نمایش در هند
در هزاره اول مسیحی، یکی از توسعه یافته ترین و پر محتواترین درامها را باید در هند جستجو کرد.قدمت تمدن هند به اندازه قدمت تمدن مصرباستان و خاورمیانه است.شاید مهم ترین تاثیرات بر درام هند،از طریق هندوییسم و ادبیات سانسکریت صورت گرفته باشد.هندوییسم در تعلیمات خود جوهر هر چیز را در روان یا روح می جوید و غایت انسانی رادر وحدت با روح متعالی جهان میشناسد.زبان درام هندی اساسا سانسکریت بود.زبان سانسکریت زبان محاوره ای عموم محسوب میشد،از اوایل عصر مسیحیت زبان نوشتاری شناخته شد.
ریگ ودا،که مجموعه ای از دعاها یا سرودهای مذهبی است،به عنوان قدیمی ترین اثر در هند و اروپا شناخته می شود.این سرودها همراه با مناسک دیگر مذهبی ادا می گردید.حماسه مهابهاراتا و رامایانا از نظر درام حایز اهمیت بیشتری هستند.این دو اثر حماسی عظیمدر ادبیات سانسکریت هم شان ایلیاد و ادیسه در زبان یونانی به شمار می رفتند،و منبع اصلی برای درام نویسان سانسکریت محسوب می شدند.مهابهاراتا و رامایانا هر دو آمیزه ای از تاریخ،افسانه و اساطیرند.مهابهاراتا مربوط به جنگ و ستیز دو طایفه حاکم بر هند است که در آن داستانهای عاشقانه،جنگی و حوادثی درباره قهرمانان گوناگون گنجانده شده است.رامایانا داستانی است درباره تبعید شاهزاده راما و همسرش سیتا از کشورشان به خاطر دسیسه نامادری راما.
درام سانسکریت
درام سانسکریت به شخصیت پردازی و مقولات فلسفی نمی پردازد،بلکه همه ی نمایش در اطراف راساس(فضای اصلی) شکل می گیرد.از این رو نمایشنامه های سانسکریت را نمی توان به صورت کمدی،تراژدی یا درام احساساتی طبقه بندی کرد،بلکه بر طبق یکی از نه راساس اصلی،یعنی عاشقانه و شهوی،مضحک،تاثر انگیز،خشمگین،قهرمانی،ترسناک،نفرت انگیز،حیرت آور و صلح آمیز دسته بندی میشود.هدف نهایی این درامها به دست آوردن حس آرامش و هماهنگی و تسلط بر نفس می باشد،همه نمایشنامه ها با خوشی به پایان می رسد.صحنه های مرگ و خشونت درخارج از صحنه ی نمایش اتفاق می افتد،ممکن است شادی و اندوه در هم آمیزند،امه همه چیز باید در پایان به خوشبختی منتهی گردد،تا نشان دهد خوبی همواره بر بدی فایق خواهد آمد.به علت وجود عناصر فراوان،نمایش نامه ها پیچیده اند.در گفتگوها تنوع دیده میشود که ترکیبی است از شعر (برای شدت بخشیدن به صحنه هایی که دارای احساسات تند هستند)،نثر (برای صحنه های معمولی)، زبان سانسکریت(زبان روشنفکرانه،که زبان خدایان،شاهان،فرزانگان،وزیران است)، و زبان پراکریت (زبان روزمره برای زنان،کودکان،خدمتکاران،کشاورزان،و مردانی از طبقات فرودست).نمایشنامه های سانسکریت از نظر مدت با یکدیگر تفاوت دارند،و از یک تا ده صحنه را شامل میشوند.بر طبق قانونی پذیرفته شده،حوادث هر صحنه باید در یک روز(24ساعت)اتفاق بیفتد،و هر صحنه نسبت به صحنه ی قبلی باید حتما کمتر از یک سال گذشت زمان را نشان دهد.ازرنظر تکنیک،درامهای هندی به اشعار حماسی شباهت دارند،زیرا درهر نمایشنامه صحنه ها در آغاز توضیح داده میشوند.از آنجا که توجه درام هندو صرفا به درون و به روح بود و نه به بیرون و به ماده،لذا تکنیکها و اجراهای تئاتری از واقعگرایی به دور افتادند.
نکته: تئاتر هندو تاکید بر رهایی و کمال انسان را دارد (پیکار و رهایی موضوع اصلی تئاترهند).
در تئاتر هند با توجه به آیین ایند یرا موضوع کشمکش میان شیاطین و فرشتگان یا جنگ بدی با خوبی است و نهایتا پیروزی فرشته یا ایند یرا به همین دلیل تئاتر هند تاکید بر رهایی و کمال انسان دارد.
از بناهای تئاتری در هند اطلاع کمی در دست است. بهاراتا اظهار می دارد اکثر نمایشها در قصرها یا معابد اجرا می شدند.
در اجرای یک نمایش،مهارت بازیگر اهمیت ویژه داشت.
بازیگر چهار عنصر اصلی در اختیار داشت:
- حرکت و اطوار
- گفتار و آواز
- لباس و آرایش
- بصیرت روانشناسانه.
کاتاکالی(معروف نوع نمایش هندی)
کاتاکالی ← پانتومیم ← لال بازی
کاتاکالی شکل پانتومیم دارد.
این نمایش به صورت مودرا (زبان اشاره) است.
شخصیتهای نمایش کاتاکالی به 7 تیپ تقسیم می شود.
بازیگران کاتاکالی متکی به رقص، پانتومیم، لباس و آرایش هستند.
کاتاکالی در قرن پانزدهم میلادی در هند شکل گرفته و ریشه مذهبی دارد.کاتاکالی نمایشی بر مبنای اسطوره،افسانه هاب مذهبی و غیره است.نمایش همراه با موسیقی و رقص اجرا میشود.بازیگران همگی مرد هستند و بازیگران زن، معمولا پسری جوان است.داستان نمایش با حرکات انگشتان،حالات چشمان،حرکت بدن و ضرب آهنگ پا برای تماشاگران بازگو می گردد.لباس ها رنگین،درخشان،همراه با تزئیینات فروان است.چهره پردازی در کاتاکالی از نوع چهره پردازی اکسپرسیو(بیانگرا) تلفیقی است و ساعتها به طول می انجامد.رنگ چهره ها دارای مفهومی خاص است و هر رنگ بیانگر نمادی سنتی می باشد.در وسط پیشانی علامتی با رنگ سفید می گذارند که برای قهرمانان و افراد روحانی شکل های متفاوتی دارد.لب ها را نارنجی کم رنگ می کنند.جهت نشان دادن حالات و حرکات چشمها،اطراف چشمها را با خطوط سیاه میکشند.برای قهرمانان و اشخاص روحانی و شخصیت های مثبت، رنگ سبز درخشانی به تمام چهره زده می شود.
رنگ های نمادین برای نمایش سنتی و مذهبی کاتاکالی:
سبز : شخصیت های مثبت،عشق،دلبستگی،تعلق
- صورتی : جهت خدایان،همراه با ریشی سفید
- قرمز : شخصیت هایی با قدرت بدنی بالا
- قرمز تیره :شخصیتهای منفی
- سیاه : جهت شخصیت های وحشی،وحشت
- سفید : جهت شخصیت هایی با طبع آتشین و تند خو
- زرد کم رنگ : زنان معمولی
- زرد براق : رنگ خاص زنان
- آبی : نفرت
- خاکستری : دلسوزی
- پرتقالی روشن : قهرمانان
- ریش قرمز : دیو صفتان
تئاتر در کشورهای دیگر شرق
جنس عروسک وایانگ کولیت ← چرم(این عروسک ها سایه هستند)
تئاترهای آسیای جنوب شرقی چون وارث هندوییسم،حماسه های هندو، و بودیسم هستند،همگی به تئاتر هند وابسته اند.
شاید شاخص ترین درام آسیایی،تئاتر سایه باشد که در مناطق مختلف کشورهای اندونزی،مالزی،تایلند به اشکال گوناگون اجرا می شود.این شیوه ظاهرا در جزیره جاوه،در اندونزی،پرورس یافته است، و در این منطقه "وایانگ کولیت" نامیده می شود.
در نمایش وایانگ کولیت عروسکهای مسطحی را به شکلی تزیینی از چرم می برند، و با انعکاس سایه شان بر روی پرده ای،تصاویر پیچیده ای از نور و سایه ایجاد می کنند.طول این عروسکها پانزده تا یک مترمی رسد.
شخصیتهای اصلی وایانگ کولیت از مهابهاراتا و رامایانا گرفته شده اند،و از روی اندازه،شکل و رنگ و طرح لباسشان قابل تشخیصند، و شخصیتهای فرعی تنها براساس تیپ (غول،دلقک،خدایان و غیره...) دسته بندی شده اند.
همه عروسکهایی که در یک اجرا ظاهر می شوند توسط یک فرد اداره می شوند.این گرداننده خود سخن می گوید (بدیهه سازی می کند). اجرای بخشهای گوناگون وایانگ کولیت با ساعات مختلف شب مصادف می شود.درام وایانگ کولیت در تمام مدت با موسیقی همراهی می شود که خود به نسبت موضوع داستان و ساعات شب تغییر می کند.این نمایش معمولا در یک آلاچیق روباز اجرا می شود.تماشاگران در دو سوی پرده نمایش می نشینند و آنهایی که در پشت پرده می نشینند خود عروسکها را می بینند و کسانی که در جلو می نشینند سایه عروسکها را که توسط نور چراغ نفتی بر پرده افتد تماشا می کنند.
برای مشاهده تصاویر مرتبط با مطالب فوق به فایل ضمیمه مراجعه کنید.
منابع : تاریخ تئاتر جهان اسکار براکت،کتاب اصول و مبانی ماسک و گریم،کتاب سبز خلاقیت نمایشی قلم چی
تهیه و تنظیم : گلشن اسکندری دانشجوی سینما دانشگاه هنر
