این مطلب شامل درسنامه با 5 تست چالشی از کتاب سه سطحی زیست پایه ، فصل چهارم زیست دهم میباشد.
در قسمت ضمیمه فایل درسنامه به همراه پاسخ تشریحی سوالات قرار داده شده است.
این مطلب توسط امین دوست احدی تهیه شده است.
* گروه برترهای کانون *
مویرگها براساس توانایی آنها در عبور مواد به 3 دسته تقسیم میشوندکه باید تکاتی را دربارة هر کدام بدانید:
مویرگ پیوسته: محل حضور: ماهیچهها، ششها، بافت چربی و دستگاه عصبی مرکزی
وجود ارتباط تنگاتنگ بین یاختههای پوششی
ورود و خروج مواد به شدت تنظیم میشود.
مویرگ منفذدار: محل حضور: کلیهها، غدد درونریز و روده
وجود منافذ زیاد و غشای پایة ضخیم
لایه پروتئینی عبور مولکولهای درشت مثل پروتئینها را محدود میکند.
مویرگ ناپیوسته: محل حضور: مغز استخوان، جگر و طحال
وجود فاصلة زیاد بین یاختههای پوششی
وجود حفر در دیوارة مویرگ
با این حال این 3 نوع مویرگ شباهتهایی هم دارند:
دیواره نازک و جریان خون کند دارند، دیوارة آنها فقط از یک لایه بافت پوششی تشکیل شده و ماهیچه صاف ندارند.
....................................................................... منبع: سهسطحی زیست ـ 18/08/97
182- در مویرگهای … موجود در …
1) ناپیوسته- طحال، قسمتهایی از بافت پوششی فاقد غشای پایه است.
2) منفذدار- غدد درونریز، منافذ زیادی در غشای یاختههای بافت پیوندی وجود دارد.
3) پیوسته- مغز استخوان، ورود و خروج مواد به شدت تنظیم میشود.
4) پیوسته- ششها، برخلاف مویرگهای منفذدار، لایة پروتئینی عبور مولکولهای درشت را محدود میکند.
کرمهای حلقوی: در این جانوران سامانة گردشی مواد شامل قلب لولهای (رگ پشتی)، مویرگها، کمانهای رگی و رگ شکمی است.
ماهیها و نوراد دوزیستان: گردش خون ساده شامل سرخرگ، سیاهرگ، مویرگ و قلب 2 حفرهای
دوزیست بالغ: گردش خون مضاعف، شامل سیاهرگ، سرخرگ، مویرگ و قلب 3 حفرهای
پستانداران و پرندگان: گردش خون مضاعف، شامل سرخرگ، سیاهرگ و مویرگ و قلب 4 حفرهای
توجه: جدایی کامل بطنها در پرندگان و پستانداران و برخی خزندگان مثل کروکودیلها رخ میدهد.
در واقع در سایر خزندگان بطنها به طور کامل جدا نشدهاند.
....................................................................... منبع: سهسطحی زیست ـ 18/08/97
196- کدام عبارت، درباره همه جانورانی است که در دستگاه گردش خون آنها، سه نوع رگ خونی مختلف در شبکهای مرتبط به هم وجود دارد؟
1) جدایی کامل بطنها در آنها رخ میدهد.
2) قلب آنها حداقل دارای دو حفره میباشد.
3) گردش خون در آنها به صورت مضاعف است.
4) تبادل مواد غذایی، دفعی و گازها را مویرگها انجام میدهند.
گردهها به چند طریق از هدر رفتن خون جلوگیری میکنند:
1- در خونریزیهای محدود گردهها دور هم جمع میشوند و با ایجاد درپوش جلوی خروج خون را میگیرند.
2- در خونریزیهای شدیدتر گردهها در تولید لخته خون نقش اصلی دارند. آنها با ترشح مواد به فضای خارج سلولی و با کمک پروتئینهای خونی لخته را ایجاد میکنند که تشکیل لخته در محل زخم جلوی خونریزی را میگیرد. وجود ویتامین K و یون Ca در انجام روند انعقاد خون لازم است.
مراحل انعقاد خون
1- بافتها و گردههای آسیبدیده پروترومبیناز را که توسط ریبوزومهای سیتوپلاسمی ساخته شدهاند ترشح میکنند.
2- در فضای برون سلولی پرترومبین به ترومبین تبدیل میشود.
3- در فضای برون سلولی فیبرینوژن به فیبرین تبدیل میشود.
توجه: آنزیم رنین همانند پروترومبینار در سیتوپلاسم ساخته میشود و در فضای برون سلولی باعث ایجاد واکنشهایی میشود.
توجه: پپسین همانند ترومبین و فیبرین در فضای برون یاختهای تشکیل میشود.
....................................................................... منبع: سهسطحی زیست ـ 18/08/97
229- بهطور معمول در انسان، واکنش تشکیل … سلولی است.
1) فیبرین مانند پپسین، برون 2) ترومبین برخلاف پپسین، درون
3) پروترومبیناز برخلاف رنین، درون 4) فیبرینوژن برخلاف پروترومبیناز، درون
دستگاه گردش مواد از قلب، رگها و خون تشکیل شده است.
دهلیز راست خون را از اندامها و دهلیز ژپ خون را از ششها دریافت میکند.
بطن راست خون را به ششها و بطن چپ خون را به تمام بدن میفرستد.
خون طرف چپ قلب روشن و خون طرف راست قلب تیره است.
ضخامت دیوارة بطن چپ از ضخامت دیوارة بطن راست بیشتر است.
دو سرخرگ به طور مستقیم به قلب متصل هستند.
سرخرگ آئورت که خون روشن را از طریق بطن چپ به اندامها میبرد.
سرخرگ ششی که خون تیره را به سمت ششها میبرد.
هفت سیاهرگ به طور مستقیم به قلب متصل هستند.
2 بزرگ سیاهرگ که شامل بزرگ سیاهرگ زیرین و زبرین هستند و خون تیرة اندامها را وارد دهلیز راست میکنند.
1 سیاهرگ کرونری که خون تیرة بافت قلب را وارد دهلیز راست میکند.
4 سیاهرگ ششی که خون روشن ششها را وارد دهلیز چپ میکنند.
....................................................................... منبع: سهسطحی زیست ـ 18/08/97
230- کدام گزینه عبارت زیر را به نادرستی کامل میکند؟
«بهطور معمول در قلب انسان، فقط … مستقیماً خون … میکند.»
1) دو سیاهرگ- تیره را به یکی از حفرات قلب وارد
2) چهار سیاهرگ- روشن را به یکی از حفرات قلب وارد
3) یک سرخرگ- تیره را از یک حفرة قلب خارج
4) یک سرخرگ- روشن را از یک حفرة قلب خارج
یاختههای بنیادی مغز استخوان: یاختههایی هستند که توانایی تقسیم و تولید چندین نوع یاخته را دارند. ابتدا این یاختهها تقسیم میشوند و دو نوع یاخته را ایجاد میکنند. یاختة بنیادی لنفوئیدی که در جهت تولید لنفوسیتها عمل میکند و یاختة بنیادی میلویندی که منشأ بقیة یاختههای خونی است.
لنفوسیت B، لنفوسیت T و یاخته کشنده طبیعی دارای هستة تکی گرد یا بیضی و میان یاخته بدون دانه هستند. هورمون تیموسین که از غدة تیموس ترشح میشود. در تمایز لنفوسیتها نقش دارد.
یاختة بنیادی میلوئید نمیتواند با تقسیم و تمایز موارد زیر را تولید کند:
گویچههای قرمز بالغ که فاقد هسته و بیشتر اندامکها هستند.
مگاکاریوسیت که از قطعه قطعه شدن میان یاخته آن گردهها ایجاد میشوند.
اندزینوفیل با هسته دو قسمتی دمبلی و میان یاخته با دانههای روشن درشت
بازوفیل با هستة دو قسمتی روی هم افتاده و میان یاخته با دانههای تیره
نوتروفیل با هستة چند قسمتی و میان یاخته با دانههای روشن ریز
مونوسیت با هستة تکی خمیده یا لوبیایی و میان یاخته بدون دانه
لنفوسیت با هستة تکی گرد یا بیضی و میان یاخته بدون دانه
نقش اصلی گویچههای سفید که شامل بازوفیل، اتوزینوفیل، نوتروفیل، مونوسیت و لنفوسیت هستند دفاع از بدن در برابر عوامل خارجی است.
....................................................................... منبع: سهسطحی زیست ـ 18/08/97
252- چند مورد، عبارت زیر را بهطور نامناسب کامل میکند؟
«همة اجزای هستهدار خون بهر (هماتوکریت) انسان سالم و بالغ که منشأ میلوئیدی دارند، …»
الف) نقش اصلی آنها دفاع از بدن در برابر عوامل خارجی است.
ب) میان یاختهای حاوی دانههای تیره یا روشن دارند.
ج) هورمون تیموسین در تمایز آنها نقش ندارد.
د) دارای هستهای دو یا چند قسمتی میباشند.
1) 1 2) 2 3) 3 4) 4
پاسخنامه
182- گزینة «1»................................................................................................................................................
براساس شکل 12 صفحة 67 کتاب زیستشناشی 1 درست است.
تشریح سایر گزینهها:
گزینة «2»: در این مویرگها منافذ زیادی درغشای یاختههای بافت پوششی وجود دارد (نه پیوندی)
گزینة «3»: مویرگهای پیوسته در مغز استخوان وجود ندارد.
گزینة «4»: مویرگهای منفذدار با لایة پروتئینی پوشیده شدهاند که عبور مولکولهای درشت را محدود میکند.
در جانورانی که دارای دستگاه اختصاصی برای گردش مواد هستند 2 نوع سامانة گردش مواد مشاهده میشود.
1- سامانة گردشی باز: این سامانه فاقد مویرگ است و در بندپایان و بیشتر نرمتنان مشاهده میشود.
2- سامانة گردشی بسته: این سامانه دارای سرخرگ، سیاهرگ و مویرگ است و در مهرهداران و کرمهای حلقوی نظیر کرم خاکی مشاهده میشود. در این سامانه مویرگها در کنار یاختهها و با کمک آب میان بافتی، تبادل مواد غذایی، دفعی و گازها را انجام میدهند.
پاسخنامه
196- گزینة «4»................................................................................................................................................
در دستگاه گردش خون جانورانی که سامانة گردش خون بسته دارند، سه نوع رگ خونی (سیاهرگ، سرخرگ و مویرگ) در شبکهای مرتبط به هم وجود دارد. همة مهرهداران و کرمهای حلقوی مثل کرم خاکی سامانة گردش خون بسته دارند. در این جانوران، مویرگها در کنار یاختهها، تبادل مواد غذایی، دفعی و گازها را انجام میدهند.
بررسی سایر گزینهها:
گزینة «1»: جدایی کامل بطنها در پرندگان و پستانداران و برخی از خزندگان مثل کروکودیلها رخ میدهد.
گزینة «2»: قلب در مهرهداران حداقل دارای دو حفره است اما در کرم خاکی، قلب فاقد حفره میباشد.
گزینة «3»: گردش خون در مهرهداران به صورت ساده و یا مضاعف است.
229- گزینة «1»................................................................................................................................................
تبدیل پپسینوژن به پپسین در حفرة معده (خارج سلول) و تبدیل فیبرینوژن به فیبرین نیز در پلاسما یا مادة زمینهای خون (خارج سلول) صورت میپذیرد.
230- گزینة «1»................................................................................................................................................
به دهلیز چپ، چهار سیاهرگ ششی و به دهلیز راست، سیاهرگهای زیرین، زبرین و سیاهرگ کرونر (سه سیاهرگ) وارد میشوند.
252- گزینة «2»................................................................................................................................................
موارد «ب» و «د» نادرست هستند.
اجزای هستهدار هماتوکریت خون انسان سالم و بالغ که منشأ میلوئیدی دارند، شامل مونوسیتها، ائوزینوفیلها، بازوفیلها و نوتروفیلها میباشد.
بررسی موارد:
الف) مونوسیت، نوتروفیل، ائوزینوفیل و بازوفیل همگی از گویچههای سفید هستند. نقش اصلی گویچههای سفید، دفاع از بدن در برابر عوامل خارجی است. این جمله توضیح خط 5 و 6 صفحة 74 زیستشناسی 1 میباشد. (درست)
ب) مونوسیتها گویچههای سفیدی هستند که برخلاف ائوزینوفیل، بازوفیل و نوتروفیل، میان یاختهای بدن دانه دارند. (نادرست)
ج) هورمون تیموسین تنها در تمایز لنفوسیتها نقش دارد. (درست)
د) مونوسیتها دارای هستة تکی خمیده یا لوبیایی هستند. (نادرست)
