات مربوط به متابوليسم بدن مانند هايپرگلايسمي (بالا بودن قند خون)
* عوارض جانبي برخي داروها به عنوان مثال بنزوديازپينها که آرام بخش و خواب آور هستند.
اغلب اوقات سکسکه، بيش از ۴۸ ساعت طول نمي کشد ولي در فرم مداوم، فرد
بيش از ۲ روز و کمتر
از ۱ ماه
مبتلاست و در موارد بيشتر يا در صورتي که با بيماري ها ي ديگري مثل مشکلات قلبي-
ريوي همراه باشد، فرد نياز به مراجعه به بيمارستان دارد.
اگر شما دچار سکسکه هايي مي شويد که تا چند روز يا بيشتر ادامه پيدا مي کنند، پزشک
شما مي تواند دستور انجام آزمايشاتي را تجويزکند که براي بررسي احتمال وجود يک
مشکل جدي تر به کار مي روند.
روش هاي درمان سکسکه متنوع هستند و درمان هاي غيردارويي معمولاً بر روش هاي تحريک
ناحيه حلق و بيني مبتني هستند. در زير به مواردي اشاره مي شود که شما مي توانيد در
حين بروز مشکل، يک يا تعداد بيشتري از آنها را به کار بنديد:
۱ – نفس خود را نگاه داريد و تا ۱۰ بشماريد.
۲ – داخل يک کيسه کاغذي تنفس کنيد (کيسه پلاستيکي به دليل احتمال چسبندگي آن به بيني و خصوصاً در اطفال به هيچ عنوان، توصيه نمي شود.)
۳ – انگشت شست خود را بين دندان ها و لب بالا قرار دهيد، سپس لب بالا را با انگشت سبابه خود، درست در زير سوراخ بيني سمت راست، فشار دهيد.
۴ – يک ليوان آب را به سرعت بنوشيد، باوري قديمي وجود دارد مبني بر اينکه نوشيدن هفت جرعه آب سکسکه را متوقف مي کند.
۵ – نان خشک يا يخ خرد شده، قورت دهيد.
۶ – زبان خود را به ملايمت بکشيد.
۷ – يک قاشق چاي خوري شکر خشک بخوريد.
۸ – بازي پول من را تو برداشتي؟ را به منظور پرت کردن حواس فرد انجام دهيد.
۹ – از کسي بخواهيد که شما را غافل گير کند تا از نظر ذهني حواستان پرت شود.
۱۰ – در برخي متون به گذاشتن يخ و ليمو روي زبان براي متوقف کردن سکسکه، اشاره شده است.
۱۲ – بو کردن موادي که بوي نافذي دارند. ۱۱ – گذاشتن ژله انگور در زير زبان
۱۳ – نوشيدن جرعه جرعه آب سرد يا جويدن يخ
۱۴ – غرغره
کردن دهان با آب يا محلول شستشوي دهان
۱۵- گاز زدن ليمو يا خوردن يک تکه زنجبيل تازه
۱۶- بالا کشيدن زانوها به درون سينه
در بيماري که آيروفاژي علت سکسکه است، بايد از صحبت حين صرف غذا،
پرهيز کند، غذا را به خوبي جويده و با استرس و اضطراب صرف نکند. درمان سکسکه با
علت رفلاکس، مصرف حجم کم غذا و پرهيز از خوابيدن پس از غذا خوردن است. غذاي پر
چرب، نوشابه هاي گازدار، پياز خام، مرکبات و حتي سيگار کشيدن، سبب تشديد رفلاکس
معده مي شود.
داروهايي هم براي درمان سکسکه معرفي شده اند که سردسته داروهاي مؤثر در درمان
سکسکه کلروپرومازين است که هم به شکل قرص و هم به صورت آمپول وجود دارد؛ البته اين
دارو از انواع داروهاي اعصاب است و ظاهراً به اين دليل تجويز مي شود که سکسکه يک
رفلکس عصبي است، اما بايد به خاطر داشته باشيد که درمان هاي دارويي را هرگز بدون
تجويز پزشک، استفاده نکنيد، چرا که عارضه جانبي دارد.
به طور کلي سکسکه معمولاً حالت خوش خيم داشته و با درمان هاي خانگي برطرف مي شود،
در مواردي هم که به طول بينجامد يا به درمان هاي معمول جواب ندهد معمولاً با دخالت
پزشک برطرف خواهد شد.
بررسي سکسکه در کودکان
«سکسکه براي کودک مفيد است»، شايد شما هم اين جمله را شنيده باشيد و
ممکن است که واقعا درست باشد. به هر حال، سکسکه حالتي جزئي و بدون درد و عارضه
است.
سکسکه به خاطر ورود هوا به معده کودک، در هنگام شيرخوردن به وجود مي آيد. انبساط
ناگهاني معده به خاطر حجم زياد هوا، موجب انقباض ديافراگم مي شود و سکسکه را در پي
دارد.
اين حالت در نوزادن زياد ديده مي شود و احتمالابه خاطر اين است که پرده ديافراگم،
هنوز به طور کامل رشد نکرده است. اما خود به خود و عموما در دو ماهگي کاهش مي
يابد.
شايد اين حالت براي بدن کوچک نوزاد، حالتي عجيب و سخت باشد، اما در واقع اين
انقباضات، همراه درد نيست، مشکلي براي او به وجود نمي آورد و باعث گريه اش نمي
شود. همچنين بد نيست بدانيد که کودک در دوران جنيني نيز سکسکه مي کند و اين حالت
چندان برايش عجيب نيست، با اين تفاوت که سکسکه جنين به خاطر هوا نيست، بلکه مايع
آمنيون، موجب سکسکه مي شود.
بين سکسکه، باد گلو و سريع شيرخوردن نوزاد هيچ رابطه اي وجود ندارد، زيرا سکسکه
اصلابه مشکلات گوارشي بستگي ندارد .
در مواقع سکسکه کودک چه کنيم؟
هيچ کار خاصي لازم نيست انجام دهيد، فقط آرامش خود را حفظ کنيد تا
سکسکه برطرف شود. اگر سکسکه طول کشيد، کودک را چند دقيقه به شکم صاف بخوابانيد.
همچنين مي توانيد مقداري آب به او بدهيد. توجه داشته باشيد که اگر کودک در حال
سکسکه کردن است، بازهم مي توانيد با خيال راحت او را بخوابانيد.
در هر صورت سکسکه بعد از چند دقيقه متوقف مي شود. پس صبور باشيد .
براي رفع سکسکه کودکان ، هرگز آنان را نترسانيد.
در صورتي که سکسکه طولانيمدت باشد يا بهطور مکرر رخ دهد، امکان دارد به علل زير ايجاد شده باشد:
خوردن يا آشاميدن غذا يا نوشيدني داغ يا مواد تحريککننده
بيماريهاي پرده جنب (پرده نازکي که روي ريهها را ميپوشاند).
ذاتالريه
اورمي (جمع شدن مواد زايد سمي در اثر نارسايي کليه)
الکلي بودن
مصرف بعضي از داروها
اختلالات معده، مري، روده يا لوزالعمده
حاملگي
تحريک مثانه
هپاتيت
گسترش سرطان از يک قسمت از بدن به کبد يا قسمتي از پرده جنب
سابقه عمل جراحي اخير، خصوصاً جراحي روي شکم
علل عاطفي
انفارکتوس ميوکارد
تومور مغزي
نارسايي کليه
سرطان پروستات
جراحي بر روي شکم و غيره
پيشنهاد شده است که سکسکه يک نوع ميوکلونوس است که در نتيجه فعاليت غير طبيعي هسته
تنفسي واحد (به انگليسي: solitary inspiratory nucleus) در مغز ايجاد ميشود.
شرح حال و معاينه فيزيکي
شرح حال و معاينه فيزيکي همراه با تستها تشخيصي مثل سونوگرافي شکم و
سيتياِسکَن قفسه سينه و مغز اغلب کمک کنندهاست.
زخم معده و دوازدهه، گاستريت و ريفلاکس مري پديدههاي شايعي در بيماران داراي
سکسکه مزمن هستندبه همين دليل بررسيهاي دستگاه گوارش فوقاني مثل آندوسکوپي،
مانومتري و …توصيه ميشود.
عوامل افزايش دهنده خطر
وجود يک بيماري که سطح سلامت فرد را پايين آورده باشد.
سابقه عمل جراحي اخير
مصرف داروها، خصوصاً آنهايي که معده را آزرده ميسازند.
پربودن معده
خنده شديد يا احساسات قوي
تغيير در دماي محيط
مصرف الکل
پيشگيري
در حال حاضر نميتوان از آن پيشگيري کرد.
کارهاي تشخيصي :
استفاده از آزمايش خون جهت بررسي وضعيت الکتروليتها و عملکرد کليه و کبد
در عکسبرداري سينه مي توان عفونت يا ضايعات ريوي را تشخيص داد .
در صورت شک به ضايعات مغزي از سي تي اسکن و ام آر آي مي توان استفاده کرد .
نوار قلب براي تشخيص بيماريهاي قلبي عامل ايجاد کننده سکسکه استفاده مي شود .
در صورت نياز مي توان اندوسکوپي ، فلورسکوپي نيز استفاده کرد .
عواقب مورد انتظار
سکسکه کوتاهمدت معمولاً نشاندهنده بيماري نيست. اين نوع سکسکه بهطور
خود به خودي يا غالباً با درماني که شرح آن داده خواهد شد برطرف ميشود.
سکسکه مداوم فرد را مستأصل ميکند و نياز به انجام اقداماتي براي فهميدن
دليل آن وجود دارد.
عوارض احتمالي
عارضهاي وجود ندارد، مگر اين که سکسکه طولانيمدت باشد و وجود يک بيماري
جدي را مطرح کند.
عوارض سکسکه مداوم شامل تغيير در نظم ضربان قلب ( آريتمي ) و برگشت اسيد معده ( ريفلاکس ) و اختلال در خواب مي باشد .
درمان :
در روشهاي غيرداروئي جهت درمان از فاکتورهايي مي توان استفاده کرد از جمله تحريک حلق از طريق خوردن شکر جامد ، کشيدن زبان به جلو ، غرغره کردن آب . برداشتن محتويات معده از طريق استفراغ يا تخليه مواد معدي با لوله مي تواند در درمان کمک کننده باشد . همچنين تحريک حلق با يک چوب حلقي معاينه و نيز بيني با يک لوله نيز مي تواند کمک کننده باشد .
تحريک عصب واگ مي تواند به رفع سکسکه کمک کند ولي فقط از يکي از روشهاي فوق بايد استفاده کرد . شستشوي معده با آب سرد ، ماساژ سينوس کاروتيد ، فشار ملايم روي کره چشم ، نگه داشتن تنفس و تنفس در يک کيسه پلاستيکي مي تواند کمک کننده باشد .
داروهاي مختلف
درمانهاي اتيولوژيک تا اين لحظه در دسترس نيستند ولي استفاده از
متوکلروپراميد، کلرپرومازين ميتواند موثر باشد. اخيرا استفاده از باکلوفن نيز
مجاز شناخته شده است. اسفاده از گاباپنتين (به انگليسي: Gabapentin) نيز مفيد است .
روشهايي که در اين جا ذکر ميشوند براي دورههاي کوتاهمدت سکسکه هستند.
سکسکه طولانيمدت بايد تحت بررسي پزشکي قرار گيرد. يک يا تعداد بيشتري از
روشهاي زير را به کار بنديد تا بهترين آنها براي شما معلوم شود.
نفس خود را نگاه داريد و تا ۱۰ بشماريد.
داخل يک کيسه کاغذي تنفس کنيد. از کيسه پلاستيکي استفاده نکنيد زيرا ممکن
است به سوراخ بيني بچسبد.
انگشت شست خود را بين دندانها و لب بالا قرار دهيد. سپس لب بالا را با
انگشت سبابه خود، درست در زير سوراخ بيني سمت راست، فشار دهيد.
انگشتان سبابه خود را حدود ۲۰ ثانيه داخل هر دو گوش فشاردهيد.
يک ليوان آب را به سرعت بنوشيد.
نان خشک يا يخ خرد شده قورت دهيد.
زبان خود را به ملايمت بکشيد.
چشمان خود را ببنديد و فشار ملايمي را به کرههاي چشم وارد کنيد.
يک قاشق چايخوري شکر خشک بخوريد.
داروها
معمولاً دارويي براي اختلال مورد نياز نيست.
فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري
محدوديتي براي آن وجود ندارد.
رژيم غذايي
رژيم خاصي توصيه نميشود.
درچه شرايطي بايد به پزشک مراجعه نمود؟
اگر سکسکه بيش از ۸ ساعت طول بکشد.
اگر احتمال ميدهيد که دارويي باعث سکسکه شما شده است.