توجه با مطالعه این درسنامه میتوانید به سوالات 30 - 32 - 179 - 211 - 364 - 388 - 516 - 532 - 686 - 840 - 1003 - 1010 - 1165 در کتاب 8 دورۀ زرد تجربی و سوالات 496 تا 510 کتاب نوروز پاسخ دهید
سلام دوستان خوبم! امیدوارم که حالتان عالی باشد. من مهدی خداوندلو، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رتبه 470 کنکور تجربی هستم.
در این مطلب گفتار سوم(از یاخته تخم تا گیاه) از فصل هشتم(تولید مثل نهاندانگان) زیست یازدهم را بررسی میکنیم. اول از همه متن کتاب را که در درس زیست شناسی بسیار مهم است را بررسی خواهیم کرد و برای درک هرچه بهتر متن کتاب (مخصوصا مطالبی را که به توضیح یک فرایند می پردازند)، انیمیشن های مرتبط را تماشا خواهیم کرد.
در ادامه به حل چند تست کنکور منتخب از این مبحث می پردازیم تا به خوبی در ذهن شما تثبیت شود.
**یادتون باشه می تونید در انتهای مطلب نظرتونو کامنت کنید. دوست دارید باز هم از این مطالب براتون تهیه کنم؟ اگر سوالی هم براتون پیش اومد حتما بپرسید تا جوابتونو بدم.
تخم تقسیم می شود
** جهت مشاهده انیمیشن مرتبط با این پاراگراف به انتهای مطلب مراجعه کنید.
قیدها:
- ممکن است آندوسپرم به عنوان ذخیره ی دانه باقی بماند، یا اینکه جذب لپه ها شود.
- به لپه ها برگ های رویانی نیز می گویند؛زیرا در بسیاری از گونه ها از خاک بیرون می آیند و به مدت کوتاهی فتوسنتز می کنند.
نکات:
- در لوبیا عدد کروموزومی تمام بخش های دانه یکسان است(البته دقت شود محتوای ژنی پوسته ی دانه با سایر بخش ها متفاوت است) و دو مجموعه کروموزوم دارد. برخلاف ذرت و لپه که هم سلول 2n و هم سلول 3n دارند.
- هنگام رویش دانه، ریشه اولین اندامی است که خارج می شود.
نکات شکل:
- در دو لپه ای ها، لپه ها زود تر از سایر اجزای رویان شروع به تشکیل می کنند.
- ساقه و ریشه ی رویانی، در دو انتهای رویان تشکیل می شوند.
- در دانه ی لوبیا همه ی بخش ها به جز پوسته ی دانه، بخش دیپلوئیدی بعد از لقاح هستند.
- در دانه ی نابالغ لوبیا، آندوسپرم دیده می شود.
- اولین بخش رویان که از دانه ی ذرت خارج می شود(ریشه) از بخش نوک تیز دانه ذرت خارج می شود.
رویش دانه
** جهت مشاهده انیمیشن مرتبط با این پاراگراف به انتهای مطلب مراجعه کنید.
** جهت مشاهده کلیپ تایم لپس مرتبط با این پاراگراف به انتهای مطلب مراجعه کنید.
قیدها:
- پوسته ی دانه ها معمولا سخت است.
- اگر دانه در شرایط مناسب قرار بگیرد، رویان رشد خود را از سر می گیرد.
نکات ترکیبی:
- پوسته ی بعضی از دانه ها چنان سخت و محکم است که حتی در برابر شیره ی گوارشی جانوران سالم می ماند.
- پوسته ی دانه از یاخته های سخت آکنه ای تشکیل شده است.
- دیواره ی پسین سخت آکنه ها، ضخیم و چوبی شده است. چوبی شدن دیواره اغلب باعث مرگ پروتوپلاست می شود.
- مشابه با اینکه دانه از رشد سریع رویان جلوگیری می کند، آبسیزیک اسید هم چنین نقش مشابهی دارد.(برخلاف جیبرلین).
- زیست دوازدهم: شاید دیده باشید که در دانه های خشک و بدون آب مانند نخود و لوبیا، حشرات و لارو آنها رشد و نمو می کنند. یا توجه به اینکه این دانه ها خشک اند و تقریبا آبی ندارند، آب مورد نیاز این جانوران چگونه تامین می شود؟ وقتی تنفس یاخته ای انجام می شود، در انتهای زنجیره اتنتقال الکترون، آب تولید می شود.
- در غلات که رویش زیر زمینی دارند، اندازه ی دانه در پی تجزیه دیواره ی دانه و ذخایر آندوسپرم، کاهش یافته و چروکیده می شود.
نکات شکل:
- در ذرت برخلاف لوبیا، انشعابات ریشه ی رویانی از چند قسمت دانه خارج می شود.
- علاوه بر ساقه ی جوان، بخش هایی از ریشه ی گیاه ذرت از خاک بیرون آمده است.
- در رویش دانه لوبیا، پوسته ی دانه در زیر زمین می ماند.
- در پیاز برخلاف لوبیا، لپه(ها) در نوک ساقه بالا آنده است.
میوه
** جهت مشاهده انیمیشن مرتبط با این پاراگراف به انتهای مطلب مراجعه کنید.
نکات شکل:
- سه حالت داریم:
1- برچه ها کاملا از هم جدا شده اند. -> پرتقال
2- برچه ها به طور ناقص با دیواره هایی از هم جدا شده اند. -> فلفل دلمه ای
3- برچه ها اصلا از هم جدا نشده اند و دانه ها در کنار هم هستند. -> خیار
- دقت کنید برچه ها هر کدام دارای یک یا چند دانه هستند؛ نه تخمک.-> در میوه دیگر تخمک نداریم و تخمک تبدیل به دانه شده است.
پراکنش میوه ها
قیدها:
- بعضی میوه ها به پیکر جانوران می چسبند و با آنها جا به جا می شوند.
- میوه های نارس معمولا مزه ی ناخوشایندی دارند.
- پوسته ی بعضی از دانه ها چنان سخت و محکم است که حتی در برابر شیره ی گوارشی جانوران سالم می ماند.
نکات ترکیبی:
- پراکنش میوه ها مانند گرده افشانی می باشد با این تفاوت که در پراکنش میوه، دانه ها و میوه ها جا به جا می شوند و در گرده افشانی، گرده ها جا به جا می شوند. در واقع خود گرده افشانی به منظور تشکیلی دانه و میوه انجام می شود.
- رنگ های درخشان میوه های رسیده جانوران را به خود جذب می کند و این مشابه با گل هایی است که با بوی قوی و شهد خود جانوران را به خود جذب می کنند.
نکات شکل:
- شیوه ی پراکنش میوه های شکل به ترتیب از سمت راست:
-- عکس اول: بوسیله ی باد / عکس دوم و سوم: بوسیله ی چسبیدن به پشم و موی جانوران / عکس چهارم: بوسیله ی باد
میوه های بدون دانه
قیدها:
- در بعضی موز ها دانه های ریز و نارس دیده می شود.
نکات:
- در تشکیل میوه هایی که هیچ دانه ای ندارند، هورمون های گیاهی استفاده می شود که بدون انجام لقاح باعث القای نمو گل به میوه می شوند. -> میوه های کاملا بدون دانه
- با رشد و نمو تخمک و تشکیل دانه، دیواره ی تخمک سخت می شود. در گروهی از میوه های بدون دانه، قبل از تکمیل رشد و نمو تخمک، این فرایند متوقف می شود و در نتیجه دانه های نارس تشکیل می شوند.
- همه ی میوه های بدون دانه لزوما فاقد دانه نیستند و ممکن است دانه های نارس داشته باشند.
عمر گیاهان چقدر است؟
قیدها:
- معمولا طول عمر درخت ها که سرلاد پسین دارند از گیاهان علفی(غیر درختی) بیشتر است.
- گیاهان یک ساله در مدت یک سال یا کمتر، رشد و تولید مثل می کنند.
- بعضی از گیاهان چند ساله، هر ساله می توانند گل، دانه و میوه تولید کنند.
- درخت ها، درختچه ها از گیاهان چند ساله اند که ممکن است تا چند قرن نیز عمر کنند.
- اکثر گرده افشان ها حشره اند و گرده افشانی بسیاری از گیاهان کشاورزی و درختان میوه به کمک آنها انجام می شود.
نکات:
- هم گیاهان یک ساله و هم گیاهان دوساله، تنها یک دوره(یکسال یا کمتر) رشد رویشی دارند با این تفاوت که در یکساله ها تولید گل در انتهای همان دوره انجام می شود ولی در دوساله ها در سال بعد با استفاده از ذخایر دوره ی اول انجام می شود.
- هم در گیاهان یک ساله و هم در گیاهان دو ساله:
-- دوره ی رویشی در کمتر از یک سال انجام می شود.
-- دوره ی تولید گل و میوه در یک سال انجام می شود.
- گیاهان چند ساله در اوایل زندگی خود که رشد رویشی انجام می دهند، معمولا به مدت چند سال تولید گل، دانه و میوه ندارند.
- در گیاهان چند ساله، گیاهان علفی و فاقد رشد پسین هم دیده می شود.
- هم گیاهان یک ساله و هم چند ساله می توانند در یک سال چرخه ی زندگی خود را تکمیل کنند؛ با این تفاوت که سپس یک ساله ها از بین می روند ولی چند ساله ها خیر.
نکات ترکیبی:
- همه گیاهان یک ساله علفی هستند و رشد پسین و سرلاد پسین ندارند. ولی هر گیاه علفی یک ساله نیست.
- همه گیاهان دو ساله مانند گیاهان یک ساله علفی هستند. ولی هر گیاه علفی یک ساله نیست.
نکات شکل:
- در شکل ب دقت کنید که بخش تورم یافته شلغم ریشه آن است و برخلاف سیب زمینی، ساقه نیست!
تست ها
- به طور معمول در چرخه زندگی گیاهانی که دو نوع یاخته ی تخم با عدد کروموزومی متفاوت ایجاد می شود، تشکیل .......... غیر ممکن است. (سراسری 91 خارج)
1- گامت ها در هر حلقه ی زایشی
2- یاخته های دارای تزئینات دیواره ای خاص
3- یاخته های هاپلوئیدی در اندام های زایشی
4- یاخته های جنسی فاقد تاژک با تقسیم میتوز
- در همه ی گیاهان دو ساله، .......... (سراسری 91)
1- شیره ی خام فقط توسط یک نوع آوند چوبی هدایت می شود.
2- تشکیل گل در هر دو دوره ی رشد ممکن می باشد.
3- سرلاد نخستین در نوک ساقه و نزدیک به نوک ریشه تشکیل می شوند.
4- ساقه تنها محل ذخیره ی مواد غذایی برای تشکیل محور گل می باشد.
**پاسخ تشریحی در PDF می باشد.
انیمیشن
جهت فهم بهتر شما عزیزان، کلیپی از منابع خارجی برای شما تهیه و بارگزاری کردم که می تواند شما را برای مرور و تثبیت بیشتر مطلب کمک کند. همچنین قسمت هایی از کلیپ را که طبق متن کتاب می باشد را ترجمه کردم و در قالب زیرنویس در کلیپ قرار دادم.
امیدوارم که به خوبی استفاده کنید و برایتان مفید باشد.
موفق باشید.
مهدی خداوندلو، دانشجو پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
